Николай Кузьмин: «Байыаннай эпэрээссийэҕэ баҕабынан барбытым»

Николай Кузьмин Мэҥэ Хаҥалас улууһун Майа сэлиэнньэтиттэн төрүттээх. Икки оҕолоох аҕа. Кини Хара нэһилиэгин Иннокентий Гаврильевич Игнатьев аатынан успуорт оскуолатын интэринээтигэр иитээччинэн үлэлиир. Бүгүн Николай Кузьмины кытта кэпсэтиини билиһиннэрэбин.

– Байыаннай эпэрээссийэ саҕаламмытыгар, ыам ыйын 25 күнүгэр баҕа өттүбүнэн барбытым. Бастаан тиийиибэр биригээдэбэр соҕотох саха этим, онтон атырдьах ыйын бүтүүтэ икки саха уола кэлбитэ. Усулуобуйа араа­һынай, мөлтөх да буолар, үчүгэй да буолар. Сэрии хонуутугар киһи көрсөр уустуктара элбэхтэр. Үксүн артиллерия сэриитэ буолар. Биһиги кимэн киирэр (штурмовой) бөлөх буоламмыт, өстөөхтөрү кытта сирэй-сирэйгэ көрсөр этибит. Куруук сэрэх сылдьыахха наада. Холку олох диэн суох. Мин бастаан алта ыйга диэн барбытым. Сэтинньигэ хантараагым бүппүтэ, ол эрээри син биир барабын. Байыаннай эпэ­рээссийэ бүтүөр диэри сылдьабын. Контузияланаммын, эчэйэммин госпитальга сыппытым. Ол кэннэ уон биэс хонук уоппуска биэрбиттэригэр дойдубар кэлэ сылдьабын.  Элбэҕи тугу да кэп­сиирим суох курдук. Түргэнник эйэлээх олох дойдубутугар эргиллиэн баҕарабын.

Дьонум-сэргэм

— Аҕам Валерий Николаевич Кузьмин Чурапчыттан төрүттээх. Афганистан сэриитин кыттыылааҕа. 2009 сыллаахха ыалдьан олохтон туораабыта. Ийэм Татьяна Аркадьевна Кузьмина диэн. Биһиги бииргэ төрөөбүт бэһиэбит. Мин Чурапчытааҕы успуорт уонна физкултуура институтун бүтэрбитим. Үөрэхпин бүтэриэхпиттэн Харатааҕы успуорт оскуолаҕа үлэлээбитим.

Байыаннай эпэрээссийэҕэ баҕабынан барбытым

— Байыаннай эпэрээссийэҕэ баҕа өттүбүнэн барарбар, үлэбиттэн уурайбытым. Ыам ыйын 25 күнүгэр Оборуона минис­тиэристибэтин кытта алта ый болдьохтоох  хантараак дуогабарын түһэрсэн, ОГДШБр ВДВ Уссурийскайга тиийбитим. Онно тиийэн кыратык бэлэмнэниини ааспыппыт. Онно уопсайа 45 киһи араас эрэгийиэнтэн мустубуппут. Бэс ыйын 7 күнүгэр ЛНӨ Папасно куоратыгар тиийбиппит, барыбытын үс батальоҥҥа араарбыттара. Мин иккис ДШБ 4ДШР диэҥҥэ түбэспитим. Бэс ыйын бүтүүтэ биригээдэбитин Херсонскай уобаласка ыыппыттара. Сэтинньи 12-13 күннэригэр Херсон уҥа биэрэгиттэн Запорожье уобалаһыгар тахсыбыппыт. Херсон уобалаһыгар Миролюбовка дэриэбинэ иннигэр оборуонаҕа туран улаханнык контузияламмытым. Запорожье уобалаһыгар тахсыбыппыт кэннэ сэтинньи бүтүүтэ Севастополь куорат госпиталыгар аҕалбыттара. Ити кэннэ Ставропольскай кыраай Буденновскай куоратын байыаннай госпиталыгар эмтэммитим.

Ыстааптан көмө ыллым

— Бу сотору байыаннай эпэрээс­сийэҕэ төннөбүн. Бараары өй-санаа, кут-сүр өттүнэн ис турукпун бэлэмнии сылдьабын. Дьокуускайдааҕы куорат ыстаабыттан уонна төрөөбүт Мэҥэ Хаҥалас улууспуттан көмө бөҕөтүн туттум. Ыстааптан тобус-толору экипировканан хааччыйдылар. Ону таһынан, хантараагынан сулууспалыыр бо­­йобуой дьайыыга сылдьааччылары түмэр пуун эмиэ экипировканан хааччыйда. Ону таһынан, эрэгийиэннээҕи эбии төлөбүр көрүлүннэ. Кыра да көмө оҥоһуллара киһи санаатын бөҕөргөтөр. Дойдум дьонун кыһамньыта күүскэ күүс эбэр. Онон түгэнинэн туһанан, сахам дьонугар, биир дойдулаахтарбар махталбын тиэрдиэм этэ. Бу уон биэс хонукка дойдубар кэлэн чэбдик салгынынан тыынным. Дойду ахтылҕана, төрөөбүт буор, чугас дьон ыраах сырыттахха, ордук күндүтүйэр. Киһи олоҕу атын хараҕынан ылынар буолар эбит. Киһи туохха барытыгар үөрэнэр дииллэр. Бастаан тиийиибэр ыарахан соҕус курдук этэ. Кэлин үөрэнэн хаалар эбиккин.

Олоххо тутуһар санаам

– Бу олоххо киһи кыайбатаҕа суох дииллэр. Мин итиннэ сөпсөһөбүн. Биһиги кыайыахпыт диэн бигэ эрэллээхпит. Ол да иһин байыаннай дьайыыга иккистээн төннөр буоллаҕым. Бүгүҥҥү күҥҥэ олоххо тутуһар са­­наам – кыайыыга эрэл! Дойдубут үрдүнэн эйэлээх олох төннөн, байыастар этэҥҥэ дойдуларыгар кыайыы көтөллөөх эргиллиэхтэрин баҕарабын.