“Подвиг во имя жизни” кинигэни бэлэмнииллэр

Аҕа дойду сэриитигэр Улуу Кыайыы 80 сылынан Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтэ байыаннай кэм миэдиктэригэр аналлаах “Подвиг во имя жизни” кинигэни бэлэмнии сылдьар.

Сорохторо фроҥҥа бааһырбыт дьону быыһаабыттара, олохторун толук уурбуттара. Атыттар тыылга аармыйа уонна фронт туһугар диэн иккилии бүк ноҕуруускалаах үлэлээбиттэрэ. Онтон быһа тардан билиһиннэрэбит.

Аҕа дойду сэриитин фронугар 5000-тан тахса сэбиэскэй быраас өлбүтэ, сураҕа суох сүппүтэ. Кинилэр кэккэлэригэр Саха сириттэн байыаннай быраас Галина Краснова (1915-1944) киирэр.

Бу дьахтар дьылҕатын туһунан улаханнык биллибэтэ. Бары ыйынньыктарга бэрт аҕыйахтык суруллара: “Дьокуускай куораттааҕы военкомат ыҥырыытынан барбыта, 1944 сыллаахха өлбүтэ…”. Бүттэ! Хомойуох иһин, “Подвиг во имя жизни” кинигэҕэ үлэлэһэр кэммитигэр кини аймахтарын, Галина Ивановна хаартыскатын даҕаны булбатахпыт. Ол гынан баран, ытык киһи туһунан биир өртүттэн табылынна! РФ Оборуонаҕа министиэристибэтин архыыба уонна СӨ национальнай архыыба көмөлөһөн, төрүөҕүттэн өлүөр диэри олоҕун туһунан билбиппит.

Кини төрөппүттэрэ таһыччы ураты дьон эбиттэр. Аҕата Иван Афанасьевич Краснов – политсыылынай, инженер, 1919 сыллаахха Дьокуускайга өлбүт. Ийэтэ  Анна Васильевна,  биэлсэр-акушер: өрөбөлүүссүйэ иннинэ Дьокуускай куоракка дьахталлар оҕолонор салааларыгар сэбиэдиссэйдээбит, 1917 сыл кэнниттэн куорат амбулаторияларыгар үлэлээбит. Онтон сэрии кэмигэр Иркутскайдааҕы мэдиссиинэ институтун бүтэрэн, Булгунньахтаах балыыһатыгар бырааһынан үлэлээбит.

Галя ийэтин суолунан барбыт. Сэрии иннинэ эрэ, 1940 сыллаахха эмчит-быраас (врач-лечебник) дьупулуомнаах эмиэ Иркутскайдааҕы мэдиссиинэ институтун бүтэрэн дойдутугар Дьокуускайга төннүбүт. Ити сыл мэхээнньик Петр Тупицыҥҥа кэргэн тахсыбыт.

Устудьуоннар ортолоругар тута биһирэнэн, Дьокуускайдааҕы биэлсэрдэр-акушердар оскуолаларыгар анатомияны үөрэтэн саҕалаабыт. Биирдэ, кинини атын үлэҕэ ыытаары оҥостоллорун истэн, ЯФАШ бастакы кууруһун устудьуоннара, барыта 39 киһи илии баттааһыннаах Саха АССР Наркомздравыгар сурук суруйбуттар. Педагогу кинилэртэн атын үлэҕэ ыыппаттарыгар көрдөспүттэр:  “Оскуола уһулуччулаах табаарыһын, бастыҥ преподаватели, ордук бастакы куруустар сүтэрэр кыахтаахтар. Лиэксийэттэн дьиэҕэ баран иһэн уруокка бэлэмнэнимиэххэ да сөп, тоҕо диэтэххэ, кини хас биирдии эппит тыла өйгө хатанан хаалар…”.

Сотору кэминэн саҕаламмыт сэрии былааны барытын туора соппута. 1942 сыл от ыйыгар ЯФАШ преподавателин Галина Краснованы Уобаластааҕы военкомакка командировкаҕа ыыталлар – фроҥҥа айанныыр эшелону арыаллыырга.  Оттон 1943 сыл кулун тутарыгар номнуо өрөспүүбүлүкэтээҕи балыыһа терапевтическай салаатын ординатора бэбиэскэ тутар.

Галина Ивановна бааһырбыт байыастары чөлүгэр түһэриинэн дьарыктанан, физиотерапевтическай салааҕа үлэлээн, 2815 нүөмэрдээх эвагоспиталга сулууспалаабыта. Госпиталь 3 аармыйа сэриини батыһан барара. Горьковскай, Брянскай уобаластарга, о.д.а. сирдэргэ түһэн ааспыттара. Онтон 1944 сыл саҥатыгар байыаннай быраас Галина Краснованы  инники күөнтэн чугас, оччолорго Украина Кировоград, Лебедин… куораттарын босхолуур гвардейскай минометнай биригээдэ 8-с дивизионугар биэлсэринэн көһөрбүттэрэ.

Көһөрөр туһунан кини бэйэтэ көрдөспүт буолуон сөп. Биир минометнай батареяны кини кэргэнэ – гвардия капитана Петр Тупицын салайара. Кини бааһырбыт этэ, тугунан эмэ көмөлөһөөрү көрдөспүт буолуон сөп.

Ол эрээри, 1944 сыл олунньу 3 күнүгэр байыаннай сорудаҕы толоруу кэмигэр байыаннай быраас Галина Краснова массыыната миинэҕэ түбэспитэ. Хас да байыаһы өлүү айаҕыттан быыһаабыт бырааһы кыайан өрүһүйбэтэхтэрэ, миэстэтигэр өлбүтэ…

Өскөтүн ааҕааччылартан кимиэхэ эмэ Галина Ивановна Краснова хаартыската баар буоллаҕына, биһиэхэ ыытаргытыгар көрдөһөбүт. Хаартыска бэлэмнэнэ сылдьар кинигэҕэ олус наада. Сибээстэһэр аадырыскыт: vlesla2@rambler.ru

Бу туһунан СӨ доруобуйатын харыстабылын министиэристибэтин пресс-сулууспата суруйар.