Моһол буолбатах – турук биир көрүҥэ

“Почти как все” киинэҕэ эрэссиэнсийэ

Икки сыллааҕыта кулун тутарга киэҥ эйгэҕэ аата биллибэт режиссер Никандр Федоров “Миигин кытта үҥкүүлээ” диэн киинэтэ тахсыбыта.

Бастакы бырайыагынан күүстээх холонууну көрдөрүү Саха сирин киинэтигэр эриэккэс буолбатах – билиҥҥи аатыр­быт киинэһиттэр үгүстэрэ чаҕылхай маҥнайгы үлэлэринэн көрөөччү сэҥээриитин ылбыттара. Ол эрэн, Никандр айымньыта соһуччу соҕус буол­бута – бу үлэ киинэ эйгэтигэр саҥа көлүөнэ үүнэн, “туйах хатарааччылар” кэлбиттэрин туоһута буолбута. Киинэ сэһэнэ, оҥоһуллубут ньымата бу иннинэ оҥоһуллубут кии­­нэлэртэн туспа тыыннааҕын туоһулуур. Быһата, сахалыы киинэ “саҥа долгуна” үөскээн эрэр дуу, диэххэ сөп.  Ааспыт нэдиэлэҕэ саҥа сүрэхтэммит “Почти как все” уус-уран киинэ, эмиэ туох да саарбаҕа суох, саҥа көлүөнэ айымньыта. Туох сибики ону туоһулуурун бу ырытыыга быһааран көрүөҕүҥ.

Ларри Яковлев – саҥа аат буолбатах

Дьиҥэр, Илларион “Ларри” Яковлев, киинэ эйгэтигэр саҥа киһи буолбатаҕа чахчы. Үгүс улахан бырайыактарга кыттыгастаах, тус бэйэтэ биллэр артыыстарга килииптэри устан аатын ааттаппыт испи­сэлиис. Ону таһынан, “Контора”, “К.Ц.Ф.” сэрийээллэргэ режиссер быһыытынан үлэлээбитэ. Онон бу уолу саҥа тахсан эрэр режиссер курдук көрдөрөр сыыһа. Ол эрэн, Ларри бастакы толору миэтэ­рэлээх уус-уран киинэтэ дьиҥ-чахчы “саҥа долгун” бэрэстэбии­тэлэ буолара көстөр.

Бырайыак эдэр ыччат холонуута буоларын олох­тоох киинэ эйгэтигэр умнуллан эрэр “бэйэ сиэбиттэн” үбүлэнии туоһулуур. Маны чопчулуох тустаахпын – киинэни Ларри Яковлев уонна киинэ продюсера Иннокентий Ханды, кырдьык, харчы бырахсан, бэ­­йэлэрэ үбүлээн саҕалаабыттар, ол эрэн, бырайыак ортото үп өттүгэр олоччу эстэн олордохторуна “Кинологистика” хампаанньа өйөөн, үлэлэрэ түмүктэммит. Ыстатыйа саҕаланыытыгар ахтыбыт “Миигин кытта үҥкүүлээ” бырайыак эмиэ үүт-үкчү ити курдук дьылҕа­лаах этэ – атастыылар бырахсан саҕалаабыт бырайыактара түмүктэнэр үбэ суох турдаҕына, Семен Шишигин продюсер тыын биэрэн, киинэ күн сирин көрбүтэ.

Ларри уопуттаах киинэһит буолара айымньыта уһуллубут хаачыстыбатыттан көстөр. Устар ньыматын уустугуттан, көстөр хартыыҥка “баайыттан” киинэ тылын эрэллээхтик баһылаабыт киһи буочара көстөр. Ол эрэн, итини кытта сорох киһи “солуута суоҕунан” ааҕыан сөп түгэннэрэ бааллар, туһата суох уһатыылары эмиэ сэрэйиэххэ сөп. Киинэ хронометраж өттүнэн аралдьытар киинэҕэ сөбө суох уһун – 105 мүнүүтэ усталаах.

Олоххо сыһыан уларыйыыта

Киинэ сүрүн дьоруойа мусукаан идэтин баһылыыр баҕалаах Дима. Кини күн аайы уһуктаат көмпүүтэргэ муусука суруйар, биир сүрүн баҕа санаата – улахан муусука күрэҕэр кыттыы. Ийэтэ “оҕобун көрөбүн-истэбин” диэн сылтаҕыран дьиэтигэр оло­руон баҕарар, Дима төттөрүтүн, “сынньан, аралдьый” диэн ийэтэ атын сиргэ командировкаҕа утаара сатыыр. Дима оҕо сылдьан массыына анныгар киирэн босхоҥ буол­бут эдэр киһи. Бу быһылааҥҥа буруй­дааҕынан сананар доҕоро Айсен уон сыл буолан баран эмискэ күөрэйэн, Дима чуумпу олоҕун аймыыр. Дьиҥэр, син судургу ис хоһоонноох сценарий эрээри, бу киинэни оҥорбут дьон бу балаһыанньаҕа туспа сыһыана айымньыларын туспа тыыннаах оҥорор.

Соторутааҕыта Саха сирин тилэри биир сонун тарҕаммыта – паралимпийскай күрэхтэргэ кыайыылаах Настя Диодороваҕа биир биллэр ювелирнай хампаанньа бионичес­кай протезка кэтиллэр киэр­гэли оҥорон биэрбит. Дьон бу сонуну көхтөөхтүк ырыппыта, үксүн киэргэли биһирииллэрэ көстүбүтэ. Бу түгэн эчэйбит эбэтэр төрүөхтэриттэн эт-сиин итэҕэстээх дьоҥҥо сыһыан биллэрдик уларыйбытын көрдөрөр. Урут хамсыыр кыаҕа хааччахтаммыт киһи дьиэ иһигэр бүгэн олорор дьылҕаланара, дьон-сэргэ сыһыана үксүн аһыныы эрэ буолара. Билигин балаһыанньа уларыйбыт. Илиилэрин, атахтарын сүтэрбит эдэр дьон “тик-ток” курдук аралдьытар социальнай ситимнэргэ “илии­тэ (атаҕа) суох толору олоҕу хайдах олоруохха сөбүй?” диэн курдук ис хоһоонноох блогтары ыыталлар, араас бионичес­кай быратыастары сиһилии ырыталлар. Санаа түһүүтэ суох, күлэн-салан бэйэлэрин олохторун көрдөрөллөр. Интэриниэт нөҥүө алтыһыы социализация өттүгэр сүүнэ улахан улары­йыылары аҕалбыт. Ону кытта “доступная среда” хайысхаҕа дириҥ болҕомтону ууруу кэмниэ-кэнэҕэс бэйэтин үтүө ситиһиилэрин аҕалан иһэрэ көстөр.

Бу барыта саҥа киинэҕэ көстөр. Холобур, Дима кыттыан баҕарар күрэҕэ онлайн ыытыллар, онон кытта тиийэр кыһалҕа суох. Ийэтэ барбытын кэнниттэн, аһын төлөпүөнүнэн сакаастаан, туораттан көмөтө суох суунан-тараанан, бэйэтин дьаһанар. Таптыы көрбүт кыыһын кытта мессенджер, чат нөҥүө алтыһар, кыыс кини босхоҥ буоларын билэн баран, бэрт холкутук ылынар. Пандус, анал­лаах лиип кыһалҕата көр-күлүү нөҥүө көрдөрүллэр – баар эрээри, тиийбэт диэн кириитикэ киинэ социальнай кыһалҕаны таарыйар. Уопсайынан, Дима олоҕо трагедия курдук хоһуллубат. Олоҕо моһуок­таах, олох сорох түгэннэрэ ыараханнык ылыныллаллар эрээри, уол бэйэтин көрүнэр, уопсастыба олоҕор кыттар, дьону кытта дьон курдук сылдьар киһи. Биир түгэҥҥэ полиция кини доҕорунуун барга арыгы­лаан охсус­путтарын тутар уонна “кэлээс­кэлээх уол бу ыччаты кырбаабыт дуо?” диэн соһуйар. Хамсаныыга хааччахтаныы моһол буолбатах – турук биир көрүҥэ.

Эдэр саас сүрүн кыһалҕата

Кыаҕы хааччахтыыр ыарыы киинэ көрдөрөр кыһалҕаларыттан биирдэстэрэ, ол эрэн, сүрүн таарыллар тиэмэнэн чугас дьон икки ардыгар өйдөһүүнү көрдөөһүн буолар. Дима маҥнайгы тапталын көрсөн, кыыс киниэхэ сыһыанын таайа сатыыр. Айсен уон сылы быһа буруй туттуна сылдьарын сатаан эппэккэ сордонор.

Даҕатан эттэххэ, саастаах көлүөнэни кытта уопсай тыл көрдөөһүн суоҕун кэриэ­тэ – аҕа саастаах дьон киһи өйдөөбөт, туспа эйгэҕэ олорор дьон курдук көстөллөр. Киинэ биир сүрүн дьоруойа, Диманы “көрө” кэлбит аймаҕа Тина бэйэтэ көрүүгэ-истиигэ наадыйар. Уобараһа – саҥа эр киһигэ кубулуйан эрэр уол ыра санаатыттан түспүт кэрэ дьахтар. Кыыһы араҥаччылыыр аймаҕа кыһалҕаны сутуругунан эрэ быһаарар “убай”. Кылгас кэмҥэ көстөн ааһар ыаллыы эмээхсин туох да сылтаҕа суох мөҕөн субурутар, эмиэ “хортуон уобарас”.  “Улахан дьону кытта истиҥ алтыһыы кыаллыбат!” диэн санаа киинэ устата хатыланар. Ааптардар оонньоон этэр санаалара дуу, туһаайыллыбыт көрөөччүнү кытта (киинэ, биллэн турар, бэрт эдэр көлүөнэҕэ чопчу туһаайыллан оҥоһуллубут) уопсай тыллара дуу, хас көрбүт киһи бэйэтэ сыаналыа. “Кырдьаҕастар” үгүстэрэ бу киинэҕэ отуттарын эрэ ааспыт дьон – Тинаны Ульяна Егорова, сутурҕаланар убайы Айаал Лазарев оонньууллар.

Инньэ гынан, киинэ кэп­сээн классическай формулатыттан туспа оҥоһуулаах – көстөр өстөөх дуу, ирдэнэр таабырын дуу суох – саҥа үүнэр ыччат психологическай кыһалҕаларын быһаарыы киинэ сүрүн тиэмэтэ. Бастакы уураһыы табыллыбатаҕа биир түгэҥҥэ Дима туох баар кыһалҕаларыттан саамай ыараханнара буолар.

Туох суолталаах киинэний?

“Почти как все” уус-­уран киинэ уһуллубут таһыма, таҥыыта, оруолу толоруута киһи сирбэт, ортоттон үрдүк таһымнаах айымньы диэн сыана быһыахха сөп.

Киинэ айар бөлөҕө аныгы ыччакка өйдөнөр көрүдьүөстэри саталлаахтык туһанан, санаа көтөҕөр сырдык түгэннэрдээх, киһини сынньатар кэмиэдьи­йэни устубут. Сценарийы саҥа холонооччулар суруйбуттара көстөр эрээри… быһа бааччы сыана быһыыттан туттунуох санаалаахпыт. Тоҕо диэтэххэ, бэйэм даҕаны, киинэ ааптардарын харахтарыгар, кинилэри толору өйдөөбөт “кырдьаҕас бөөхүллэ” буоларым саарбаҕа суох. Дьиҥнээх сыанабылы эдэр ыччат биэриэҕэ, ону икки нэдиэлэнэн, киинэ төһө “каассаны” хомуйбута көрдөрүөҕэ.