Мээнэ киһи хачыгаардаабат…

“Айхал эйиэхэ, үлэһит киһиэхэ!

Эн бүгүҥҥү күҥҥүн уруйдаан ыллыыбын,

Эн сарсыҥҥы күҥҥүн

айхаллыыбын!”

Бу биһиги кэммит улуу суруйааччытын Софрон Данилов тыллара.

Чахчы даҕаны үлэни үрдүк таҥара оҥостон үйэлэрин моҥоо­бут дьон уос номоҕор сылдьаллар, хоһооҥҥо хоһуллаллар, ырыаҕа ылланаллар. 2023 сылы Ил Дархаммыт Айсен Николаев Үлэ сылынан биллэрбитин бары даҕаны үөрэ көрүстүбүт. Бүгүн кэпсиир киһим – Мэҥэ Хаҥалас улууһун Хочо бөһүөлэгин олохтооҕо, “Лидер” КСК үлэһитэ Григорьев Василий Васильевич.

Ханна да халбаҥнаабакка

Василий Григорьев 1990 сыллаахха Наахара орто оскуолатын бүтэриэҕиттэн, ханна да халбаҥнаабакка, төрөөбүт нэһилиэгэр үлэлии сылдьар. Оскуоланы бүтэрэригэр тырахтарыыс  дастабырыанньатын ылан тахсыбыта. Оччотооҕу кэмнэргэ тыа сирин оскуолаларыгар “трактороведение” диэн олус туһалаах уруок баар этэ. Василий тимир көлө тэһиинин тутарга олук уурбут учууталларын Егоров Дмитрий Егоровиһы, Никаноров Николай Антоновиһы махталлаахтык ахтар.

Вася уол оскуоланы бүтэрээт, «Тыа сирэ – ыччат романтиката» диэн хамсааһыҥҥа кыттан, төрөөбүт сопхуоһугар субан көрөөччүнэн үлэтин саҕалаабыта. 2001 сыллаахтан олох-дьаһах уонна хомунаалынай  хаһаа­йыстыба үлэһитэ буолбута. Ол кэмтэн ыла күн бүгүнүгэр диэри Хочо бөһүөлэгин хочуолунайыгар хачыгаарынан илиитин араарбакка, сүүрбэ иккис сылын үлэлии сылдьар. Василий Васильевич бу тоҥор-хатар, элбэх сыраны-сылбаны эрэйэр үлэҕэ үтүө суобас­таахтык үлэлээн, олохтоохтор махталларын ылыан ылар.

Урут өссө ыарахан этэ

Урут хачыгаар үлэтэ өссө ыарахан этэ: таас чохторун салаас­каҕа тиэйэн баран соһоллоро, шлактарын биир оннук таһаараллара, онуоха эбии хочуолунайдара кыараҕаһа, кирэ-хоҕо. Маныаха эбэн кэбис аанньа утуйбакка сылдьыыны, алдьаныыны-кээһэниини, тоҥууну-хатыыны. Биир тылынан эттэххэ, хачыгаар үлэтэ – мээнэ киһи санаммат ыарахан үлэтэ!

Кыра эрдэҕиттэн үлэҕэ эриллибитэ

Василий кыра эрдэҕинэ, аҕалара олохтон баран, от-мас, муус кыһалҕатын эрдэттэн билбитэ. Ийэтин Мария Николаевнаны кытта сүөһүлэрин тута сылдьаллар, ол иһин билигин сүөһүлээх ыалларга киирсэллэр. Сайын аайы оттууллар, үүт туттараллар. Оттуур сирдэрэ тэйиччи алаастарынан баар, онно көһө сылдьан үлэлииллэр. Билигин да уонтан тахса сүөһүнү иитэллэр.

Көхтөөх ыал

Кэргэнэ Александра Гав­рильевналыын 1999 сыллаахха ыал буолбуттара, икки уол оҕолоохтор. Уолаттар улаатан от-мас үлэтигэр көмө буолаллар. Улахан уол Гаврил кэллиэс­кэ юрист идэтин ылбыта, билигин ХИФУ историческай факультетын үһүс кууруһун устудьуона. Кыра уол Валерий – автодорожнайга төрдүс куурус.

Григорьевтар дьиэ кэргэн нэһилиэк уопсастыбаннай олоҕор көхтөөхтүк кытталлар. Аҕа баһылык Василий Васильевич – «Бастыҥ  спортсмен аҕа»  диэн номинация хаһаайына, култуура уонна  успуорт эстэпиэтэтигэр куруук кыттааччы. Хачыгаар-машинист В.В. Гри­горьев үчүгэй үлэтэ махтал суругунан, грамотанан бэлиэтэммит.

Тэрилтэ туһунан

Хачыгаар үлэтин-хамнаһын ымпыгын-чымпыгын туһунан маастар Вячеслав Егорович Васильев  бу курдук ситэрэн-хоторон кэпсээтэ:

«2018 сыллаахтан “Лидер” КСК ХЭУо салайыытынан үлэлиибит. Барыта 21 үлэһит баар: маастар, 2 силиэсэр, 1 сыбаарсык, 1 электрик уонна 16 хачыгаар. Хачыгаардар 12-лии чаас үлэлииллэр, сарсыарда аҕыс­тан киэһэ аҕыска диэри, эбэтэр киэһэ  аҕыстан сарсыарда аҕыска  диэри. 2 хочуолунайынан 8-тыы киһи 4 симиэнэҕэ тураллар. Таас чоҕу Кангалаастан тиэйэллэр, бу тымныы кэмнэргэ – Таатта Харбалааҕыттан. Барыта 8 оһоҕу оттобут (7 Барнаул  гиэнэ, КВР – 14,  1 черепановскай). Күҥҥэ ортотунан  1 хочуолунайга 7-9 туонна чох орос­куоттанар. Чоҕу тыраахтарынан күҥҥэ иккитэ кутабыт.

Василий Григорьев биир бастыҥ үлэлээх хачыгаарбыт буолар. Мин кыра эрдэхпиттэн бу үлэҕэ үлэлиир. Бэйэм 8 сыл хачыгаардаабытым. Биир кэмҥэ Василийдыын баахтаҕа бииргэ турбуппут, онон кини хайдах үлэлиирин бэркэ диэн билэбин. Кини  үлэтигэр хаһан да хойу­таабат, түргэн-тарҕан туттунуу­лаах, эбээһинэһин олох чуолкайдык толорор. Ол иһин биир сылаастык оттор хачыгаарынан билинэллэр. “Бүгүн Вася күнэ”  дииллэрин куруук истэбин. Билигин баахтаҕа Афанасий Дьячковскайдыын тураллар, бэркэ тапсан үлэлииллэр. Василий Васильевич  ыстаар­сай хачыгаар буолан, 7 киһини салайан үлэлэтэр, кинилэр үлэ эрэсиимин хайдах тутуһалларын хонтуруоллуур.   Бөһүөлэкпитигэр   итиинэн хааччыллар 6 социальнай эбийиэк, 10 ча уопсай дьиэ уонна 80 чааһынай дьиэ баар.

Ити дьиэлэри барытын ус кыһыны быһа сыралаһан сылаа­һынан хааччыйыы – хачыгаардар үлэлэрэ. Маннык күүһү-уоҕу, сыраны-сылбаны, тулууру-дьулууру эрэйэр үлэҕэ биһиги хачыгаар уолаттарбыт Афанасий Дьячковскай, Николай Давыдов, Николай Никаноров, Роман Ларионов, Альберт Иванов, Петр Уломжинскай, Григорий Васильев, Александр Николаев, Николай Соловьёв, Алексей Захаров, Сергей Яковлев, Егор Анисимов, Андрей Гаврильев, Алексей Никаноров, Егор Никаноров, кинилэр ортолоругар Василий Григорьев бэркэ туруулаһан үлэлии сылдьаллар».

Тыа сэмэй үлэһитигэр Василий Васильевич Григорьевка уонна кини биир идэлээхтэригэр Үлэ  сылыгар өссө таһаарыылаах үлэни баҕарыаҕыҥ.

Онон түмүкпэр Хочо хому­наалынай хаһаайыстыбатын туруу үлэһит уолаттарыгар бу хоһооммун аныыбын.

Хачыгаарга

Томороон тымныыттан толлубат,

Тулуурдаах бастыҥа киһибит,

Хачыгаар, бүгүн эйиэхэ

Хайҕабыл тылларбын аныыбын.

Хаһыҥҥа, хахсаакка хаайтарбат,

Хараҥа түүннэртэн куттаммат

Хаарыаннаах үлэһит эн бааргын,

Хаххабыт-дурдабыт буолаҕын!

Бар  дьоҥҥор сылааһы биэрэҕин,

Барыбыт туһугар сүүрэҕин,

Утуйар-утуйбат сылдьаҕын,

Уоскулаҥ билбэккэ буолаҕын.

Хачыгаар, хачыгаар барахсан,

Хайҕалым-махталым эйиэхэ,

Хачыгаар, хачыгаар барахсан,

Харыстыыр аналлаах киһиэхэ!

Елена Прокопьева,

уопсастыбаннай

кэрэспэдьиэн.

Ааптар хаартыскалара.