Мииринэй эһигини ыҥырар

Кулун тутар бүтүүтүгэр АЛРОСА хампаанньа тэрийиитинэн өрөспүүбүлүкэ суруналыыстара уонна блогердара хампаанньа үлэтин, Мииринэй куорат олоҕун-дьаһаҕын билсэр пресс-турга сылдьан кэлбиттэрэ.

Таатта, Чурапчы, Мэҥэ Хаҥалас, Сунтаар, Ньурба улуустарын уонна өрөспүүбүлүкээ хаһыаттарын суруналыыстара үс күн устата АЛРОСА хампаанньа, Мииринэй куорат хайдах-туох дьаһанан олорорун көрдүбүт-иһиттибит. Уруккуттан тэриллэр “Притяжение АЛРОСА” бэстибээли кэҥэтэн, “Притяжение Мирного” диэн ааттаабыттарыгар ыалдьыттаатыбыт.
Күн бүгүн бэрт дьоҕус Мииринэй куоракка 35 тыһыынча 30 араас омук дьоно түөлбэлээн олорор. Мииринэйи, бастатан туран, 1959 с. тэриллибит Доҕордоһуу куората диэххэ сөп. Манна кэлии дьон олохтоох омуктары кытта хайдах алтыспыттара, хардарыта көмөлөспүттэрэ куорат пааматынньыктарыгар дьэҥкэтин көстөр.
Улахан ыал кыахтаах аҕалааҕын курдук, Мииринэйгэ 30 омук түмсүүтэ (община), 500 үлэһиттээх култуура-успуорт тэрилтэлэрэ, уопсай орто үөрэхтээһин 18 тэрилтэтэ, 27 оҕо уһуйаана АЛРОСА аннынан биир юридическай сирэй буолан, эргиччи кыахтаахтык, эрэллээхтик үлэлии-хамсыы олороллор. Чахчы да, дьон өйө-санаата бөҕөх, инникигэ эрэллээх буолан, айарга-тутарга, үлэҕэ-хамнаска бэрт холкулара, ханна да ыксаабаттара-ыгылыйбаттара киһи хараҕар быраҕыллар.
Пресс-тур чэрчитинэн, АЛРОСА түмэлигэр сырыттыбыт. Түмэл үлэһиттэрэ биһиэхэ бастакы алмаас 1949 с. көстүбүтүн, кимберлит туруупкатын 1954 с. бастакынан геолог кыыс Лариса Попугаева булбутун, билигин алмааһы хостуур тэрилтэ сүрүн үлэтин таһынан улуус, өрөспүүбүлүкэ сайдыыларыгар киллэрэр сүҥкэн кылаатын туһунан сиһилии кэпсээтилэр.

Үөрэх ситимнээх тиһигэ

Манна 27 оҕо уһуйаана бары АЛРОСА иһинэн биир юридическай сирэйдээхтэр эбит. Оҕолор уһуйааннарга балтарааларыттан сылдьаллар, уочарат диэн букатын суох.
Улууска 2 малокомплектнай, 2 биридимиэти дириҥэтэн үөрэтэр оскуола, политехническай лиссиэй, интэринээт-оскуола, православнай гимназия, 3 эбии үөрэхтээһин тэрилтэтэ, успуорт оскуолата, “Доверие” диэн уйулҕа, медико-социальнай сулууспа киинэ – уопсайа оҕо үөрэнэр 18 тэрилтэтэ баар. Онно АЛРОСА 5-11 кылаас үөрэнээччилэрин күн аайы итии аһылыгынан босхо хааччыйар. Маннык көстүү өрөспүүбүлүкэ ханнык да муннугар суох!
Үөрэтии хаачыстыбатыгар күүстээх болҕомто ууруллар. Оскуола кэннэ оҕо талбыт үөрэҕэр туттарсар кыахтаах: орто үөрэх диэтэххэ – орто, үрдүк диэтэххэ – үрдүк. Ол иһигэр, Мииринэйдээҕи политехническай институт (ХИФУ салаата), Г.Н.Трошев аатынан кадет интэринээт-оскуолата, Удачнайга, Айхалга, Светлэйгэ уонна Мииринэйгэ үгүс салаалаах, АЛРОСА-лыын ыкса үлэлэһэр Эрэгийиэннээҕи тиэхиньиичэскэй кэлллиэс бааллар. Онон үөрэҕирии тиһигэ тэриллибит, оҕо үүнэн-сайдан, идэни баһылаан тахсара бэрт ситимнээхтик толкуйдаммыт.

Успуорт, мэдиссиинэ, сынньалаҥ

Дьон иллэҥ кэмин туһалаахтык атаарар сиэксийэтэ элбэх – хоккей, харбааһын, уо.д.а. успуорт көрүҥнэрэ, балет тыйаатырын дьарыга, о.д.а. Аны туран, сотору Оҕо дыбарыаһын тутан бүтэриэхтээхтэр. Оттон АЛРОСА “Кристалл” бассыайынын киһи сөҕө-махтайа көрөр. Киэҥ, улахан уораҕайга оҕолорго, улахан дьоҥҥо уонна идэтийэн дьарыктанааччыларга үс туспа харбыыр сир баар. Биһиги сылдьарбытыгар олус элбэх киһи эрчиллэ сылдьара. Мэлдьи да оннук буолуон сөп. Тоҕо диэтэххэ, АЛРОСА көмөтүнэн оҕолор бассыайыҥҥа ыйга баара-суоҕа — 100, биэнсийэлээхтэр 150 солкуобайга эрэ сылдьаллар. Оттон хампаанньа үлэһиттэрэ букатын да 12-тэ босхо дьарыктаналлар.
Итини таһынан, АЛРОСА бэйэтэ Мэдиссиинэ кииннээх. Киин миэдиктэрэ хампаанньа үлэһиттэрин таһынан, араас бырагырааманан куорат олохтоохторун көрөллөр-истэллэр. “Земскэй дуоктар” бырагырааманан кэлбит быраастарга АЛРОСА уонна Мииринэй куорат дьаһалтата федеральнай бырагырааманы таһынан, эбии 1-дии мөлүйүөн солкуобайы, оттон бөһүөлэктэргэ барбыт дьоҥҥо 2-лии мөлүйүөнү төлүүр. Аны, бүддьүөт үлэһиттэрэ икки сылга биирдэ эбии бырайыаһы туһаналлар. Ону барытын АЛРОСА уйунар. Итини сэргэ АЛРОСА уһулуччу ситиһиилээх тириэньэрдэргэ, учууталларга уонна иитээччилэргэ сыл түмүгүнэн 150-200 тыһ. солкуобайдаах бириэмийэни олохтуур. Оҕолор араас күрэхтэһиигэ барар айаннарын ороскуотун толуйар.
Олохтоохтор сынньаналларыгар анаан “Живые алмазы Якутии” диэн зоопаарка тэриллибит. Онно дьон-сэргэ бизоннары, эһэлэри, тайахтары, сылгылары, яктары, куруолуктары, павлиннары, о.д.а. кыыллары илэ көрүөн-истиэн сөп.
Хайа хайыһарын базата үрдүк таһымнаах буолан, Москуба күрэсчиттэрэ кэлэн кытталлар, күрэхтэһэллэр эбит. Онно эбии хаҥкылыыр, сырылыыр сирдэр тутуллан, дьон тоҕуоруһа мустар сирэ буолбут. Бэл, массыына күрэхтэһэр суолын кытта оҥорбуттар!

Салгын пуорда

Мииринэй биир саамай улахан тутуута – саҥа аэропорт. Былаан быһыытынан, 2026 с. тутуллан бүтүөхтээх. Бу баараҕай эбийиэк федеральнай харчынан уонна АЛРОСА Мииринэйдиин кыттыгас үбүлээһиннэринэн тутулла турар. Салгын пуордун үлэлэтээри, 6 км усталаах саҥа аспаал суол тэлгэнэн, уутун-хаарын, итиитин хааччыйар ситим оҥоһуллан бүппүт. Пуорт миэбэлэ кэлэн, күҥҥэ сүүсчэ киһини аһардар дьиэтэ, көһүтэр саалата, о.д.а. эмиэ түмүктэммит. Ситэрэр-хоторор үлэ эрэ хаалбыт.
АЛРОСА генеральнай дириэктэрэ Павел Маринычев этэринэн, хампаанньа сүрүн соруга – дьон уйгутун тупсарыы, эрэлин күүһүрдүү. Онон кини улахан болҕомто ордук олохсуйа кэлэр дьон уйгута тупсарыгар уурулларын анаан бэлиэтээтэ.

Тыа сириттэн – бырамыысыланнаска

Ханна да сырыттаргын, биир дойдулаахтаргын көрсөрүҥ – туспа үөрүү. Онон бырамыысыланнаска үлэлиир Таатта дьонун көрсөн кэпсэттим.
А.А. Андросов Баайаҕаттан төрүттээх. Мииринэйгэ 1977 с. олорор. РФ үтүөлээх тутааччыта, “Гражданскай килбиэн” бэлиэ хаһаайына, “Монтажспецстрой” бочуоттаах монтажнига.
Афанасий Афанасьевич кэргэнэ Галина Николаевналыын 2 этээстээх чааһынай дьиэҕэ олороллор. Хаһаайын тэлгэһэтигэр сахалыы сиэринэн балаҕан туттубут, бултуур-алтыыр эбит. 4 оҕолоро улаатан, туспа олороллор. Үс оҕото АЛРОСА-ҕа үлэлииллэр. Афанасий Афанасьевич Мииринэйгэ ВСЭМ тэрилтэҕэ үлэлээбит, билигин бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор. Кини дойдутун дьонугар сүбэтин тиэрдэр: “Мииринэйгэ үөрэнэргэ, үлэлииргэ уонна сынньанарга бары усулуобуйа тэриллэн турар, дьоһун сир. Онон кэлэн олохсуйуҥ, үөрэниҥ, үлэлээҥ, кэмсиниэххит суоҕа”.

АЛРОСА-ҕа үлэлиир үс ыччаты кытта билистим. Е.У. Халгаевы, В.В. Эртюковы уонна Т.В. Халгаевы.

Егор Халгаев – идэтинэн геолог, АЛРОСА-ҕа 2024 с. үлэлиир. Үлэтин олус сөбүлүүр.
– Кэлбит үлэһикка уопсай дьиэҕэ хос биэрэллэр. Баахта уустук, сылаалаах үлэ, киһиэхэ барытыгар барсыбат. Онон, ыччаттар, толкуйданан баран кэлиҥ. АЛРОСА-ҕа чопчу маннык идэ наада диэн этэргэ уустук. Тоҕо диэтэххэ, үлэлиир эйгэтэ олус киэҥ, наадыйар идэтэ элбэх. Ол иһин, устудьуоннар хампаанньалары кытта өссө үөрэнэ сылдьан билсиҥ, эрдэттэн былааннаан. Элбэх омук үлэлиир эрээри, бары тапсабыт. Уопсайынан, Мииринэйгэ үлэлиир да, олорор да олус интэриэһинэй.

Тимофей Халгаев, сир анныгар үлэлиир уот силиэсэрэ, Чөркөөх:
– Убайым 20 сыл шахтаҕа буровигынан үлэлээбитэ. Онон 2024 с. Мииринэйгэ кэлиим кинини кытта ситимнээх. Идэбинэн сир анныгар үлэлиир уот силиэсэрэбин. Үлэбитигэр анал таҥаһынан хааччыйаллар, оптуобуһунан таһаллар, уопсай дьиэ биэрэллэр. Үлэбит уустук, түүннэри-күнүстэри үс симиэнэнэн арахсар. Бастаан уустук курдук этэ, кэлин үөрэнним, үлэм да интэриэһинэй. Урут АЛРОСА-ҕа үлэлии киирэр судургута суох дии саныырым. Дьиҥэр, баҕардахха син табыллар эбит.
Иллэҥ кэмҥэр успуорт талбыт көрүҥүнэн дьарыктаныаххын сөп. Бассыайын, хайыһар, футбол, волейбол – барыта баар. Баахтанан үлэлиир уустук, өрөбүлэ суох буоллаҕына, бастайааннайга киирдэххэ – күҥҥэ 8 чаас, өрөбүллээх. Оттон хамнас эрэсэрээттэн, ыстаастан, уопуккуттан тутулуктаах эрээри, киһи идэтин үрдэтинэр кыахтаах. Онон биир дойдулаахтарбын үөрэниҥ, кэлэн үлэлээҥ диэн ыҥырабын.

Сир – төгүрүк. Киһи ханна баҕарар бэйэтин суолун булунуон сөп диэн оҕолорбут, биир дойдулаахтарбыт кэпсээннэриттэн итэҕэйдэххит буолуо дии саныыбын. Толкуйданыҥ, Сахабыт сирин сайыннарар туһугар, сири-дойдуну уларытан, араас омук дьонунуун алтыһан, Мииринэйгэ кэлэн үлэлээҥ. Алмаастаах кыраайга үлэлиир, олохсуйар усулуобуйа толору тэриллибит. Мииринэй эһигини ыҥырар!

Анна ПОСЕЛЬСКАЯ, «Таатта» хаһыат кылаабынай эрэдээктэрэ