ОҔО СААҺЫМ САҤА ДЬЫЛА…

Аҕыйах оҕону бэлэмнээн, хаар түспүтүн кэннэ сыарҕалаах ат булан, пиэримэҕэ кэнсиэрдии барабыт.
Миигин бэлэмнээн биллэрээччи оҥостоллор. Кэпсээн-ипсээн кэҕийии, этэн -чоргуйуу. Бурнашева Шура, Керемясова Катя ыллыыллар. Лаврентий Романов «Сүүрүк, сүүрүк соноҕос» диэн ырыаны ыллаан, мин Сэмэн Данилов «Нууччалыы мин билиим» хоһоонун ааҕан, дохсун ытыс тыаһынан көрсөллөрө.

Ахсынньы 29күнэ үүннэ. Бу киэһэ 7 чаастан оскуолабыт Саҥа дьыллааҕы биэчэрэ. Мин Хаарчаана буолуохтаахпын. Хоруонабын хордуонтан быһан, баатанан бүрүйэн, дьуолка оонньуурун үлтүрүтэн, ону баатаҕа ууран, санаабытыгар син бэрт курдук. Мин ити күн дьиэм уонна интэринээт икки ардыгар биэрэс тэптим. Интэринээт, дьиэм, оскуола чугас чугас тураллар. Уһун өрөбүлүгэр эдьиий Таня кэлиэхтээх. Бүтэйдээхтэн оҕолору аҕала бортобуой массыына барбыт. Төһөҕө кэлэллэр? Мин маскараатым былааччыйатын тигэ иликтэр.
Кэтэһэрбиттэн кэлтэгэй буоларым кэллэ. Кэмниэ-кэнэҕэс 4 чааска эдьиий кэллэ. Саҥа дьылынан кэһиилээх. Киирээтин кытта ийэм «Шура Хаарчаанатын былааччыйата бэлэмэ суох», — диэтэ. Эдьиий барахсан сонун устаат, аһаабакка да эрэ суумкатыттан маҥан таҥаһы ороон таһаарда, миигиттэн мээрэй ылла уонна олоро биэрдэ да, тигэн тирилэттэ. Өссө аллараа өттүгэр мөһүүрэлээтэ. «Кэтэн көр», — диэтэ. Ааттаах мааны былааччыйа буолла! Хоруонабын биэрбиппэр баататын сабынан эрийдэ, ортотугар күлүмүрдүү сылдьар бэйэтиҥ боруоһун аста, быалаата. «Маннык хоруона кимиэхэ да суоҕа буолуо», -– диэн испэр үөрдүм. Эдьиийи сыллаан ыллым. Ийэм ас сылытан аһатта. «Киэһэ кэнсиэри иилээн-саҕалаан ыытабын, өссө Анфисалыын дуэттыыбыт», — диэтим. Аһыах санаам кэлбэтэ. «Чэ тахса тур. Биһиги тиийиэхпит», — диэтилэр. Оскуолабар кэлэн оҕолорбун көрөн үөрүү, куустуһуу буоллубут. Эргитэ сылдьан көрөллөр. биэчэр буолара бу кэллэ.
Саала иһэ үөрбүт-көппүт дьонунан туола түстэ. Дьонум кэлбиттэр. Кэлбит дьон үөрэн мичилиһэ, харахтара чаҕылыһа сылдьаллара киһи эрэ сүргэтин көтөҕөр.
Саҥа дьылынан эҕэрдэлээн баран кэнсиэрбин саҕалаатым. Лаврентий Романов «Сүүрүк, сүүрүк соноҕос», Анфиса биһикки икки куолаһынан «Көтөллөр ол көмүс дорҕооннор» диэн ырыаны байаан доҕуһуолунан ыллаатыбыт, цыганскай үҥкүү, молдавскай уо.д.а.  нүөмэрдэри дохсун ытыс тыаһынан көрүстүлэр. Кэрэчээн харыйа таһыгар хоробуоттаан тэйдилэр. Сотору соҕус араас маскарааттар кутулла түстүлэр. Албын саһылыкаан, сур бөрө, куттас куобах. эбисийээнэ уо. д.а. Араас аттракционнар оонньоннулар. Дьон бириис тутан үөрүү үлүскэнэ. Валентин Макаров байааҥҥа оонньоон, клоуннар вальска ыҥырдылар. Учууталым Александр Николаевич вальска ыҥыран, биһиги саҕалааччылар буоллубут. Харыйа тула эргийэн тэлээрии. Үҥкүүһүттэр элбии түстүлэр. Пляскалаан да ыллыбыт. Клоуннар көрү-нары көҕүлүттэн туттулар. Ким ыллыан баҕалаах ыллаата, туойда. Киһи эрэ истэн олоруох курдук.
Хара тыаттан, халыҥ систэн хаачыр-куучур хааман, кэһиилээх салааскатын соһон Хаарчаанатын батыһыннаран, Тымныы Моруос оҕонньор тиийэн кэллэ. Саҥа дьылынан истиҥник эҕэрдэлээтэ. Үөрэхтэригэр, успуорка ситиһиилээх оҕолорго кэһиитин түҥэттэ.
Хаарчаана саалаҕа баар оҕолорго барыларыгар, кими да матарбакка, бэлэх биэртэлээтэ. Маскараакка бастакы, иккис, үһүс миэстэ диэн араарбакка, киһи бары илии тутуурдаах, өттүк харалаах барарыҥ курдук, үөрэ-көтө бириистэри туттарда. Үөрүү -көтүү, ытыс дохсун тыаһа ньиргийдэ.
12 чааска Саҥа дьыл уол киирэн кэллэ. Эҕэрдэлээн баран ситиһиини, доруобуйаны, туйгун үөрэҕи баҕарда. Кырачаан уол Саҥа дьыл туһунан хоһоон аахта.
Моруос оҕонньор, Хаарчаана, Саҥа дьыл хоробуоттаан баран: «Эһиил көрсүөххэ диэри!. Или, эйэни, сомоҕолоһуулаах буолууну баҕарабыт», — диэтилэр, салааскаларын соһон тахсан бардылар. Клоуннар бүтэһик вальс диэн биллэрдилэр. Учууталым кэлэн эмиэ миигин ыҥырда. Бу сырыыга өссө элбэх буолан үҥкүүлээн тэлээрдибит. Дьол-үөрүү үҥкүүтүн, Саҥа дьыл вальсын.

Александра КАРДАШЕВСКАЯ-ХАРЫСТААНА