Ньурба ыччата – төһүү күүс

Байыаннай эпэрээссийэҕэ кытта сылдьар байыаннай сулууспалаахтар дьиэ кэргэттэригэр, төрөппүттэригэр, чугас дьонноругар көмөнү оҥоруу туһунан Ньурба улууһун дьаһалтатын ыччат политикатыгар управлениетыттан Валерия Гаврильева кэпсииригэр туох баар өйөбүл миэрэлэрин ылыныы, көмө үлэтэ улуус баһылыгын Алексей Михайлович быһаччы дьаһалынан, сүрүннээһинэн ыытылла турарын бэлиэтээтэ.

— Ньурба ыччаттарыттан байыаннай эпэрээссийэҕэ быстах хомуурунан, баҕа өттүнэн, хантарааҕынан барбыттар бааллар. Кинилэр дьиэ кэргэттэригэр, чугас дьонноругар көмөлөһүүгэ биһиги управлениебыт өттүттэн ыччат бу үлэҕэ күүскэ кыттарын тэрийии, сүрүннээһин, көҕүлээһин буолар. Эдэр эрчим, күүс, кыах наадата көстөн таҕыста дии саныыбын.
Ааспыт күһүн байыаннай эпэрээссийэҕэ сулууспалыырга быстах ыҥырыы биллэриллиэҕиттэн саҕалаан буойуттар дьиэ кэргэттэригэр, чугас дьонноругар көмөлөһүүгэ тимуровскай субуотунньуктары, көмөлөрү оҥороллор. Ол курдук биһиги улууспут 18 нэһилиэгэр ыччаттартан волонтердар корпустарын тэрийэн олоробут. Ону нэһилиэк аайы эдэр ыччат лидердэрэ сүрүннүүллэр. Нэһилиэк ыччаттара буойун дьиэ кэргэниттэн сайаапка киирдэ даҕаны тутатына көмөлөһөллөр. Оннук биэс сүүстэн тахса көмө оҥоһулунна. Сайаапка үксэ уокка оттор мас, иһэр ууга муус бэлэмнээһинигэр, хотон сыбаҕар тиийэ киирбитэ. Ити үлэлэр саллаат төрөппүттэрэ, саастаах дьоннор, кыайбат үлэлэрэ.
Улуус баһылыгын быһаччы сорудаҕынан байыаннай сулууспалаахтарбыт дьиэ кэргэттэригэр, төрөппүттэригэр көмөлөһөргө улуус үрдүнэн чуолкай биир кэлим испииһэк оҥорбуппут. Онно олоҕуран байыаннай эпэрээссийэ кыттыылаахтарын дьиэ кэргэттэрин чилиэннэригэр дастабырыанньа оҥорон туттарабыт. Ол дастабырыанньанан көрүллэр чэпчэтиилэрин кинилэр билигин туһана сылдьаллар. Бу дастабырыанньа быһыытынан, «Байыаннай дьайыы кыттыылааҕын дьиэ кэргэнин чилиэнэ» статуһунан кэккэ чэпчэтиилэр олохтоммуттара: дастабырыанньанан улуус култуурунай тэрээһиннэригэр сылдьыы, киинэ тыйаатырыгар оҕолор ханнык баҕарар киинэни босхо көрүүлэрэ, улахан дьон киинэни 50% чэпчэтиилээх көрүүлэрэ, дьиэ кэргэн оҕолоро уочарата суох уһуйааҥҥа киириилэрэ, оҕо, дьахтар консультацияларыгар уочарата суох көрдөрүү, оскуола оҕолоро босхо аһылык уо.д.а. Байыаннай сулууспалаахтарга обмундированиеҕа диэн 80 тыһыынча солкуобайынан биир кэмнээх харчынан өйөбүл бэриллэр, 30 тыһыынча солкуобайы дьонноругар отторун, мастарын дьаһаналларыгар диэн улуус баһылыгын быһаарыытынан көрүллэр.
Маны сэргэ биһиги улууспут Ил Дархан А.С. Николаев ааспыт сылга таһаарбыт дьаһалынан буойуттарбыт дьиэ кэргэттэригэр уопсастыбаннай тырааныспарга босхо айан; оскуолаҕа босхо аһылык, Саха сиригэр оҕо лааҕырдарыгар босхо путевка; төрөппүт взноһуттан босхолооһун; оҕо саадыгар, лааҕырыгар, интэринээткэ босхо киирии, санаторийга, курортка босхо эмтэнии уо.д.а. курдук, араас өрүттээх социальнай өйөбүл оҥоһуллар.
Байыаннай сулууспалаахтар дьиэ кэргэннэригэр Психологическай көмөнү оҥорор киин үлэһиттэрэ кыттыылаах “төгүрүк остуоллары» тэрийэн ыыппыппыт. Ону сэргэ психологтар байыаннайдар кэргэннэрин, дьиэ кэргэттэрин кытта ыкса үлэлээн, аһаҕастык кэпсэтэн, муунтуйууга ылларыыттан хайдах тахсарга, санааны чэпчэтэргэ араас сүбэ-ама биэрэн көмө оҥорбуттара. Онон улууска байыаннайдарбыт чугас дьонноругар, дьиэ кэргэттэригэр болҕомто улаата турар, көмө ордук тэрээһиннээхтик ыытыллар буолла.
Улуус баһылыга А.М.Иннокентьев улуустан ыҥырыллыбыт байыаннайдар кэргэттэрин, ийэлэрин, аҕаларын, аймахтарын кытта көрсө-билсэ турар. Баһылык сүбэтинэн, нэһилиэктэргэ итинник араас көмөлөрү оҥорууга баһылыктар бэрэссэдээтэллээх хамыыһыйар үлэлииллэр.
Байыаннай сулууспалаахтарбытыгар, кинилэр дьиэ кэргэттэригэр көмөлөһүүгэ нэһилиэнньэбит уонна улуус бары уопсастыбаннай тэрилтэлэрэ көхтөөхтүк кытталлар. Ону сэргэ биһиги, ыччаттар, нэһилиэнньэни кытта ити курдук ыкса сибээстээхтик үлэлии олоробут. Ханна баҕарар буоларын курдук, Ньурба улууһугар буойуттарга уонна кинилэр дьиэ кэргэттэригэр өйөбүл, көмө ахсаабакка, салгыы ыытыллар.