Ноҕуруусканы аччатыы хаачыстыбаны үрдэтиэ дуо?

Аҕыйах хонуктааҕыта дойду бэрэсидьиэнэ Владимир Путин РФ Бырабыыталыстыбатыгар оскуола үөрэнээччилэригэр дьүөрэлэһэр, сөптөөх, түмүктээх үөрэх уонна иитии (уруок, уруок таһынааҕы дьарык) ноҕуруускатын тэрийиигэ миэрэлэри ыларга сорудахтаабыта. Бу үйэҕэ диэри таарыллыбатах боппуруоска бэрэсидьиэн бэйэтинэн болҕомто уурбут буоллаҕына, ол аата чахчы кыһалҕа баара көстөн эрдэҕэ. Итинтэн уонна биир хобдох “уопуттан” сиэттэрэн эрэпэтиитэрдээһин, эбии дьарык тиэмэтин таарыйан, ханан эрэ хаарыйан ааһарга сананным.

Ноҕоруусканы аччатыы

“Оҕолорго үөрэх ноҕуруус­ката толкуйдаммыт уонна сөптөөх буолуохтаах. Уруокка биири үөрэтэллэрэ, эксээмэҥ­ҥэ атыны ыйыталлара табыллыбат. Үөрэх бырагыраамата уонна эксээмэн боппуруос­тара сөп түбэспэт буолуулара, хомойуох иһин, төрөппүттэр эрэпэтиитэрдэри наймылаһыыларыгар тириэрдэр. Маны хас биирдии киһи уйунар кыаҕа суох”, – диэн РФ Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин Федеральнай Мунньахха туһаа­йыытыгар эппитэ. Дакылааты дойду баһылыга ахсынньы 1 күнүгэр диэри бэлэмнииллэригэр сорудахтаабыт, эппиэтинэс­тээҕинэн Бырабыыталыстыба Бэрэссэдээтэлэ Михаил Мишустин анаммыт.

Ханнык түгэҥҥэ эрэпэтиитэр өҥөтүнэн туһаналлар?

Төрөппүттэр оҕолорун эрэпэтиитэргэ хаһан илдьэл­лэрий? Өскөтүн оҕолоро хайа эрэ биридимиэккэ мөлтөҕүн, өрө тардар ирдэнэрин бэлиэ­тии көрдөхтөрүнэ, эбэтэр күүстээҕин иһин ону өссө сайын­наран, идэтин таларыгар, олоҕор туһалыа диэн толкуйдуур түгэннэригэр. Ол эрээри, дьаҥынан сибээстээн, ­дьиэттэн үөрэтии уонна оскуола тиийбэтинэн кылааска нуор­маҕа ыйыллыбытын курдук 25 оҕо үөрэнэр кыаҕа суоҕунан (ортотунан 30-40 оҕо буолар) үөрэх биллэ намтаабытын үгүс дьон бэлиэтиир. Онон элбэх төрөппүт оҕото үөрэҕэр мөлтөҕүн бэлиэтээн, кыһалҕаттан эрэпэтиитэр наймылаһарга күһэллэр. Ол гынан баран, бэрэсидьиэн эппитин курдук, төлөбүрдээх өҥөнү төрөппүт эрэ барыта уйунар кыаҕа суох.

Нэдиэлэҕэ уонтан тахса тыһыынчаны үрдүкү кылааска үөрэнэр оҕолору эбии дьарыктатарга ыыталлар.

Кистэл буолбатах, аныгы оҕо ноҕуруускута элбэх. Уруогу таһынан, күн ахсын кэриэтэ эбии дьарыктаах. “Нуучча кылааһыгар көһүҥ, онно оҕо ноҕурууската аҕыйах”, – диэн эмиэ истэн турабын. Кырдьык, саха тылын, литэрэтиирэтин биридимиэтин көҕүрэтэн кэбистэххэ, санныттан икки сүгэһэри устан ылан бырахпыт курдук сананыахха сөп, нуучча кылаастара алын кылааска өссө биэс эрэ күн үөрэнэллэр. Ол эрээри, өйдүүр, кэскиллэрин толкуйдуур, икки тылланыы өй үлэтин күүһүрдэр, хас да көлүөнэ тухары илдьэ кэлбит тылларын төрөппүттэр бэйэлэринэн сарбы­йан кэбиһиэх­тэрин баҕарбакка, ордук куорат оҕолоро саха тылыгар үөрэ­нэллэрэ булгуччулаах, нууччалыы салгынтан да үөрэнэр кыахтаахтар дэһэн, оҕолорун саха кылаастарыгар үөрэттэрэ биэрэллэр. Арыый тиэмэттэн халыйа да быһыытыйдарбыт, манан саха кылааһыгар үөрэнэр оҕо ноҕурууската өссө элбэҕин өйдөтөөрү чопчулуубун.

Хобдох “уопут”

“Өскөтүн оҕолоргутун эрэпэтиитэргэ дьарыктыырга сананнаххытына, булгуччу соҕотуу дьарыктанарын ситиһиҥ. Оннук эрэ түгэнигэр үөрэҕэр хаалыылаах оҕо бырагырааманы ситиһэр кыах­таах”, – диэн алын кылаас учуутала эппиттээх. Ол сүбэни тутуһан, соторутааҕыта биир билэр дьахтарым алын кылааска үөрэнэр оҕотун үгүс уопуттаах, ааттаах-суол­лаах учуутал, үөрэтэр сатабыла таһыччы буолуохтаах диэн саастаах эрэпэтиитэргэ суруйтарбыт. “Оҕом түөрт-­биэс сыанаҕа үөрэнэр эрээри, тиэмэ­лэрин ситэ өйдөөбөтүн, эбии­тин  ыалдьан уһуннук дьиэ­ҕэ олорон көтүтүүтэ элбэҕин өйдөөн эрэпэтиитэрдэммиппит. Икки ый курдук дьарыктаммыта эрээри, улахан түмүгү көрбөтөҕүм. Ол оннугар төлөөн 45 мүнүүтэ үөрэттэрэр бириэмэбиттэн учуутал 5-7 мүн. төлөпүөн киһиэхэ буортутун туһунан “лиэксийэ” ааҕарын билбитим. Оҕобор бэйэм даҕаны буор-босхо ити тиэмэҕэ лиэксийэ ааҕарым сөп эбээт дии санаан баран тохтоппутум. Оҕобун сынньата түһэн баран атын кииҥҥэ суруйтарбытым, хата, табылынныбыт быһыы­лаах”, – диэн кэпсээн аһарбыттаах.

Сыыппаралар

Superjob.ru портал чинчи­йэр киинэ ыыппыт ыйытыгар дойду араас муннугуттан 7-
11-с кылаас үөрэнээччилэрин 3000 төрөппүтэ кыттыбыт. Ыйытыгы олунньу 28 күнүттэн муус устар 3 күнүгэр диэри ыыппыттар. Ыйытык көрдөрбүтүнэн, 7-8-с кылааска үөрэнэр оҕолордоох уон төрөппүттэн үһэ, 9-
11-с кылааска үөрэнэр оҕолордоох хас иккис төрөппүт оҕотугар репетитор булан төлүүр эбит.

Ыйытыыга олоҕурдахха, 7-8-с кылаас 30 %, 9-с кылаас 47 %, 10-11-с кылаас үөрэнээччилэрин 48 % төрөппүттэрэ оҕолорун репетиторга эбии дьарыктатан төлүүллэр.

7-8-с кылаастарга сүрүннээн аангылыйа, алгебра уонна геометрия, нуучча тыла, физика, химия биридимиттэригэр эбии дьарыктаналлар эбит. Нэдиэлэҕэ, ортотунан, 3500 солк. төлүүллэр. 9-11-с кы­­лаас үөрэнээччилэрэ сүрүннээн булгуччулаах биридимиэт­тэргэ (алгебра уонна геомет­рия, нуучча тыла) дьарыктаналларын ыйбыттар. Ону таһынан, аангылыйа, физика, химия биридимиэттэригэр эрэпэтиитэргэ наадыйаллар эбит. Тохсус кылаастарга нэдиэ­лэтээҕи дьарыкка, ортотунан, төрөппүттэр 3800 солк., 10-11-с кылаастарга 5000 солк. төлүүллэр үһү.

Нэдиэлэҕэ уонтан тахса тыһыынчаны үрдүкү кылааска үөрэнэр оҕолору эбии дьарык­татарга ыыталларын, бу олус ыараханын ыйбыттар.

Саха сиринээҕи сыыппара итинтэн 5-7% уратылаһар буолуохтаах. Итиэннэ төрөппүттэр ыйга, ортотунан, 14 тыһ. солк. төлүүллэр.

Хоруйунааҕар ыйытыыта элбэх

Кистэл буолбатах, анал үөрэтэр, эрэпэтиитэрдиир кииннэргэ педагогтартар эрэ дьарык­тыыллар. Киһи барыта ипэтиэкэлээх, киһи барыта кирэдьииттээх, кинилэри эмиэ өйдүөххэ сөп курдук. Иккис курдук, кимнээх эрэпэтиитэрдииллэр, тоҕо эрэпэтиитэрдииллэр, хамнастара намыһах дуо, сүрүн хамнас­таах үлэлэрин хайдах толороллор, бэйэлэрэ үөрэтэр оҕолоро эрэпэтиитэрдэнэллэрэ буолуо дуо, тоҕо, оҕо ким, туох буру­йунан бырагыраа­маттан хаалар? Эрэпэтиитэргэ төлөөн үөрэттэрэр буоллахпына, учуутал туохха наада? Ити курдук бииртэн-биир ыйытыы ситимнэнэн тахсан иһэр. Хаһан эмэ хоруйа көстөрө, боппуруос быһаарыллара эбитэ дуу…

Төрөппүт санаата

Валентина Егорова, икки оҕо ийэтэ (Дьокуускай к.):

– Биллэн турар, маҥнайгы кылааска киирэллэригэр сорох оскуолаларга кылааска 40-нуу оҕо үөрэнэр. Учуутал хайдах даҕаны барыларыгар болҕомто уурар кыаҕа суоҕун өйдүүбүн. Онон төрөппүт уйунар кыахтаах түгэнигэр оҕото үөрэх бырагырааматыттан букатын хаала илигинэ эбии дьарыктыыра наада. Бэйэтэ дьарыктыыр дуу, төлөөн үөрэттэрэр дуу – ол бэйэтин дьыалата.

Биһиги улахан оҕобут 8-с кылааска үөрэнэр. Кыра эрдэҕинэ туһаммыппыт. Хас даҕаны эрэпэтиитэргэ сылдьан, сыымай­даан булбуппут. Үчүгэй учууталы төрөппүттэр бэйэ-бэйэлэриттэн истиһэн булаллар, сорохторго уһун уочарат буолар үһү. Эһиил оҕобут эксээмэннээх, көрөн иһиэхпит.

Кырабыт быйыл 4-с кылааска үөрэнэр, бэрэбиэркэ­лиир үлэ ыытыллар диэн күһүҥҥүттэн эрэпэтиитэргэ дьарыктыыбыт. Орто саастаах, учууталлаабат, аҥаардас эрэпэтии­тэрдээһининэн эрэ дьарыктанар. Ыйга 14 тыһ. курдук барар. Хайыахпытый, оҕобут туһугар төлүүр буоллахпыт.