Норуот хамсааһына – сүдү күүс

Майаҕа тахса сылдьан, “Дьол түһүлгэтэ” кииҥҥэ байыастарга көмөлөһөр иис сыаҕа баарын көрөн, ааһа барбатыбыт. Манна сарсыардаттан үлэ күөстүү оргуйар. Ийэлэр, эбээлэр барахсаттар илиилэрин сылааһын иҥэрэн, кыахтара баарынан көмөлөһөллөр.

Мэҥэ Хаҥалас улууһун Майа сэлиэнньэтигэр “Түмэн” уопсастыбаннай түмсүү тэриллибитэ 30 сылын туол­бута. Билигин 39 уопсастыбаннай түмсүүнү түмэр, барыта 700-тэн тахса чилиэннээх. “Түмэн” кинилэргэ көмөлөһөр, үлэлэрин сүрүннүүр.

Тыа сиригэр уопсастыбанньыктар улахан күүс буолаллар. Субуотунньуктар, аахсы­йалар кинилэрэ суох барбаттар. Байыаннай дьайыы саҕаланаа­тын кытта, аан бастакынан көмөлөһөр пууну уонна иис сыаҕын тэрийбиттэрэ. “Якутия с тобой” ыстаабы, “Илии сылаа­һа” хамсааһыны кытта үлэлиил­лэр. “Түмэн” хамсаа­һыны Мария Лукина сала­йар. Быйыл улуустааҕы “Бастыҥ” бириэмийэҕэ “Бастыҥ уопсас­тыбаннай түмсүү” аатын ылбыттара.

Билигин 6 бөлөҕүнэн үлэлии олороллор. Күн аайы 5-6 киһи бастайааннай кэлэн иистэнэр. Биэнсийэлээхтэр сарсыардаттан үлэлэрин курдук, өйүөлэрин туппутунан, кэлэ тураллар. Аан бастаан иистэнэр массыыналарын, кыптыыйдарын кыбынан кэлэр этилэр.

Бастаан “Эркээйи” хаһыат кэрэспэдьиэнэ Марелла Баишева көмөлөһөн, иистэнэр массыынатын биэрбитэ. Онтон Тааттаҕа баран, “Илии сылаа­һа” диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэскэ кыайан, үс массыынаны ылан кэлбиттэрэ.

Улуус баһылыга Дмитрий Тихонов хас да иистэнэр массыынаны социальнай управление нөҥүө бэрдэрбитэ. Улуус, нэһилиэк дьаһалталара таҥас атыылаһарга харчы биэрбиттэрэ уонна үксүн норуот хамсаа­һына буолар. Сорох дьон миэтэрэлээх таҥаһы аҕалан биэрэллэр. Көмө наада диэни истэн, олохтоохтор харчы ыыталлар. Түмсүү сэбиэтигэр баар эбээлэр биэнсийэлэриттэн ый аайы 1-дии тыһыынча солкуобайы биэрэ олороллор.

Уһуйааннар төһүү күүс буолан, собо миинин оҥорууга үлэлэһэллэр. Собону хатаран, мэлийэн, бакыаттаан бэлэмниил­лэр. Балыгы нэһилиэктэртэн биирдиилээн дьон аҕалаллар. Онуоха ийэлэр, эбээлэр бары мустан хатырыктаан, үөстээн баран, уһу­йааннарга илдьэн биэрэллэр. Субуотунньук бөҕө буолар.

– Саамай үөрэрбит диэн – байыастар кэргэттэрэ, ийэлэрэ, эдьиийдэрэ-балыстара эмиэ көмөлөһөллөр. Кинилэргэ биһиги улаханнык махтанабыт. Тикпит таҥастара, ыраастаспыт соболоро син биир бэйэлэрин оҕолоругар тиийэр буоллаҕа.

Билигин 6 бөлөҕүнэн үлэлии олороллор. Күн аайы 5-6 киһи бастайааннай кэлэн иистэнэр. Сарсыардаттан үлэлэрин курдук, өйүөлэрин туппутунан, кэлэ тураллар. Аан бастаан иистэнэр массыыналарын, кыптыыйдарын кыбынан кэлэр этилэр.

Саамай көмөлөһөөччүлэрбит – Майа дьаһалтата (баһылык Алексей Неустроев). Куруук кэлэн көрө-истэ, өйүү сылдьаллар. Ол иһин бачча өр босхо үлэлиир буоллахпыт. Улуус баһылыга Дмитрий Иванович тус бэйэтин да, улуус да аатыттан көмөлөһө турар. Улуус дьокутааттарын сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Иннокентий Андросов, тэрилтэлэр көмөлөһөллөр.

Сорох дьон  алаадьы, бэрэс­ки, бөрүөк буһаран аҕалан, күндүлээн ааһаллар, барыанньа, кус, балык бэрсэллэр. Үлэлиир дьон, сатаан иистэммэт да буоллахтарына, эбиэт кэмигэр кэлэн, иһиппитин суу­йан, аспытын астаан бараллар, кыахтара баарынан көмөлөһөллөр. Оччоҕо биһиги санаабыт көтөҕүллэр, күүс-сэниэ эбиллэр, үлэ-хамнас түргэтиир, ис сүрэхтэн барар. Көмөлөһүҥ диэтэхпитинэ, ким да аккаас­таабат, – диэн Мария Дмитрьевна өрө көтөҕүллэн, кэпсиир.

“Туора туран хаалбаппыт”

Федора Наумова – иистэнэр сыах салайааччыта, буҕаалтыр идэлээх, урбаанньыт этэ. Биэнсийэҕэ тахсан баран, Үһүс көлүөнэ оскуолатыгар волонтердаан, иис куруһуогун ыытар. “Ай-Талаан” диэн саха таҥаһын тарҕатар бөлөхтөөх. Иискэ норуоттар икки ардылары­нааҕы 17 күрэскэ ситиһиилээхтик кыттыбыта.

Федора Ивановна иистэнньэҥнэргэ ис сүрэххиттэн үтүөнү баҕаран тигиҥ, оччоҕо уолаттарга сылаас буолуо, араҥаччылыа диэн ирдэбили туруорар. Харысхал иһигэр үрүҥ сиэли, хатырыгы уган, алгысчыкка алҕатан ыыталлар.

– Кэллэхтэринэ, туох наадатын ыйыталаһан хаалабыт. Уолаттар харысхал ордук наада, саха, нуучча диэн арахсыбакка, бары итэҕэйэллэр, ымсыыраллар дииллэр. Онон омук доҕотторугар анаан, биирдии бэйэлэрэ уончалыы харысхалы уктан барааччылар.

Майатааҕы 1-кы №-дээх агро-оскуола боҕуруоскай оту уонна кучу чэйи бэлэмнээн биэрэр. Ону тэҥэ, оҕолор ба­­йыастарга сурук суруйан ыыталлар. Төҥүлү оскуолатын оҕолоро: “Огромное спасибо, вы наши герои!”, “За Россию! Не сдавайтесь!”, “Возвращайтесь скорее домой! Мы вас ждем с Победой!” диэн суруктаах чүмэчилэрэ байыастар санааларын көтөҕөрө чахчы.

Иис сыаҕар биэнсийэлээхтэр сарсыарда 9 чаастан киэһэ 6-ҕа диэри үлэлииллэр. Суһаллык таҥас наада буоллаҕына, өрөбүлэ суох, хойукка диэри  үлэлиибит. Саастаах дьоҥҥо, биллэн турар, сылаалаах. Сүрүн үлэлээх дьон үлэ чааһын кэнниттэн, киэһэ кэлэн иистэнэллэр.

Лоомтукаҕа, Хорообукка көмөлөһөр бөлөхтөрдөөхпүт. Быһан биэрдэхпитинэ, иистэнньэҥнэр  тигэн аҕалаллар. Мэҥэлэр, биһиги, түмсүүлээхпит, барытын бииргэ саба түһэн, оҥоробут.

– Эн бэйэҥ манна туох санааттан үлэлии сылдьаҕын?

–  Мин биэнсийэҕэ тахсан баран, Намнааҕы училищеҕа таҥас быһааччы идэтигэр төлөбүрдээх үөрэххэ үөрэнэн кэлбитим. Аан бастакынан иистэнньэҥнэри ыҥырбыттарыгар, туора турбатаҕым. Мария Дмитриевна кэлэ-бара ииһи салай диэбитигэр, сөбү­лэспиппин өйдөөбөккө да хаалбытым, билигин олох үлэлээх киһи курдукпун. Сэбиэскэй дьоҥҥо, биһиэхэ, патриотизм диэн баар. Миэхэ “наада” диэтилэр да, мэлдьи бэлэммин. Туора туран, олорон хаалбаппыт.

СЫЫППАРАЛАР

Байыаннай дьайыыга оҥорон ыыттылар:
1337 устуука окуопа чүмэчитин;
442 кв. м иэннээх, 181 м уһуннаах анал сиэккэни;
2852 бакыат хаппыт собо миинин;
603 устуука харысхалы;
2414 устуука байыас тас көстүүмүн, ис таҥас көстүүмүн, флис бэргэһэни, ардаҕы хотуппат плаһы, куллукуну, наскыны, о.д.а.;
100 устуука суорҕаны уонна аһы-үөлү ыыппыттара.

607 киһи сиэккэни өрүүгэ үлэлээтэ

Евдокия Семенова урут уһуйаан сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ. “Түһүлгэ” фольклорнай ансаамбылга дьарыктаммыта, 2017 сыллаахха олоҥхо түмсүүтүн тэрийсибитэ.

Кини былырыыҥҥыттан сиэккэни өрөр бөлөҕү салайар. Күн аайы ким кэлбитин, төһөнү өрбүттэрин сурунан иһэр. Бастаан олохтоох дьаһалталар, тэрилтэлэр үлэһиттэрэ кэлэн өрөллөрө. Ол кэнниттэн үлэ түөлбэнэн барбыта, ону тэҥэ, оскуоланы бүтэрбит выпустар үлэлээбиттэрэ.

– Сиэккэ таҥаһын дьон аҕалар. Бастаан Тимофей Нестеров улахан муҥханы аҕалбыта. Онтон Герасимов диэн тириэньэр, Андрей Борисов, Федот Харитонов аҕалбыттара. Эргэ эрээри, ыраас, хараҥа өҥнөөх таҥас барсар. Урукку сап муҥхалары ыла сатыыбыт. Хоппуруон сиэккэ уйбат, тоҕо түһэн хаалар. “Вилена” маҕаһыын 27 миэтэрэ таҥас аҕалан, “Манчаары” спортивнай комплекс сиэккэ биэрэн, уһуйааннар, оскуолалар көмөлөһө тураллар.

Билигин Ларионов аатынан Майа оскуолатын оҕолоро испииһэгинэн кэлэн, 2-лии чаас үлэлээн барар буоллулар. Киһи этэрин наһаа үчүгэйдик ылыналлар, сүрдээҕин кичэ­йэн үлэлииллэр, ылыстылар да, арахсыбаттар. Бастаан оҕолор аамайданыахтара диэн куттана санаабытым. Наһаа үчүгэйдик үлэлииллэриттэн астынан олоробут.

Сиэккэбит фронт инники кирбиитигэр олус туһа­лаах дииллэр, көрдүү олороллор. Саамай баҕарарбыт – оҕолорбут харысхаллаах буоллуннар, саатар тугунан эбит көмөлөөх буолларбыт диэн санааттан, баҕа өттүбүтүнэн үлэлии сылдьабыт. Биһиэхэ бырабыыталыстыба, улахан тэрилтэлэр өттүлэриттэн таҥаһынан, сиэккэнэн көмө баара буоллар, наһаа үчүгэй буолуо этэ, – диэн Евдокия Петровна этэр.

Ааптар хаартыскаҕа түһэриилэрэ.