Муус устар – Айыыһыт ыйа

Муус устар – Айыыһыт ыйа. Бу ыйга төрүүр-ууһуур олох, тускуланар. Ыал, дьиэ кэргэн соргута улаатар. Сибэ уот оттуллар, Ийэ Маска кут тохтуур. Айыыһыт хотун кэлэр. Айыыһыт иччитэ Көтөҕөөччү ийэ кинини көрсөр.

Билгэтэ: Муус устар ый күнүнэн-дьылынан саас төһөҕө кэлэрин, сайын хайдах буолуон өссө чопчулууллар. Муус устарга буолбут ириэрии кэлэр ыйга хатыланар. Ити кэмҥэ сир хараарар. Чалбах томточчу тоҥор буоллаҕына, өҥ сайын. Хаар тыаттан саҕалаан ирдэҕинэ, уу тохтуур. Муус устар ириэриилээх, хатааһыннаах. Икки тыаллаах: тураах кэлэр тыала уонна хаары сахсатар тыал. Муус устар алтынньы ыйы батыһар.

Өскөтүн: Хаар мастарга бөдөҥ кыырпахтарынан ыйанан турар буоллаҕына, халаан уута кэлэр. Саас, хаар ирбитин кэннэ, хотуттан уһун кэмҥэ алысхан тыал тохтообокко үрдэҕинэ, кэлэр кыһын ичигэс. Тыал соҕурууттан уһуннук илгийдэҕинэ, ичигэс буоллаҕына кэлэр кыһын табыла суох күннээх буолар. Бастакы ириэрээһиҥҥэ тыал соҕурууттанүрдэҕинэ, хаар уһуннук турдаҕына, тымныы саас буолар. Ити кэмҥэ тыалырбатаҕына эбэтэр хотуттан бэрт кыратык тыалырдаҕына, тоҥо, тымныыта суох саас буолар.

Ойуута: ох уонна кыптыый. Айыы санааҕа бу оҕо кутун көрдөрөр бэлиэ. Ох – уол оҕо кута. Кыптыый – кыыс оҕо киэнэ.

Сүрүннүүр тыла: дьаралык. Айыы санааҕа бу сүппэт бэлиэ буоллун диэн суолталаах. Уруу (сыбаайба) кэмигэр кийиити, күтүөтү эҕэрдэлээн «Дьаралык!» дииллэр. Оҕо төрөөтөҕүнэ эмиэ. Дьаралык – ол аата сүппэт-оспот үчүгэй бэлиэ.

Алгыһа

Дьаралык, дьаралык, дьаралык!
Үөскүүрү төрүттээччи,
Кэскили тэрийээччи,
Уол оҕо кутун ох оҥорон
Уҥа хонноҕор кыбыммыт,
Кыыс оҕо кутун кыптыый оҥорон
Хаҥас хонноҕор кыбыммыт,
Таптал айыыта, дьиэ кэргэн төрдө,
Айыыһыт ийэ хотун, бэттэх көрөн
Мичик гын!
Дом.

eyge.ya1.ru, keskil14.ru саайтартан.