Николай Мочкин: «Сүрүн сыалым-соругум — уолаттарбытыгар көмөлөһүү»

Волонтер, ыраах айаҥҥа сылдьар уопуттаах суоппар Николай Мочкины кытта икки сыллааҕыта сайын Запорожье эргин командировкаҕа бара сылдьан билсибитим. Маҥан өҥнөөх номоххо киирбит “Волга” тимир көлөтүгэр олорсон, Новоазовскайынан, Мариуполынан айаннаан, байыастарга баһыылкалары тиэрдибиппит, көрсөн кэпсэппиппит.

Николай Николаевич улахан уйуктаах тимир көлөтүнэн ыраах айаҥҥа сылдьар уопуттаах суоппарынан Саха сиригэр киэҥник биллэр. Кинини биир идэлээхтэрэ, уопуттаах суоппардар, «Убай, Ньукулай» диэнтэн атыннык ааттаабаттар, олус убаастыыллар… Николай бу байыаннай дьайыы саҕаланыаҕыттан Запорожье эргин уонтан тахсата онно сулууспалыы, cэриилэһэ сылдьар уолаттарга тастан биир солкуобайы көмөлөһүннэрбэккэ, аҥаардас бэйэтин суотугар тимир көлөтүгэр иилиллэр улахан контейнеры толору баһыылканы тиэрдибит Саха сириттэн соҕотох суоппар буолар диэтэхпитинэ, арааһа, сыыспаппыт буолуо. Сорохтор кини тоҕо итинник элбэх сырыыны оҥордо диэххит… Ону ол туһунан кэпсэппиппитин саас-сааһынан ааҕан истэххит аайы барытын дьэҥкэтик өйдүөххүт диэн эрэнэбин. Салгыы кинини кытта кэпсэтиибитин ааҕыҥ.

Байыаннай дьайыы саҕаланыаҕыттан

— Николай Николаевич, үтүө күнүнэн! Волонтер быһыытынан хаһааҥҥыттан үлэлээн саҕалаабыккыный?

— Байыаннай дьайыы саҕаланыаҕыттан волонтерунан үлэлиибин. Уолум Ньургун патриот санаалаах буолан, 2022 сыллаахха алтынньыга байыаннай дьайыыга олох баҕа өттүнэн барбыта. Харахпар бу баар баран эрэрэ. 200‑тэн тахса этилэр. “Этэҥҥэ сырыт”, — диэн эрэ эппитим. Аҕа буоларым быһыытынан уолум тус быһаарыныытын өйөөбүтүм. Ньургуммут биһиэхэ иккис оҕобут, кыра уолбут буолар. Олус кытаанах булгуруйбат хараактырдааҕа.

Бэйэм туспунан кылгастык билиһиннэрэр буоллахха, Таатта улууһун Ытык Күөлүттэн төрүттээхпит. Аармыйаҕа барыам иннинэ «Дружба» оҕо норуодунай үҥкүү ансаамбылыгар үҥкүүлээбитим. Онтон оскуоланы бүтэрээт, Улан-Удэҕа тиийэн тустаах үөрэххэ хореографка үөрэнэ сылдьан, аармыйаҕа барбытым. Аармыйа кэнниттэн үҥкүүбэр төннүбэтэҕим, тута суоппардаан саҕалаабытым, онтон кэргэннэммитим, үлэ үөһүгэр ылсан үлэлээн барбытым.

Уолбут Ньургун барахсан 2022 сыллаахха алтынньыга барбыта уонна ити сыл ахсынньы 22 күнүгэр суох буолбута. Бииргэ сулууспалаабыттарыттан саҕалаан хамандыырыгар тиийэ кинини олус убаастаабыттар этэ. «Айс» (позывнойа инньэ диэн) олох хорсун, дьиҥнээх патриот, бэйэтин чахчы кыанар уол этэ диэн бииргэ сылдьыбыт уолаттара киэн тутта кэпсээбиттэрэ. Охтор охтуутугар өстөөх уотун соҕотоҕун көрсүбүт. Дьэ кытаанах киһи буолбатах дуо? Запорожьеҕа Нескучное диэн бөһүөлэккэ охтубута. Тута кэриэтэ дойдутугар Дьокуускайга аҕалан, көмүс уҥуоҕун этэҥҥэ харайбыппыт.

Уолаттарым иккиэн Нерюнгрига орто оскуолаҕа үөрэммиттэрэ. Ньургун төрөөбүт дойдутугар, Ытык Күөлгэ, 1–2 кылаастарга үөрэммит кыһатыгар дьоруой паартатын арыйбыттара. Салгыы Нерюнгри куораттааҕы оскуолаҕа иккиэн

үөрэммиттэрэ, 10‑с кылааһы бүтэрбиттэрэ. Быйыл Нерюнгри кыһатын салалтата ыҥырбытыгар, кэргэммин кытта пуойаһынан тиийбиппитигэр, олус үчүгэйдик көрсүбүттэрэ. Үөрэммит кыһатыгар уолбут аатын-суолун суруйан, үйэтитэн үөрэммит кыһатыгар мемориальнай дуосканы аспыттара, выпускник быһыытынан чиэстээбиттэрэ-бочуоттаабыттара.

Уолум сырдык кэриэһигэр

— Көмөнү оҥорууҥ туһунан сиһилии кэпсээ эрэ.

— Уолум сырдык кэриэһигэр бу баҕа өттүбүнэн волонтердуу сылдьабын. Сүрүн сыал-сорук — сахам уолаттарыгар, туох кыалларынан, туох сатанарынан, көмөлөһүү. Үс сыл иһигэр уонтан тахсата сырыттым, кэлин хаста сылдьыбыппын аахпат да буоллум. Саллааттар ийэлэрэ, чугас дьонноро биэрбит баһыылкаларын сыа-сым курдук тутан илдьэбин, тиэрдэбин. Хантан харчыланаҕын диэн өрүү ыйыталлар. Уолаттарга гуманитарнай көмөнү тиэрдэр инниттэн бастаан утаа ыраах Чукоткаҕа “Хово” тимир көлөбүнэн таһаҕас илдьэн харчылаһан кэлэбин уонна дьэ Запорожье диэки турунабыт.

10 тыһ. кэриҥэ км айанныыбыт. Барыта этэҥҥэ буоллаҕына, икки нэдиэлэ курдугунан тиийэбит. Байыастар ийэлэриттэн, чугас дьонноруттан баһыылка ылабын. 40 туонналаах контейнер ыы-быччары туолуор диэри күүтэбин. Ортотунан, 2500 устуука баһыылка киирэр, кээмэйэ араас буолар. Дьэ ону барытын сыа-сым курдук тутан илдьэн байыастарга тиэрдиэхпин наада. Быраатым Уйбаанныын айанныыбыт, ол аата икки массыынанан ыраах турунабыт. Киниэхэ махталым улахан, олох саамай чугас киһим, этэргэ дылы, барытын сатыыр, билэр-көрөр. Кыра массыынабын илдьэ барабын уонна фронт лииньийэтин устун илдьибит баһыылкаларбытын тарҕатабыт.

Ол айылаах элбэх баһыылканы, биллэн турар, онно баар тирэх пууннар волонтердара инники кирбиигэ баар байыастарга тиэрдэргэ көмөлөһөллөр. Тиийбит кэммэр тирэх пууҥҥа ким баарынан көмөлөһөллөр. Хас биирдиилэрин убаастыыбын, кинилэргэ махталым муҥура суох. “Убайбыт кэллээ…”— диэн баран, тиийбит баһыылканы барытын аадырыстарынан көрөн сыымайдаан тиэрдибитинэн бараллар.

Ыксаллаах түгэннэр элбэхтэр

— Уонтан тахсата сылдьыбыккын, ол тухары араас ыксаллаах түгэннэр буоллахтара буолуо.

— Ыксаллаах түгэннэр элбэхтэр… Ону барытын кэпсиир хайдах да кыаллыбат, кэлин буолара буолуо. Чэ биири кэпсиим даҕаны. Биирдэ бырааппын Уйбааны кытта дьоҕус массыынанан Саха сириттэн тиийбит биир дойдулаахтарбытын илдьэ баран иһэбит. Донецкайга чугаһаатыбыт, навигаторбыт сыыһа көрдөрөн, инники кирбии сиригэр-уотугар киирэн хаалбыппыт. Дьэ, ол истэхпитинэ, минометынан ыттылар ээ. Дьэ, ыксал буола сыспыта, син этэҥҥэ тахсыбыппыт. Итинник түгэннэр элбэхтэр буоллаҕа. Үрдүк Айыыларбыт көмөлөрүнэн барытын син этэҥҥэ мүччү-хаччы түһэн сылдьабыт. Дроннар сырсыыларын, батыһыыларын туһунан этэ да барыллыбат буоллаҕа.

Сотору эмиэ

— Хаһан ол диэки бараары сылдьаҕын?

— Сотору кыһын тымныйан хам ыллаҕына, идэһэ этэ элбиэ. Ахсынньыга барыам диэн былаанныыбын. Кыһын байыастарга убаһа этин илдьэбин. Контейнерым туспа халадьыынньыктаах буолан, байыастар төрөппүттэрэ, чугас дьонноро, аймахтара ыыппыт убаһа тоҥ эттэрэ, кыһан сииргэ аналлаах тоҥ балыктара туох да буолбакка тиийэр. Уолаттарбыт барахсаттар убаһа тоҥ этин, тоҥ балыгы туттахтарына, ис-истэриттэн олус да астыналлар, үөрэллэр ээ. Киһи тылынан хайдах сатаан тиэрдибэт кинилэр үөрүүлэрин, махтаныыларын…

Бу сорукпар-сыалбар миэхэ күүс-көмө, өйөбүл буолар бастатан турар, тапталлаах кэргэним Екатерина Егоровнаҕа, бииргэ төрөөбүт быраатым Иван Николаевич Мочкиҥҥа, бииргэ үөрэммит доҕотторбор, атастарбар ис сүрэхпиттэн махтанабын, сүгүрүйэбин.

Миигин уонна чугас дьоммор байыаннай дьайыы сиригэр-уотугар этэҥҥэ сылдьарбытыгар күүскэ өйүүр РФ Бэрэсидьиэнигэр СӨ бастайааннай бэрэстэбиитэлэ, Саха сиринээҕи кэлим координационнай киин салайааччыта А. С. Федотовка, “Кыайыыга — бииргэ” хамыыһыйа өрөспүүбүлүкэтээҕи суһал ыстаабын киинин уонна Донбасска Хотугулуу-Илиҥҥи көмө, өйөбүл пуондатын салайааччыта Г. С. Куркутовка, СӨ Быыһыыр сулууспатын салалтатыгар, Новоазовкайдааҕы (Запорожье) тирэх пуун үлэһиттэригэр ис сүрэхпиттэн махтал тылларын тиэрдэбин. Кыайыы биһиэнэ буолуо!

* * *

Николай Мочкин Запорожье курдук ыраах сиргэ-уокка бэйэтин кыаҕынан сырыыта (биирдэ эрэ буолбатах, уонтан тахсата) үтүө холобурунан эрэ ааттанар. Бу — хорсун быһыынан буолар. Маннык айаҥҥа, үлэҕэ чахчы патриоттуу эрэ санаалаах киһи турунара чуолкай суол. Онон киниэхэ биһиги бары махтаныах эрэ тустаахпыт. Ньукулайга ыраах айаныгар мэлдьи “күөх уот тыктын” диэн алгыспытын аныыбыт.