«Мүрүйээдэ» тула иһирэх кэпсэтии

Сэтиинньи 15 күнүгэр Суотту нэһилиэгин «Мичээр» Сынньалаҥ киинигэр сарсыарда 10:30 чаастан биир дойдулаахпыт, суруналыыс, ССРС уонна РФ суруналыыстарын холбоһугун чилиэнэ Павел Васильевич Пермяков-Тэлэкэ «Мүрүйээдэ» научнай-популярнай хабааннаах, Бороҕон улууһун устуоруйатын былыргы дьыллар мындааларын сэгэтэн, аныгы кэмҥэ диэри итэҕэтиилээхтик сырдатар кинигэтин сүрэхтэниитэ кэрэхсэбиллээхтик буолан ааста.

«Мүрүйээдэ» кинигэ сүрэхтэниитигэр кыттыыны ыллылар: норуот хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ Жирков Егор Петрович, устуоруйа наукатын хандьытаата, кинигэ рецензенэ Николаев Алексей Афанасьевич, суруйааччы, суруналыыс Павлов Борис Иванович, учуонай Васильев Павел Иванович, кыраайы үөрэтээччи Борисов Константин Афанасьевич, «Сыҥаах Бороҕоттор» кинигэ ааптара, кыраайы үөрэтээччи Алексеев Степан Степанович-Төрүт Бороҕон, 2-с Лөгөй нэһилиэгин дьаһалтатын баһылыга Иннокентий Иннокентьевич Троев.
Кинигэ сүрэхтэниитигэр С.С. Васильев-Борогонскай аатынан Киин бибилэтиэкэ ааҕааччыны кытта үлэлиир салаатын сэбиэдиссэйэ Аммосова Г.В. кинигэни библиографическай ырытыыта, кэлбит ыалдьыттар дириҥ ис хоһоонноох этиилэрэ, инникигэ баҕа санаалара, олохтоох дьаһалта солбуйар баһылыга Ксенофонтов С.И. харда тыла мустубут дьон, устуоруйаны сэҥээрээччилэр болҕомтолорун тарта. Улууспут устуоруйатын, саха төрдүн, былыргытын туһунан элбэҕи биллибит, кэскилин кэрэһэлээтибит.
Истиҥ-иһирэх тэрээһин буолан ааста.

Тэлэкэ кинигэтин сүрэхтэниитигэр дьоһун дьон кэлэллэрин туһунан эрдэттэн биллэрии тахсан, саалы толору дьон муһунна. Тэрээһин сүрүн ыалдьыттара куораттан, сарсыарда 9 чаастаах паромунан иһэр буоланнар, «Мүрүйээдэ»кинигэ ааптара Павел Васильевич быыстапкатыттан саҕаланна. Байбал телевидение салаатыгар «Ыраах-чугас аймахтарбыт» биэриитигэр үлэлии сылдьан сылдьыбыт сирдэриттэн кэпсээн дьон болҕомтотун тарта. Бэйэтэ даҕаны бэйэ дьонугар күлэ-үөрэ, көрүдьүөстээх түгэннэри таба туттан дэлби күллэртээн, ыпсаран-хопсорон кэпсээн, интэриэспитин күүһүрдэн, ол кэпсиир дойдуларыгар тэҥҥэ айаннаһа сырыттыбыт. Байбал сылдьыбыт сирэ элбэҕинэн, билэринэн-көрөрүнэн, дьоҥҥо сатаан тиийэр гына кэпсиирэ, киһи күнү да быһа истэ туруох курдук.
Ытык ыалдьыттарбыт кэлэннэр, «һуу-һаа» буолан, саалга киирэн оннубутун булан олорооппутун кытта, Суотту бибилэтиэкэтин сэбиэдиссэйэ Черкашина Р. Н. киирии тыллаан саҕалаабытынан барда. Дьэ, онтон Егор Жирков тэрээһини бэйэтинэн иилээн-саҕалаан барда. Бары устуоруктан мустаннар, кинигэбититтэн тэйэн, олох даҕаны Саха олоҥхотуттан саҕалаан, кыргыс кэмнэрин мындааларынан, олохпут-дьаһахпыт,тылбыт-өспүт, култуурабыт-фольклорбут туһунан иҥэн-тоҥон кэпсэтэн билбэтэхпитин билэн, истибэтэхпитин истэн санаалыын сырдаан, саха буоларбытынан киэҥ тутта олордубут. Ыалдьыттарбыт тылларын-өстөрүн истии, илэ хараххынан көрүү бэйэтэ кэрэҕэ тиксии буоллаҕа. Инньэ гынан, күнүс 3 чааспыт буолбутун билбэккэ да хааллыбыт. Күндү ыалдьыттарбыт 4 чаастаах паромунан төннөр буоланнар, эбиэттээбэккэ да бардылар. Онуоха Егор Жирков: «Аһылык аһылыгынан, аччыктааһын ааһыа, ол оннугар дьону кытта иһирэхтик кэпсэтии, кинилэрдиин алтыһыы -– дьол» диэбитин биһирээммит, дохсун ытыс тыаһынан, тылбытынан махтанан, хаартыскаҕа түһэн атаардыбыт.
Байбал миигиттэн төһө да, биир кылааһынан алын үөрэннэр, биир дэриэбинэ оҕолоро буоллахпыт. Онно-манна сылдьан көрсүһэн, алтыһан ааһарбыт кэмнээх буолуо дуо,онно көрдөхпүнэ, Байбал олох уларыйбат эбит. Оҕолуу аһаҕас дууһатын,к үлэ-үөрэ сылдьар майгытын, оҕону кытта оҕо, кырдьаҕаһы кытта кырдьаҕас буолар майгытын илдьэ сылдьар эбит. Байбал билигин айар үлэтин үгэнигэр сылдьар. Онон, өссө да былыргы дьыллар быыстарын сэгэтэн көрүөхпүт диэн эрэнэбит.
«Байбалбыт дьүһүйэн суруйбута,
Барытын ыпсаран саҥарбыта,
Бар-дьонуҥ сүрэҕэр хаалыахтын,
Барҕара,чэчирии туруохтун.

Былыргы өбүгэбит үгэстэрин,
Биллибэт,көстүбэт өрүттэрин,
Бу баардыы кинигэҕэ тиһэҥҥин,
Бичийэн таһаарыый түмэҥҥин…»

Иннокентий ПОПОВ