Тойон Мүрү алааска «Мигалкин самаан сайына» буолан ааста

Ийэ айылҕабыт муҥутаан тупсан, ситэн силигилээн турар кэрэ кэмигэр, бэс ыйын 6 күнүгэр Уус Алдан улууһун аатырар-сураҕырар Тойон Мүрү алаас маанылаах сиригэр, солко хатыҥнаах Чараҥҥа саха норуодунай бэйиэтэ, өр сылларга СӨ Суруйааччыларын сойууһун бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбит Иван Васильевич Мигалкин төрөөбүтэ 70 сылыгар аналлаах «Мигалкин самаан сайына» өрөспүүбүлүкэтээҕи литэрэтииринэй бэстибээл үрдүк таһымҥа буолан ааста.

Бэстибээли Саха Өрөспүүлүкэтин Суруйааччыларын Ассоциацията, Уус Алданнааҕы култуура управлениета, Уус Алданнааҕы Кииннэммит бибилэтиэкэ тиһигэ, Сэһэн Ардьакыап аатынан Уус Алданнааҕы устуоруйа-кыраайы үөрэтэр түмэл, «Мүрү саһарҕата» хаһыат эрэдээксийэтэ, Мүрү, I Хоро, II Лөгөй нэһилиэктэр дьаһалталара, «Уһуктуу» литэрэтииринэй түмсүү тэрийдилэр.
Бу тэрээһин быйыл дойдубут үрдүнэн бэлиэтэнэр Улуу Кыайыы 80, Саха суругунан литэрэтиирэтэ төрүттэммитэ 125 сылларыгар ананан, уран тыл умсугутуулаах түһүлгэтигэр Таатта, Мэҥэ Хаҥалас, Чурапчы, Нам, Хаҥалас, Томпо, Бүлүү, Үөһээ Дьааҥы, Уус Алдан улуустарыттан уонна Дьокуускай куораттан айар куттаах 133 кыттааччыны биир сиргэ түмтэ. Ыраахтан, чугастан аат ааттаан айаннаан кэлбит ыалдьыттары Василий ПротодьяконовКулантай аатынан литэрэтииринэй түмэл тэлгэһэтигэр киириигэ сахалыы таҥастаах Далбар хотуттар саха дьонун сиэринэн алгыстаах алаадьынан, кыынньар кымыһынан айах тутан үөрэ-көтө көрүстүлэр. Түмэл сэбиэдиссэйэ Клара Крылова тэлгэһэ иһин барытын кэрийтэрэн, Зоя Васильевна уонна Иван Васильевич Мигалкиннар Василий Протодьяконов-Кулантай: «Бибилэтиэкэбин барытын дойдубар биэрэбин» диэн эппит кэриэһинэн сүүрэн-көтөн, бу түмэли 1993 сыллаахха хайдах курдук олохтоохтук тэрийбиттэрин туһунан сиһилии билиһиннэрбитин кэрэхсээн иһиттилэр. Баай устуоруйалаах түмэл хас биирдии эспэнээтэ дириҥ ис хоһооннооҕун олус сөхтүлэр. Онтон салгыы иһирдьэ Нэлээҥҥэ киирэн, олохтоох түмэл “Сүрэх сылаас иэйиитинэн” диэн ааттаах Иван Мигалкин олоҕун, айар үлэтин көрдөрөр уонна Киин бибилэтиэкэ туруорбут «Пушкин на все времена», өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр кэллэксийэниэрдэр «Умсулҕан» түмсүүлэрин чилиэнэ Федот Бысыин «Дойдум миэнэ –Уус Алдан» (улуус бэлиэлэрэ, значоктара) быыстапкаларын мустубут дьон сэҥээрэн көрдүлэр-иһиттилэр. Маны таһынан «Айар» кинигэ кыһата кинигэ атыытын тэрийбитэ кэрэхсэбиллээх.

Этэр тыллаахтар эйгэлэрэ

Тэрээһин үөрүүлээх чааһа Иван Мигалкин тыыннаах курдук көрөн олорор улахан мэтириэттээх сыанатыгар саҕаланна. Эҕэрдэ тылы суруйааччылар Галина Нельбисова, Галина Басылайканова-Кэнтик Кыыһа, Иван Васильевич бииргэ төрөөбүт быраата, Уус Алдан улууһун баһылыгынан үлэлээбит Афанасий Мигалкин, Уус Алдан улууһун баһылыгын эбээһинэһин толорооччу Илья Артамонов, култуура управлениетын начаалынньыга Сергей Нафанаилов, Кииннэммит бибилэтиэкэ дириэктэрэ Иван Копырин, «Мигалкин самаан сайына» бырайыак ааптара, Уус Алдан улууһун «Уһуктуу» литэрэтииринэй түмсүү салайааччыта Галина Аммосова эҕэрдэлээтилэр. Афанасий Васильевич устуорук быһыытынан, дириҥник иҥэн-тоҥон улуус уонна Мигалкиннар устуоруйаларын туһунан наһаа интэриэһинэйдик кэпсээһинэ уонна убайын туһунан иһирэх ахтыыта сөхтөрүөн сөхтөрдө.

Күндү ыалдьыттарга анаан биллиилээх судаарыстыбаннай, уопсастыбаннай диэйэтэл, бэйиэт Сергей Степанович Васильев-Борогонскай аатын сүгэр Уус Алдан улууһун Киин бибилэтиэкэтин иһинэн үлэлиир «Уран тыл алыба» литэрэтииринэй түмсүү кыттыылаахтара Иван Мигалкиҥҥа анаммыт хоһоонунан композицияны иэйиилээхтик ааҕыылара уонна Иван Мигалкин тылларыгар, Геннадий Семенов-Урааҥхай дьүрүлүгэр, Иван Прибылых, Елена Жиганюк толорууларыгар «Мүрүгэ сылаас ардах», Иван Мигалкин тылларыгар, Надежда Свинобоева бэйэтин дьүрүлүгэр уонна толоруутугар “Оҕо мичээрэ”, Иван Мигалкин тылларыгар, Станислав Луковцев дьүрүлүгэр, Евдокия Васильева толоруутугар «Саха дьолун түстээн», Иван Мигалкин тылларыгар, Анна Тотонова дьүрүлүгэр, бибилэтиэкэ үлэһиттэрин толорууларыгар «Бибилэтиэкэр кыргыттар” ырыалара дохсун ытыс тыаһынан доҕуһуолланнылар.
Түһүлгэҕэ аһааһыҥҥа олохтоохтор сахалыы ас арааһынан күндүлээтилэр. Ол курдук, итии ис миинэ, ыһаарыламмыт балык, хобордооххо субу сырдьыгыныы буспут сылаас алаадьы, саҥардыы сүүрдүллүбүт сүөгэй, кырбаһынан буспут сылгы этэ, о. д.а. ас-үөл дэлэйдик хото тардылынна. Ол кэмҥэ түмсүүлэр биир-биир сыанаҕа тахсыылара буолла. Бары ох курдук оҥостон кэлбиттэрэ, саҥаран-иҥэрэн бэйэлэрин билиһиннэрбиттэрэ көрө-истэ олордоххо үчүгэйин эриэхсит!
Бу уратылаах бэлиэ күҥҥэ Иван Васильевич салайбыт Саха Өрөспүүбүлүкэтин Суруйааччыларын сойууһуттан барыта 15 чилиэн баара дьоро күнү ураты тыыннаата. Бачча элбэх суруйааччы биир тэрээһиҥҥэ тэҥҥэ тиийэн кэлиилэрэ диэн улуус устуоруйатыгар суоҕа буолуо. Кинилэр буоллахтара — көннөрү киһи көрбөтүн булан көрөөччүлэр, сатаан эппэтин эриэккэстик этэн кэбиһээччилэр. Дьэ, итинник этэр тыллаахтар түһүлгэлэрин эйгэтэ эйэргэһиилээх, эйэҕэс буолар эбит, айар куттаахтар алтыһыылара алгыстаах, аламаҕай буолар эбит.
Кинилэри кытары сиэттиһэн Дьокуускай куораттан «Айар кут», «Иэйии», «Кырсаада», Нам улууһуттан «Отуу уота», Мэҥэ Хаҥаластан «Айар Майа», Тааттаттан “Сыккыс” уонна “Куорсун”, Чурапчыттан «Чурапчы», Хаҥаластан “Өлүөнэ долгуннара” түмсүүлэр уонна Бүлүүттэн, Томпоттон, Үөһээ Дьааҥыттан айар дьоҕурдаахтар айаннаан кэлбиттэрэ олус үөрүүлээх. Итиэннэ Уус Алдантан “Уһуктуу” литэрэтииринэй түмсүү уонна биирдиилээн айар дьоҕурдаах биир дойдулаахтарбыт кыттыыны ыллылар. Ол да иһин, хоһоон бэлэхтээхтэр, кэпсээн кэһиилээхтэр мустуулара салгынныын сайаҕас буолан, дьикти уйаҕас иэйии үөскээн күн устата суугунуур солко хатыҥнар быыстарынан сипсийэ, киэҥ кырдалынан кылыйа, түһүмэхтэринэн кыттааччыларга көмөлөһө сырытта.

«Устуоруйаҕа киирбит тэрээһини умнуохпут суоҕа»

Бириистэри туруорууга «Айар» кинигэ кыһата уонна туһааннаах нэһилиэктэр, тэрилтэлэр улахан көмөлөрүн бэлиэтиир тоҕоостоох. Уус Алдан улууһун «Уһуктуу» литэрэтииринэй түмсүү салайааччыта Галина Аммосова этии киирбитин көҕүлээн, «Мигалкин самаан сайына» бырайыагы суруйан саҕалаабыт бастакы тэрээһинэ үрдүк таһымҥа ыытыллыбытын сылдьыбыт, кыттыбыт дьон бары биһирээн бэлиэтээтилэр уонна инникитин бу тэрээһин үтүө үгэскэ кубулуйан салҕанарыгар, оҕолорго эмиэ уус-уран суруйууга күрэх тэриллэригэр баҕа санааларын эттилэр. Онон Иван Васильевич Мигалкин биир дойдулаахтара устуоруйаҕа киирэр биир бөдөҥ тэрээһини дьоһуннук уонна умнуллубаттык тэрийдилэр.

Барыта 4 күрэх ыытылынна:

«Мин суруйааччыбын» түһүмэххэ 13 киһи кытынна. Түмүк: Корякина Римма-Хотууна — Чурапчы улууһа, «Чурапчы» түмсүү (1 миэстэ), Поскачина Мария – Дьокуускай куорат, «Иэйии» түмсүү (2 миэстэ), Жулева Александра-Суһума, Таатта улууһа (3 миэстэ).

«Сээркээн сэһэнньит» номинация (туруорда: «Уһуктуу» түмсүү) – Васильева Оксана-Битик — Нам улууһа, «Отуу уота» түмсүү.

Биһирэбил: Бурнашева Ульяна-Уйана — Уус Алдан, «Уһуктуу» түмсүү, Неустроева Альбина, Уус Алдан, Сыырдаах.

И.В. Мигалкин хоһооннорун өйтөн ааҕыы түһүмэххэ 26 киһи кытынна. Түмүк: Бурнашева Ульяна-Уйана — Уус Алдан улууһа, «Уһуктуу» түмсүү (1 миэстэ), Тумусова Прасковья-Туску — Дьокуускай куорат, «Айар кут» түмсүү (2 миэстэ), Петрова Татьяна-Мойуу Кыыһа — Хаҥалас улууһа, «Өлүөнэ долгуннара».

«Дорҕоонноох Далбар Хотун» номинация (туруорда: улуустааҕы Дьахтар сүбэтэ (сал. Шадрина В.Н.) – Корякина Римма-Хотууна, Чурапчы улууһа, «Чурапчы» түмсүү.

Биһирэбил: Дегтярева Розанна — Уус Алдан улууһа, Тулуна; Федосеева Марианна — Уус Алдан улууһа, Чараҥ, Бурцев Афанасий-Бөскөй Бөҕө — Уус Алдан улууһа, «Уһуктуу» түмсүү.

«Поэтическай турнир» эдэр айааччылар күрэхтэригэр 4 киһи кытынна. Түмүк: Аргунова Мария -– Уус Алдан улууһа, Бороҕон (1 миэстэ), Ющенко Анастасия-Алгыстаана — Хаҥалас улууһа, «Өлүөнэ долгуннара» түмсүү (2 миэстэ), Борис Лугинов-Борис Борогонскай — Уус Алдан улууһа, «Уһуктуу» түмсүү.

Биһирэбил: Геннадий Игнатьев-Айыы оҕото, Нам улууһа, «Отуу уота» түмсүү.

Эскпромт хоһоону айыы түһүмэҕэр 24 киһи кытынна.

Түмүк: Бурнашев Николай-Куола Уола, Нам улууһа, «Отуу уота» түмсүү (1 миэстэ), Андросова Наталья-Күбэйэ — Уус Алдан улууһа, «Уһуктуу» түмсүү (2 миэстэ), Яковлева Валентина-Чэлгийээнэ — Дьокуускай куорат, «Айар кут» түмсүү (3 миэстэ).

«Хомоҕой тыллаах хоһоонньут» номинация (туруордулар: Уус Алдан Кииннэммит бибилэтиэкэ тиһигин бэтэрээннэрэ Окоемова В.Н., Осипова А.П., Крылова М.М.) — Андросова Наталья-Күбэйэ — Уус Алдан улууһа, Танда.

Биһирэбил: Кириллин Анатолий-Дьолукуус — Уус Алдан улууһа, «Уһуктуу» түмсүү, Уран Күннэй Саргын кыыһа — Нам улууһа, «Отуу уота» түмсүү, Азарова Надежда-Алаас Илгэ — Нам улууһа, «Отуу уота» түмсүү.

БЫҺААРЫЫ:

И. В. Мигалкин — Саха Өрөспүүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ үөрэҕириитин, бэчээтин, култууратын туйгуна, Уус Алдан, Үөһээ Бүлүү уонна Нам улуустарын бочуоттаах олохтооҕо, СӨ Бэрэсидьиэнин оҕо литэрэтиирэтигэр Амма Аччыгыйын аатынан бириэмийэ бастакы лауреата, Сергей Есенин кыһыл көмүс, Николай Гумилев улахан үрүҥ көмүс, Иван Бунин, Сергей Маршак мэтээллэрдээх, 70ча кинигэ, ол иһигэр оҕолорго аналлаах 20чэ кинигэ ааптара, тылбаасчыт, публицист.