Норуот чулуу уолугар сүгүрүйэн

“Айар “ национальнай кыһа “Выдающиеся люди республики “ сиэрийэтинэн бу күннэргэ төрөөбүтэ 100 сыла бэлиэтэнэр уһулуччулаах судаарыстыбаннай уонна бэлитиичэскэй диэйэтэл, 1965-1982 сс. ССКП обкомун бастакы сэкэритээрэ Гавриил Иосифович Чиряев туһунан кинигэ бэчээттэнэн таҕыста.

Кинигэни сааһылаан, таҥан таһаарыыга СӨ Национальнай бибилэтиэкэтин национальнай библиографияҕа киинин сүрүннүүр библиограба Тамара Николаевна Семенова, СӨ национальнай архыыбын дириэктэрин уопсай боппуруостарга солбуйааччы Наталья Николаевна Малышева үлэлэстилэр. Бу баай, киэҥ ис хоһоонноох кинигэни оҥорууга СӨ Национальнай бибилэтиэкэтин матырыйааллара, СӨ национальнай архыыбын пуондатыттан, Бүлүү улууһунааҕы Г.И.Чиряев аатынан мусуойтан, Чиряевтар дьиэтээҕи архыыптарыттан докумуоннар уонна хаартыскалар туһанылыннылар. Кинигэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин аҕа баһылыга Айсен Николаев, СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы, Г.И. Чиряев төрөөбүтэ 100 сылын бэлиэтиир үбүлүөйдээх тэрээһиннэри бэлэмнээһиҥҥэ уонна ыытыыга өрөспүүбүлүкэтээҕи тэрийэр кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Анатолий Семенов, “Бүлүү улууһа “ МО баһылыга Сергей Винокуров киирии тылларынан саҕаланар.
Кинигэ үс улахан “Во благо народа, во имя республики”, “На защите отечества”, “Человек эпохи созидания” ( 1965-1982) разделларынан дьон-сэргэ улахан ытыктабылын ылбыт судаарыстыбаннай уонна бэлитиичэскэй диэйэтэл, бөдөҥ салайааччы өрөспүүбүлүкэ сайдарын туһугар далааһыннаах, кэскили түстээбит үлэтэ-хамнаһа киэҥник сырдатылынна.
Гавриил Иосифович Чиряев аатын кытта өрөспүүбүлүкэбит 1960 сыл иккис аҥарыттан саҕалаан,  1980 сс. диэри индустриальнай сайдыытыгар улахан уларыйыылар, өрөспүүбүлүкэбит экэниэмикэ өттүнэн өрө тахсыыта улахан сибээстээх. Кини муударай салайааччы, экэниэмикэ наукатын хандьытаатын быһыытынан Саха сирин сайдыытын ордук кэскиллээх хайысхаларын таба көрөр ураты дьоҕурдаах этэ. Кини салайар кэмигэр Саха сирэ биир ситимнээх бырамыысылыннай сайдыыны тутуспута. Дойдубут сирин баайын далааһыннаахтык хостооһун саҕаламмыта. Кини Саха сирин чоҕу хостуур киинин – Нерюнгрины, Айхал уонна Удачнай бөһүөлэктэрин тутууну саҕалаабыта. Бу кэмҥэ Тыында-Беркакит-Угольная тимир суол линиятын тутуу, Бүлүү ГЭС бастакы уонна иккис уочаратын киллэрии, өрөспүүбүлүкэ киинигэр Дьокуускайга, киин оройуоннарга гаас турбатын тардыы күүрээннээхтик саҕаламмыта. Бу балысхан сайдыы бары эйгэлэрин– тыа хаһаайыстыбатын, чэпчэки бырамыысыланнаһы, култуураны уонна ускуустубаны таарыйбыта. Ол курдук,  успуорка чаҕылхай ситиһиилэр кэлбиттэрэ, улахан литературнай айымньылар бэчээттэммиттэрэ.
“ Кини муударай, уһулуччу дьулуурдаах, эриэккэс талааннаах салайааччы этэ. Учуутал, саллаат, судаарыстыбаннай сулууспалаах, дойду таһымынан сайдыылаах салайааччы уонна лиидэр, промышленник, тутааччы, новатор, учуонай этэ”.

Кинигэҕэ талааннаах салайааччыны, чаҕылхай лиидэри кытта араас кэмҥэ алтыһан бииргэ үлэлээбит дьонун, биир дойдулаахтарын истиҥ-иһирэх ахтыылара киирдилэр.
Гавриил Иосифович Чиряев туһунан кинигэ саха норуотун биир чулуу киһитин үйэтитиигэ, кини үтүө аатыгар сүгүрүйүүгэ дьоһуннаах үлэнэн буола туруоҕа.

Галина ВАСИЛЬЕВА