Николай Парников «Полярная звезда» уордьанынан наҕараадаланна

Ил Дархан Айсен Николаев Саха сирин үрдүкү наҕараадатын  — «Полярная звезда» уордьанын  РФ уонна СӨ үтүөлээх энергетигэр, үлэ ветераныгар Николай Макарович Парниковка туттарда. Наҕараадалааһын  Н.М. Парников  75 сааһын туолбут  үөрүүлээх тэрээһинин иитинэн буолла.

Айсен Николаев бэйэтин этиитигэр Николай Парников Саха сирин энергетикатын сайдыытыгар улахан  кылаатын, төрөөбүт дойдутугар бэриниилээҕин уонна профессионализмын бэлиэтээтэ.

СӨ уонна РФ үтүөлээх энэргиэтигэ, «Сахаэнерго» тэрилтэ бастакы дириэктэрэ, тиэхиньиичэскэй билим  хандьыдаата, тоҕус улуус бочуоттаах гражданина, хоту сирдэри уотунан хааччыйыыга сүҥкэн кылаатын киллэрбит саха саарына,  ытык киһибит Николай Макарович Парников 75 сааһын балаҕан ыйын 4 күнүгэр туолбута.

Николай Макарович Уус Алдан улууһуттан төрүттээх. Эһээтэ Макар Алексеевич Парников‑Сабарай Макаара уһуну-киэҥи ырытан көрөр мындыр толкуйдаах, күүстээх санаалаах, сытыары-сымнаҕас майгылаах киһи эбит. Олох аһыытын-ньулуунун барытын билбитэ. Кулаактааһыҥҥа түбэһэн, олоҕор улахан охсууну ылбыта. Сэрии ыар сылларыгар Макар Алексеевич дьонугар-сэргэтигэр көмө-тирэх буолбута. 80 сааһыгар диэри күн аайы ат сыарҕатынан Суоттуттан Тумулга диэри 22 биэрэстэлээх сиртэн буоста таһан сылдьыбыта.

Аҕата Макар Макарович учуутал, мусукаан, бэйиэт, хаартыскаҕа түһэрэр дьоҕурдаах киһи эбит. Чэриктэйгэ математика учууталынан үлэлии сылдьан, Аҕа дойду сэриитигэр ыҥырыллыбыта. 1943 сыллаахха ыараханнык бааһыран, инбэлиит буолан дойдутугар төннүбүтэ. Доруобуйата улам мөлтөөн, хомойуох иһин, олохтон эрдэ барбыта.

Ийэлэрэ Ольга Тимофеевна үс оҕотун соҕотоҕун көрөн-истэн улаатыннарбыта. Кини өр сылларга атыы-эргиэн эйгэтигэр үлэлээн, Саха АССР үтүөлээх үлэһитэ, Сэбиэт дьокутаата уонна Тумул сэлиэнньэтин бочуоттаах олохтооҕо буолбута. Кини оҕолорун Алексейы, Николайы уонна Надежданы ханнык да үлэттэн толлон турбат күүстээх санаалаах, дьулуурдаах буоларга уһуйбута.

Ийэ сүбэтэ

Коля Парников кыра эрдэҕиттэн көҥүл тустуунан утумнаахтык дьарыктанан, оскуола оҕолоругар өрөспүүбүлүкэ чөмпүйүөнэ буолбута. Кинини чулуу тириэньэр Дмитрий Петрович Коркин бэлиэтии көрөн, Чурапчытааҕы спортивнай оскуолаҕа ыҥыран үөрэтэ сылдьыбыта. Ол иһин уол тириэньэр буолар баҕа санаалааҕа. Биирдэ дьонугар ол туһунан кэпсээбитигэр, ийэтэ: «Тоойуом, үчүгэйдик толкуйданаар. Билигин электроника үйэтэ кэллэ. Эр киһи быһыытынан ону өрөмүөннүү үөрэнэриҥ ордук этэ», — диэн сүбэлээбит.

Инженер идэтигэр уһуйуллуу

Дьэ, онон Николай Макарович ийэтин сүбэтин ылынан, аармыйа кэнниттэн С. М. Киров аатынан Томскайдааҕы политиэхиньиичэскэй институкка туттарсан киирбитэ. 1976 сыллаахха «Промышленнай тэрилтэлэри уотунан хааччыйыы» диэн үөрэххэ инженер-элиэктирик идэтин баһылаабыт. Бу кэмтэн ыла Николай Макарович араас тэрилтэлэргэ ситиһиилээхтик, инники күөҥҥэ сылдьан үлэлээн кэллэҕэ. Билигин да талан ылбыт идэтигэр бэриниилээх, олох үөһүгэр сылдьар.

Сахаэнерго “аҕата”

1994 сыллаахха Хотугулуу-Илиҥҥи электрическэй ситимнэргэ үлэлии сылдьан, хоту улуустар кыһалҕаларын барытын этинэн-хаанынан билбитэ. Оччолорго Сэбиэскэй Сойуус ыһыллыбытын, сопхуостар суох буолбуттарын кэннэ дизельнэй ыстаансыйалар көрүүтэ-истиитэ суох хаалбыттара, үрүө-тараа сылдьыбыттара. Ону барытын биир ситимниир, сомоҕолуур сорук турбута. Онуоха күүстээх санаалаах, сахалыы мындыр толкуйдаах, дойдутугар бэриниилээх салайааччы кэлиэхтээҕэ…

“Якутскэнерго” оччотооҕу дириэктэрэ Константин Ильковскай бу дуоһунаска кими аныырын толкуйдуу сырыттаҕына, өрөспүүбүлүкэ Энэргиэтикэтин министиэристибэтигэр Николай Макарович Парниковтан ордук салайааччыны булуоҥ суоҕа диэн сүбэлээбиттэрэ. Инньэ гынан, Константин Константинович Светлэй бөһүөлэгэр ГЭС тутуутун сүрүннүү сылдьар Николай Макаровиһы кытта тиийэн көрсөн, билсэн, тылыгар киллэрэн кэлбитэ. «Якутскэнерго» тэрилтэ иһинэн хоту улуустар энэргиэтикэлэрин сүрүннүүр «Сахаэнерго» диэн тэрилтэ төрүттэммитигэр Парников бастакы дириэктэринэн анаммыта. Бэйэтин тула киэҥ билиилээх инженердэри түмэн, үчүгэй хамаанданы тэрийбитэ. Кинилэр өрөспүүбүлүкэ хоту улуустарын барытын кэрийэ сылдьан ис дууһаларыттан кыһаллан туран бэриниилээхтик үлэлээбиттэрэ. Ол түмүгэр «Саха Өрөспүүбүлүкэтин дьоҕус энэргиэтикэтин 2001–2005 сылларга сайыннарыы» бырагыраама оҥоһуллан олоххо киирбитэ. Бу докумуон суолтата сөҕүмэр. Арассыыйа таһымыгар ылыллыбыт бастакы маннык кэлим бырагыраама этэ. Федеральнай таһымҥа үрдүктүк сыаналаммыта уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бырабыыталыстыбатынан бигэргэтиллибитэ.

Николай Парников дойдуга биир бастакынан сөргүтүллэр эниэргийэ кыаҕын толору өйдөөбүтэ. 2007 сыллаахха, Арассыыйаҕа «күөх» энэргиэтикэ туһунан сүнньүнэн учуонайдар эрэ кэпсэтэр кэмнэригэр, кини быһаччы салайыытынан Тиксии бөһүөлэгэр 250 кВт кыамталаах Саха сиригэр бастакы тыал күүһүнэн үлэлиир электростанция үлэҕэ киирбитэ. Онтон Сахаэнерго күн уотунан үлэлиир ыстаансыйалары тутан саҕалаабыта. Күн бүгүн хоту улуустарга отуттан тахса маннык эбийиэк үлэлиир. Олор дизельнэй оттугу сылын аайы кэмчилииллэр.

Норуот талбыта

Николай Макарович Парников энэргиэтикэ эйгэтинэн эрэ муҥурдамматаҕа. Кини өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр уопсастыбаннай уонна бэлитиичэскэй диэйэтэл быһыытынан киэҥник биллэр. Хоту дойду дьоно-сэргэтэ киниэхэ эрэнэн, икки төгүл Ил Түмэҥҥэ дьокутаатынан талбыттара.

Парламеҥҥа үлэлиир кэми
гэр кини өрөспүүбүлүкэ олоҕун-дьаһаҕын сүрүн хайысхаларынан дьарыктанар бары кэмитиэттэргэ күүстээх үлэни ыыппыта: бүддьүөт, бырамыысыланнас, тутуу, тырааныспар, энэргиэтикэ уонна социальнай сайдыы боппуруостарынан дьарыктаммыта. Кини үтүөтэ-өҥөтө, үлэтэ-хамнаһа өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн үрдүктүк сыаналанар.

Дьиэ кэргэн эрэллээх эркинэ

Николай Макарович улахан дьиэ кэргэн аҕа баһылыга буолар. Олоҕун аргыһа, тапталлаах кэргэнэ Октябрина Степановнаны кытта бэйэ-бэйэлэрин өйөһөн, 48 сыл устата бииргэ олороллор. Кинилэр түөрт кэрэ кыыстаахтар — Мария, Любовь, Надежда уонна Вера, элбэх сиэннээхтэр. Улахан кыыс Мария — саха дьахталларыттан биир бастакы дипломатическай үлэһит, билигин Москваҕа Омук дойдуларын дьыалаларын министиэристибэтигэр үлэлиир, Любовь — өрөспүүбүлүкэ бөдөҥ тэрилтэтин биир тутаах үлэһитэ. Надежда уонна Вера аҕаларын туйаҕын хатаран, «Сахаэнерго» хампаанньаҕа ситиһиилээхтик үлэлии-хамсыы сылдьаллар.

Саргылана Савватеева.

Гаврил Алексеев, «Якутскэнерго» ПАУо генеральнай дириэктэрэ:

— Мин Николай Макаровиһы кытта алтыспыт кэмнэрбин күндүтүк саныыбын, сүбэтин-аматын иһин махтанабын. Хас биирдии улахан быһаарыныыны дириҥник ырытан, толкуйдаан баран ылынарга үөрэппитэ. Итинник сөптөөх дьаһаллара хампаанньаны инникигэ сирдээбиттэрэ.

Николай Макарович ырааҕы өтө көрөр дьоҕурун биир чаҕылхай холобурунан эргэ уот лииньийэлэрин аныгы СИП-кэ уларытыы буолар. Күн бүгүн “Сахаэнерго” бу көрдөрүүтүнэн Арассыыйаҕа инники күөҥҥэ сылдьар — уот ситимин 90‑тан тахса бырыһыана саҥардылынна. Ол саҕана сорох исписэлиистэр бу саҥа хардыыны саарбахтаабыттара. Ол эрээри кэм-кэрдиис көрдөрөрүнэн, бу дьаһал нэһилиэнньэни уотунан хааччыйыы хаачыстыбатын тупсарыыга сүҥкэн оруоллаах буолла.

Вячеслав Емельянов, СӨ Олох-дьаһах хомунаалынай хаһаайыстыбатын уонна энэргиэтикэтин миниистирэ:

— Сахаэнергоҕа үлэлээбит кэммэр Николай Макарович курдук дьоһун салайааччылаахпынан киэн туттар этим. Оччолорго эдэр үлэһит буоламмын командировкаҕа элбэхтик барарым. Биһиги ол саҕана Усуйаана улууһун Депутатскай бөһүөлэгэр мини-ТЭЦ тутуутун саҕалаабыппыт. Хас биирдии сырыыбыт түмүгүнэн генеральнай дириэктэргэ киирэн быһаччы отчуоттуур этибит. Кини биһигини истэрэ, сүбэлиирэ-амалыыра.

Владимир Григорьев, Орто Халыма улууһун 1992-2006 сс. баһылыга, СӨ Айылҕа харыстабылын 2006–2014 сс. миниистирэ:

— Биир түгэни бэлиэтиэхпин баҕарабын. Өрөспүүбүлүкэҕэ дьоҕус энэргиэтикэни хайдах сайыннарабыт диэн санааттан «Якутскэнерго» тэрилтэ салайааччыта Константин Ильковскай, Сахаэнерго дириэктэрэ Николай Макарович Парников хоту улуустары кэрийбиттэрэ. Арассыыйа таһымыгар туруорсан, анал бырагыраама олоххо киирэрин ситиспиттэрэ. Онуоха Орто Халыма улууһун дьоҕус энэргиэтикэни сайыннарыыга Арассыыйаҕа модельнай территория быһыытынан талан ылан, күүскэ үлэлэспиттэрэ. Ол түмүгэр тоҕус нэһилиэкпит барыта саҥа дизельнэй ыстаансыйаларынан хааччыллыбыттара. Улууска улахан сайдыы кэлбитэ. Николай Макаровичка хоту дойду хоһуун дьоннорун аатыттан куруук ис сүрэхтэн махтанабын.