Нэһилиэнньэ доруобуйатын харыстабылын туһунан сокуон уларыйыыны ирдиир

Дойду бэрэсидьиэнэ Владимир Путин 2024 сыл ахсынньы 28 күнүгэр  «Арассыыйа Федерациятын  сорох сокуонун акталарыгар уларытыылары киллэрии туһунан» федеральнай сокуоҥҥа илии баттаабыта.

Соторутааҕыта Саха Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) дьокутааттара «Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр нэһилиэнньэ доруобуйатын харыстабылын туһунан» сокуон барылын оҥоруу туһунан дьүүллэстилэр.

Ол эбэтэр Ил Түмэн доруобуйа харыстабылыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Светлана Давыдова салайан ыыппыт мунньаҕын биир боппуруоһа «Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр нэһилиэнньэ доруобуйатын харыстабылын туһунан» сокуон барылын оҥорууга ананна.

Светлана Давыдова доруобуйа харыстабылын систиэмэтин тэрийиигэ сүрүн сокуонунан нэһилиэнньэ доруобуйатын харыстыбылын туһунан сокуон буоларын тоһоҕолоон бэлиэтээтэ.

«Доруобуйа харыстабылын эйгэтигэр элбэх уларыйыы-тэлэрийии барда. Ол гынан баран, 1993 сыллааҕы сокуоҥҥа доруобуйа харыстабылын систиэмэтин сыыппараҕа көһөрүү, теле-мэдиссиинэҕэ үлэ, биһиги эрэгийиэммит уратытын учуоттуур этиилэри киллэрии пууннара суохтар. Ити барыта сокуоҥҥа туспа пууннарынан киллэриллиэх тустаах.

Биһиги өрөспүүбүлүкэ сокуонун барылын куруук федеральнай нуормаларга сөп түбэһиннэрэбит. Онтон сиэттэрэн чопчулааһыны сотору-сотору киллэрии сокуону олус толоос, туһанарга табыгаһа суох оҥордулар. Ону таһынан Уһук Хотугу сир усулуобуйатыгар олоруу уратылара учуоттамматахтар. Ол иһин, сокуону саҥаттан эрэдээксийэлээн ылынарга этиилэр киирэллэр», — диэтэ Светлана Давыдова.

СӨ Доруобуйа харыстабылын миниистирэ Лена Афанасьева доруобуйа харыстабылын туһунан сокуону саҥаттан оҥорууга атын эрэгийиэннэр үөрүйэхтэрин үөрэтэн баран, маннык үлэни ыытыахха сөп диэн сөбүлэһэрин биллэрдэ.

Оскуола мэдиссиинэтин сайыннарар кэм кэллэ

Ону сэргэ оскуола мэдиссиинэтин олоххо киллэрии түһүмэхтэрин, өрөспүүбүлүкэ Ил Дархана Айсен Николаев СӨ Судаарыстыбаннай мунньаҕар Анал этиитигэр оскуола мэдиссиинэтин олоххо киллэриини көҕүлээһин боппуруоһун сиһилии көрдүлэр.

Санатан эттэххэ, Ил Дархан норуот дьокутааттарыгар 2024 сыл ахсынньытыгар оҥорбут Анал этиитигэр:

«Сэлиэнньэлэргэ уонна суола-ииһэ суох ыраах сытар сирдэргэ ыарыыны сэрэтэр чинчийиилэри оҥорор туһугар оҕо поликлиникаларын мэдиссиинэ мобильнай тэриллэринэн уонна тырааныспарынан хааччыйыахпыт. Оскуола мэдиссиинэтин сайыннарар кэм кэллэ. Саҥа үөрэх сылыттан миэдиктэри оскуолаҕа төнүннэрии соругун Доруобуйа харыстабылын уонна Үөрэҕирии министиэристибэлэригэр тириэрдэбин. Оннук кэм кэллэ», — диэбитэ.

Светлана Давыдова оскуола мэдиссиинэтин үлэһиттэрин СӨ Доруобуйатын харыстабылыгар биэрии дьоһун суолталаах хардыы буоларын бэлиэтээтэ. Оскуолаларга мэдиссиинэ үлэһиттэрэ доруобуйа харыстабылын систиэмэтин кытары хардарыта туһалаахтык үлэлиэхтэрэ, ол оҕолорго оҥоһуллар мэдиссиинэ өҥөтүн хаачыстыбата тупсарыгар тириэрдиэҕэ.

СӨ Үөрэхтээһиҥҥэ уонна наукаҕа министиэристибэтэ оскуола мэдиссиинэтин уларытарга нуорма-быраап актатын оҥорор.

Оскуола мэдиссиинэтин уларытан тэрийии түмүгүнэн оскуола миэдиктэрин үлэлэрэ уопсай стандартарга чугаһатыллыахтара, үүнэр көлүөнэ доруобуйатыгар дьайар сэрэтэр бырагыраамалар оҥоһуллуохтара. Холобур, вакцинация бырагыраамалара, доруобуйа туругун анаалыстааһын, доруобуйа боппуруостарыгар сүбэ-ама биэрии уо. д.а. Бу барыта ыччаттар чөл олоҕу тутуһалларыгар уонна доруобуйа боппуруостарыгар эрдэттэн быһаарсар буолалларыгар туһалыаҕа.

Онон, оскуола мэдиссиинэтин доруобуйа харыстабылыгар көһөрүүгэ дьүүллэһиллэр көҕүлээһин оскуолаҕа оҕолору мэдиссиинэ өҥөтүнэн хааччыйыыга саҥа кыахтары биэриэҕэ.

Босхо эминэн хааччыллыы билиҥҥи туруга

Ил Түмэн дьокутаата, доруобуйа харыстабылын сис кэмитиэтин чилиэнэ Никита Тимофеев фармацевтар сыллааҕы пуорумнарыгар:

«Быйыл чэпчэтиилээх эрэсиэбинэн бэриллэр эми хааччыйыыга үбүлээһин ситэтэ суох көрүллүбүтүн быһаарсарга үлэ барар. Ол эрээри, 2024 сылы кытары тэҥнээтэххэ, эбии 600 мөлүйүөн солкуобай көрүллэрин ситистибит. Эһиил бу хайысханан үлэ салҕаныаҕа. Маны таһынан, Ил Түмэн каадырынан хааччыллыы боппуруоһа, ордук Аартыкаҕа сытыытык турарын итиэннэ эми-тому ыраах, суола-ииһэ суох нэһилиэктэргэ тиэрдии ороскуота улаханыттан сыана үрдүүрүн билэр, онон бу боппуруостарынан үлэ эмиэ салҕанар», —– диэн иһитиннэриитэ эминэн-томунан хааччыллыы боппуруостара эмиэ быһаарыллыахтаахтарын көрдөрөр.

Светлана Давыдова бэрэссэдээтэллээх доруобуйа харыстабылыгар бастайааннай кэмитиэт мунньаҕар 2024 сылга доруобуйа харыстабылыгар СӨ судаарыстыбаннай бүддьүөтүн толоруу боппуруоһун дьүүллэстилэр.

Лена Афанасьева босхо эмтэри үбүлээһин балаһыанньата үбүлээһин ситэтэ суоҕуттан ыараханын бэлиэтээтэ. 2023 сылы кытта тэҥнээтэххэ, үбүлээһин 18,5% кыччаабыт. 2025 сылга 2 миллиард 661 мөлүйүөн солкуобай бэриллибит, бу дьиҥнээх наадыйыы 54,5% эрэ толуйар.

Ону сэргэ, «Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр наркология көмөтүн уонна көмөнү оҥорууга гражданнар бырааптарыгар мэктиэлэр тустарынан» өрөспүүбүлүкэтээҕи сокуон күүһүн сүтэрбитинэн ааҕыллар. Онон норуодунай дьокутааттар «СӨ сиригэр-уотугар наркоманияны уонна токсикоманияны сэрэтии сүрүн хайысхаларын туһунан» СӨ сокуонугар уларытыылары киллэрии туһунан» өрөспүүбүлүкэ сокуонун барылын дьүүллэстилэр.

Лена Афанасьева, СӨ доруобуйа харыстабылын миниистирэ:

— Соторутааҕыта оскуола мэдиссиинэтин үлэһиттэрин Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтигэр көһөрүү үлэтигэр муниципальнай улуустар баһылыктарын кытыннарарга уочарата суох кэллиэгийэни ыыппыппыт. Ол түмүгэр бииргэ үлэлиир туһунан сөбүлэһиилэргэ илии баттаспыппыт. Биһиэхэ 49 быраас дуоһунаһын уонна 196 орто сүһүөх үлэһитин киллэрэн туран, 245 үлэһит наада.

В. Егорова, Мэдиссиинэ национальнай киинин үлэһитэ:

— Биллэн турар, 1993 сыллаахха ылыллыбыт доруобуйа харыстабылын туһунан сокуон үгүс пууна күүһүн сүтэрдэ. Олох иннин диэки баран иһэр, доруобуйа харыстабылыгар саҥаттан саҥа хардыылар оҥоһуллаллар. Билигин нэһилиэнньэҕэ оҥоһуллар мэдиссиинэ көмөтүгэр ордук болҕомто ууруллуохтаах дии саныыбын. Чуолаан, тэлэмэдиссиинэ өҥөтүнэн туһаммыппыт ыраатта, улуустары кытары быһа сибээһи олохтоон үлэлии олоробут. Бу өҥө туһунан туспа пуун бигэргэтиллэрэ эмиэ наада.

Егор Данилов, Абый улууһа:

— Доруобуйа харыстабылын быһа бааччы кириитикэлиир санаам суох. Биһиэхэ, Аартыка улуустарыгар киирээччилэргэ, балачча болҕомто ууруллар буолан эрэр. Ол да буоллар, ыраах сытарбыт аһара атахтыыр. Нэһилиэнньэ сылы сыллаан доруобуйатын көрдөрбөккө, тустаах исписэлиискэ эмтэммэккэ, олохтон эрдэ туоруур түбэлтэлэрэ тахсаллара хомолтолоох.

Саха сирин доруобуйа харыстыбылыгар сокуона, бастатан туран, эрэгийиэн, ол иһигэр Аартыка уратытын, хайаан да учуоттуохтаах. Наар федеральнай сокуону батыһан, Аартыка улуустара, ыраах сытар нэһилиэнньэлээх пууннар олохтоохторо онтон эмсэҕэлиэ суохтаахтар. Эн ханна да олор — хас биирдии киһи доруобуйата күндү.