Муус ылыыта үтүө үгэс, төрүт дьарык

Быйыл дойдубутугар күһүн уһаан, муус ылыыта хойутаан саҕаланна. Сорох сирдэргэ муус тааҥнаан, эбии моһуоктары үөскэттэ. Ол да буоллар, дьон үгэс быһыытынан, кыһын, сайын иһэр муустарын ылан, үрэхтэр, күөллэр кытыыларыгар кырыы-кырыыларынан туруортаатылар.

 Муус уута минньигэс

Төһө даҕаны ыраас, күндү, ыраах дойдулартан бытыылкаҕа кутуллан кэлэн атыыланар уутааҕар муус ууста амтана быдан ордук курдук буолааччы. Учуонайдар итини бигэргэтэллэр – саҥа ууллубут муус уута кылгас кэмҥэ кристаллическай решетката урусхалламмат, онон көннөрү ууттан ураты туруктаах буолар. Билигин аан дойдуга муус уутун ити уратытын улаханнык биһирээн, “мода” курдук үөскээбит. Дьон көннөрү ууну холодильникка тоҥорон, “эмтээх” оҥорон иһэр, туһанар. Оннооҕор бытыылкаҕа кутан “тоҥоруллан структураламмыт уу” диэн ааттаан атыылыыллар. Ити баҕас, биллэн турар, сымыйа маркетинг – муус уута структуратын сүрдээх кыра кэмҥэ тутар. Судургутутан эттэххэ, уста сылдьар муустаах эрэ уу муус структуратын тутар. Оттон сылыйбыт, эбэтэр олох даҕаны оргутуллубут уу ити уратытын сүтэрэр.

Уу састааба

Саха сирин олохтоохторо 40 саастарын ситиилэригэр, ортотунан 6 тиистэрэ итэҕэс буолар. Ити Арҕаа дойду олохтоохторуттан үс төгүл мөлтөх көрдөрүү. Биллэн турар, бу аҥаардас уу эрэ дьайыыта буолбатах, стоматология сайдыытын уопсай туругун көрдөрүүтэ. Ол эрэн, уу сабыдыала эмиэ улахан оруоллаах.

Ууну кытта киһи 20% кальцийы,  25% тиийэ магнийы,  50-80% фтору, 50% тиийэ йоду ылар. Фтор итэҕэс буоллаҕына, кариес үөскүүр куттала үрдүүр, кальций итэҕэһэ уҥуох туругар сабыдыаллаах, магний сүрэх, ньиэрбэ үлэтигэр йод щитовиднай былчархай үлэтигэр кыттыгастаахтар. Онон аһары ыраас уу, кырдьык, киһи доруобуйатыгар улахан туһата суох.

Уу муус буоларыгар минералларын, туустарын күүскэ үтэйэр. Айылҕаҕа бытаннык тоҥор уу маҥнайгы араҥата “рассол” быһыытынан бөҕү кытта уу састаабыгар баар минералларын мунньар. Итини муус ылыытыгар сылдьыбыт киһи барыта билэр – ылыллыбыт муус хаһан баҕарар икки араҥалаах буолар. Үрдүкү араҥата атын дьүһүннээх, дьэҥкирэ суох буолааччы. Онон биһиги иһэр мууспут уута, туох да саарбаҕа суох, минерал өттүнэн тутах.