Нам халлааныгар «үрүҥ туруйалар көттүлэр»

Дагестан норуодунай бэйиэтэ, уопсастыбаннай уонна бэлитиичэскэй диэйэтэл Расул Гамзатов көҕүлээһининэн, 1986 сылтан алтынньы 22 күнэ сэриигэ өлбүттэри кэриэстээһин күнүнэн биллэриллибитэ. Сотору кэминэн бу өйдөбүнньүк күнү дойду атын эрэгийиэннэрэ бэлиэтиир буолбуттара. Онтон 2009 сыллаахха ЮНЕСКО Үрүҥ туруйа аан дойдутааҕы күнүн олохтообута.

Аҕа дойду Улуу сэриитигэр аналлаах литэрэтиирэҕэ үрүҥ туруйалар өлбөт-сүппэт буолуу бэлиэтинэн буолбуттара. Дойдубутугар сыл аайы алтынньы 22 күнүгэр бэйиэттэр уонна суруйааччылар кыттыылаах литэрэтиирэ киэһэлэригэр эйэ, сэрии уонна киһилии киһи буолуу тиэмэтигэр аналлаах саҥа айымньылары билиһиннэрэллэр, өйдөбүнньүк аахсыйалары тэрийэллэр. Расул Гамзатов «Туруйалар» хоһоонугар өлбүт саллааттар үрүҥ туруйаларга кубулуйалларын курдук өйдөбүлү биэрбитэ. Ол да иһин, кырыктаах сэрии хаһан да буолбатын туһугар кумааҕыттан оҥоһуллубут үрүҥ туруйалары күөх халлааҥҥа ыыталлар.

Атын улуустарга үтүө холобур

Бу бэлиэ күн, алтынньы 22 күнүгэр Нам улууһун Нам сэлиэнньэтигэр М.К.Аммосов аатынан Култуура дыбарыаһыгар сэриигэ өлбүттэр сырдык кэриэстэригэр аналлаах «Үрүҥ туруйалар күннэрэ» («День белых журавлей») диэн айар куонкурус үрдүк таһымнаахтык ааста.

Тэрээһин Нам улууһун борокуратууратын көҕүлээһининэн, улуус үөрэхтээһиҥҥэ, култуураҕа управлениеларын, бэтэрээннэр сэбиэттэрин, «Буойун» олохтоох уопсастыбаннай тэрилтэ, Н.М.Рыкунов аатынан Киин бибилэтиэкэ өйөбүллэринэн ыытылынна. Айар куонкурус чэрчитинэн патриотизмы хоһуйар хоһооннору ааҕыыга, бастыҥ эссеҕа уонна былакааттары уруһуйдааһыҥҥа Нам улууһун 11 уһуйааныттан, 18 оскуолатыттан барыта 250-ча оҕо кытынна.

Улууска бастакынан ыытыллыбыт куонкуруска Арассыыйа Дьоруойа Родимир Максимов уонна Дьокуускай куораттан Кадет оскуолатын иитиллээччилэрэ кыттыбыттара тэрээһини үрдүк таһымнаата. Күндү ыалдьыт быһыытынан ыҥырыллыбыт СӨ Ил Дарханын сүбэһитэ Игорь Николаев Родимир Максимовтыын тэрээһиҥҥэ тус кыттыыларын сэргэ, оскуола оҕолоругар ыалдьыттаатылар.

Хоһоон куонкуруһун дьүүллүүр сүбэтигэр П.Ойуунускай аатынан Литература мусуойун наукаҕа үлэһитэ Ефросинья Ноговицына, суруйааччылар, бэйиэттэр Афанасий Гуринов-Арчылан, Валентина Комиссарова-Күлүмүрэ, Надежда Егорова-Намылы үлэлээтилэр. Өрөспүүбүлүкэ үтүөлээх артыыһа Саина патриотическай тыыннаах ырыаларынан, ол иһигэр «Туруйалар» ырыатынан эҕэрдэлээтэ.

Дьүүллүүр сүбэ кыттааччылар куонкурус сыалын-соругун өйдөөн, дьоһуннаахтык сыһыаннаһан бэлэмнэммиттэрин бэлиэтээтэ. Кыайыылаахтар дипломнарынан, харчынан бириэмийэнэн, Расул Гамзатов кинигэлэринэн уонна минньигэс бэлэхтэринэн наҕараадаланнылар.

Тэрээһин кыттыылаахтарын кумык суруйааччыта, тылбаасчыт, суруналыыс, Алампа «Аҕабар сурук» бэйиэмэтин сахалыы тылбаастаабыт бэйиэт Багавутдин Самадов видеонан эҕэрдэ ыытта.

Духуобунас, поэзия уонна сэрии хонуутугар охтубуттар кэриэстэригэр аналлаах куонкурус эдэр кыттааччылар айар дьоҕурдарын арыйалларыгар дьоһуннаах хардыынан буолла. Ону сэргэ бэйэлэрин дойдуларын уонна дьоруойдар устуоруйаларыгар ытыктабылы үөскэппитигэр эрэнэбит.

САНААЛАР:

Игорь Николаев, Ил Дархан сүбэһитэ:
-Бу тэрээһиҥҥэ Ил Дархан Айсен Николаев сорудаҕынан кытынным, сонун тэрээһини өрөспүүбүлүкэ салалтата улаханнык кэрэхсээтэ. Куонкурус инникитин атын улуустарга холобур буолан, салҕанарыгар эрэнэбин. Тоҕо диэтэххэ, Нам улууһун олохтоохторо, оҕолоро наһаа көхтөөхтүк кытыннылар, тэрээһин үрдүк таһымнаахтык барда. Өссө биир саамай соһуйбутум диэн -– улуус борокуратуурата тэрийбитэ буолар. Борокуратуура дьон интэриэһин көрөр, харыстыыр уонна киһилии киһи буоларга иитэр үлэлээҕин бу тэрээһиҥҥэ көрдөрдө. Патриотизм тыыныгар аналлаах өрө күүрүүлээх тэрээһин хайаан да наада. Ол да иһин, борокуратуура тэрийэн ыыттаҕа. Тоҕо диэтэххэ, 90-сылларга улуу дойдубут ыһыллан, сыаннастар уларыйар кэмнэригэр дойдуга таптал, киэн туттуу улаханнык мөлтүү сылдьыбыт кэмнэрдээҕэ. Ол гынан баран, киһи Ийэ дойдута мөлтүүр да, кыайар да кэмигэр киниэхэ таптала уҕарыйыа суохтаах. Ол таптал төрөөбүт түөлбэҕиттэн, ийэҥ-аҕаҥ олорор тэлгэһэлэриттэн, үөрэнэр оскуолаҕыттан, чугас дьоҥҥуттан саҕаланан, бүтүн Ийэ дойдугун таптыыр, дойдугун көмүскүүргэ куруук бэлэм буолаҕын. Нам улууһун бары олохтоохторугар уонна тэрийээччилэргэ улахан махталбын тириэрдэбин.

Андрей Яковлев, Нам улууһун борокуруора:
-Бүгүҥҥү тэрээһини биһиги олохтоох бэйэни салайыыны уорганнарын кытары бииргэ ыыттыбыт. Куонкурус оҕолор манна кыттан, быраабы билэллэригэр, патриотизм тыыныгар иитиллэллэригэр хайысхаланна. Расул Гамзатов дьоруойдарга кэриэстэбил күнүн мээнэҕэ көҕүлээбэтэҕэ. Онон оҕолор бүгүҥҥү тэрээһиҥҥэ көхтөөхтүк кыттан, биир дойдулаахтарбыт байыаннай дьайыыга кыттар миссияларын өйдүүллэригэр эрэллээхпит. Биһиги тэрээһин үчүгэйдик барарыгар эрэммиппиит, ол гынан баран, маннык элбэх кыттааччы кэлиэ дии санаабатахпыт. Онон олус элбэх оҕо, ыччат кыттыбытыттан үөрдүбүт. Инникитин патриотизмҥа аналлаах эрэ буолбакка, атын да бэлиэ күннэргэ оҕолорго тэрээһиннэри ыытарга кыһаллыахпыт.

София Кобякова, бэтэрээннэр сэбиэттэрин бэрэссэдээтэлэ:
-Олус киэҥ хабааннаах тэрээһин буолла. Борокуратуураҕа Антонина Ускеева диэн айар куттаах киһилээх эбиппит. Барыбытын түмэ тардан, салайан маннык суолталаах тэрээһини өрөспүүбүлүкэҕэ бастакынан биһиги улууспутугар көҕүлээн тэрийбитин олус сөхтүбүт.
Куонкурус оҕолору олоҕу уонна үлэни таптыырга үөрэтэр. Биһиги бэтэрээннэрбит оҕолорго холобур буолаары, куонкуруһу таһынан хоһоон аахтылар. Ыалдьыттарбытыгар көмөлөспүккүтүгэр, сүбэ-ама буолбуккутугар махтанабыт. .

Павел Оконешников, Хатыҥ Арыы оскуолатын дириэктэрэ, улуус дьокутаата, байыаннай дьайыылар бэтэрээннэрэ, Хорсун быһыы уордьанын кавалера:
-Нам улууһугар 2016 сыллаахха тэрийбит «Буойун» уопсастыбаннай түмсүүбүтүгэр Нам улууһуттан төрүттээх уонна манна олохсуйбут бэтэрээн уолаттар бааллар. Түмсүү соруга — бары биир санаанан ыччаттарбытын байыаннай-патриотическай тыыҥҥа иитии уонна ханнык баҕарар балаһыанньаҕа көмүскэллээх, өйөһөр-өйдөһөр буолуу. Түмсүү 2016 сылтан үс Граны ылан, хамсааһыннары таһаардыбыт: байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыгар аналлаах искибиэри өрөспүүбүлүкэҕэ бастакынан туттубут; үһүс сылбытын сайыҥҥы кэмҥэ уолаттарга байыаннай-балаакка лааҕырын үлэлэтэбит; Хатыҥ Арыы оскуолатыгар учууталлар аллеяларын оҥордубут. Бу барыта байыаннай-патриотическай сыаллаах-соруктаах.
Бүгүҥҥү «Үрүҥ туруйалар күннэрэ» билиҥҥи балаһыанньаҕа олус суолталаах уонна наадалаах. Бу эдэр ыччаттарбыт дойдубутун көмүскүүргэ, бэриниилээх буоларга иитиллэллэригэр туһуламмыт тэрээһин.

ххх
Ону сэргэ, улуус баһылыгын солбуйааччы Егор Протопопов, М.К.Аммосов аатынан Култуура дыбарыаһын дириэктэрэ Константин Колодезников, Киин бибилэтиэкэ сэбиэдиссэйэ Майя Софронова уо.д.а. тус кыттыыларыгар махтана хааллыбыт.