Оҕоҕо сыаналаах мал буолбакка, болҕомто наада

Оҕобун таптыыбын, ол иһин харчыбын барыыбын диэнинэн билигин үгүс төрөппүт салайтарар. Эспиэрдэр бэлиэтииллэринэн, дьиэ кэргэн бүддьүөтүн улахан аҥаара оҕолорго барар эбит. Оҕо гиэнэ буолла да, тоҕо эрэ барыта сыаналаах.

Сайыннарар оонньуурдар

Аныгы ийэлэр оҕону кыра сааһыттан сайыннара сатыыллар. Социальнай ситимҥэ, күөх экраҥҥа туох саҥа уонна сэргэх рекламаланар да, ол барыта кинилэри умсугутар. Биллиилээх блогер рекламалаан биирдэ-иккитэ кэпсээтэ да, ийэлэр барахсаттар бүтэһик да харчыларынан атыылаһарга бэлэмнэрэ сөхтөрөр. Ол түмүгэр туһата суох быыллыйан сытан хаалбыт оонньуурдар, улахан туһата суох бытархай мал-сал дьиэҕэ таах бөх буолар. Эдэр, уопута суох төрөппүттэр маркетологтар угаайыларыгар “муодунай” диэн тылга албыннатан, үгүстүк киирэн биэрэллэр. Маннык өйү-санааны тутуһар төрөппүт, бэйэтэ да билбэтинэн, оҕотун устунан бэйэтин курдук оҥорор эбит. Дьэ, мантан саҕаланар муодунай төрөөбүт күннэр, сыаналаах бэлэхтэр о. д.а. Мантан тахсар тугу да хоҥорууга холообот, аанньа ахтыбат буолуу. Оттон мындыр дьон этэллэринэн, оҕоҕо элбэх харчы, сыаналаах мал буолбакка, болҕомто уонна бириэмэ наада.

Дьонтон эрэ хаалбат туһугар…

Урукку төрөөбүт күннэр дьиэ, кыбартыыра иһигэр ыытыллаллара. Оччотооҕу оҕолорго бэрэски сыта, сгущенка кириэмнээх туорт, салаат уонна остуол тула олорон эҕэрдэлэһии олус күндү буолара. Оҕолор бэлэхтэрэ маҕаһыыҥҥа туох баарынан — уруучука, тэтэрээт, кинигэ. Куукула, массыына оонньуур үгүс оҕо баҕа санаата этэ. Ол оннугар таһырдьа былаах былдьаһар, хаарынан бырахсар, ыстаап туттар сэргэх оонньуулар оҕолор сүрэхтэригэр төһөлөөх үөрүүнү үөскэтэр этилэрэй? Оттон билигин хайдаҕый? Аныгы төрөппүттэр аны төрөөбүт күннэри куортамнаммыт чааһынай анал дьиэлэргэ, устуудьуйаларга бэлиэтииллэр. Элбэх дьэрэкээн саарыктаах, сыаналаах сакаас туортаах, сакаас атыылаһыы астаах уонна, биллэн турар, сыаналаах бэлэхтээх. Сатаан бэйэлэрин сааратыммат оҕолору аниматор кэлэн сааратар, оонньотор буолбута да сөхтөрөр. Аныгы төрөппүт буһа-хата астаабыт бэрэскитин, эттээх соркуойун да, салаатын да оҕолор ахсарбаттар. Кинилэргэ атыылаһыы пицца, суши, фри хортуоппуй, гаастаах утах бырааһынньык аһылыга буолар. Бу бырааһынньык хайаатар даҕаны хаартыскаҕа түһүүлээх, видеоҕа устуулаах буолуохтаах. Ону сэргэ социальнай ситимҥэ тарҕанан, элбэх лайк хомуйуохтаах.

Ол түмүгэр дьонтон эрэ хаалсымаары, үгүс төрөппүт баарынан- суоҕунан төрөөбүт күннэри тэрийэн түбүгүрэр. Оттон оҕо мантан төһө үөрэрий, кини сүрэҕэр ис сүрэхтэн астыныы, дуоһуйуу үөскүүр дуо?

Киһи тус кыаҕа, олоҕун укулаата мантан улахан тутулуктааҕын курдук дьикти өйдөбүлү оҕолорбутугар бэйэбит иҥэрэбит буолбатах дуо? Ол түмүгэр дьонтон эрэ хаалсымаары, үгүс төрөппүт баарынан-суоҕунан төрөөбүт күннэри тэрийэн түбүгүрэр. Оттон оҕо мантан төһө үөрэрий, кини сүрэҕэр ис сүрэхтэн астыныы, дуоһуйуу үөскүүр дуо? Наай гыннар, төлөпүөҥҥэ олорон тугу эрэ оонньуохтара, аҕыйах тылынан бырахсан кэпсэтиэхтэрэ. Дьиҥ доҕордуу сыһыан манныкка хайдах сайдыай? Мантан тахсаллар туохтан да үөрбэт, долгуйбат буолбут тоҥуй оҕолор. Лайк, элбэх сурутааччы туһугар туохтан кыбыстыбат, ньүдьү да балай буола улаатыахтарын сөп.

Хааччахха хаайтарымыахха!

Дойду үөрэҕин ирдэбилинэн оскуола төрөппүттэриттэн харчы хомуллубат. Ол эрээри төрөппүттэр, буоларын курдук, өрө бара-бара дарбааннаах баҥкыаттары, үтүктүһэ-үтүктүһэ сыаналаах таҥаһы-сабы оҕолоругар атыылаһалларын тухары бу ситим хаһан тохтуой. Ким да оҕотун дьонтон итэҕэс таҥыннарыан баҕарбат. Бу ордук оҕолор эрдэҕэс саастарыгар көстөр. Сыаналаах төлөпүөн, куурка, атах таҥаһа барыта сыанатынан уонна фирматынан быһаарыллар, сыана быһыллар буолбут эбит. Ол эбэтэр, киһини ис туругунан буолбакка, тас көрүҥүнэн сыана быһан доҕордоһор буоллахтарына, салгыы хайдах буолабыт?

Биир эмит өй-санаа өттүнэн хааччахха хаайтарбатах төрөппүттээх оҕо маннык балаһыанньаттан көҥүл буолар. Оскуола саастаах оҕолордоох төрөппүттэр үксүлэрэ үтүктүһэр идэлээхтэр. Ырыа-тойук, үҥкүү аайы тас дойдуларынан дураһыйар, тэгил дойдуларынан тэлэһийэр буолуохтарыттан аны маннык муода олоххо киирбит. Ол түмүгэр кылаас иһигэр атарахсытыһыы, атааннаһыы да тахсыан сөп.

Олоххо тус көрүү

Биһиги оҕолорбутун сиэрдээхтик, бэйэлэрин ким буолалларын бигэтик билинэр дьон гына иитиэхтээхпит. Кими эрэ үтүктэн, кэлбит муода аайы кыһанар гына буолбакка, олоххо тус көрүүлээх гына кыра саастарыттан эрэ ииттэхпитинэ, өрүһүйэр кыахтаахпыт. Кыра сааһыттан талбытын барытын атыылаһан биэрэ сырыттахпытына, бу оҕоҕо харчы да сыаннаһа сүтэр. Билиҥҥи оҕо күннээҕи бородуукта, уматык сыанатын, таксыы тарыыбын, ыйдааҕы ипотека, кыбартыыра төлөбүрүн о. д.а. барытын билиэхтээх дии саныыбын. Оччотугар кини төрөппүттэрэ төһө харчыны өлөрөллөрүн, төһө харчы туохха барарын быһаара, ырыҥалыы үөрэнэр. Төрөппүт харчыта муҥура суоҕун кини өйдүөхтээх. Кыра сааһыттан үп-харчы өттүнэн билиилээх буолуута төрөппүттэн улахан тутулуктаах. Уйулҕа үлэһиттэрэ бэлиэтииллэринэн, үгүстэр бэйэлэрин итэҕэстэрин (комплекс неполноценности) оҕолорунан таһаараллар. Бэйэлэрэ киһилии таҥныбатах буоллахтарына, оҕолорун таҥыннара, оонньооботох буоллахтарына, аһары элбэх харчыны оонньуурга куталлар эбит. Ис дьиҥэр, оҕоҕо биир-икки оонньуур сөп. Оҕо өйө-санаата, фантазията уһуктан, биир-икки оонньууру араастаан уларытан оонньуохтаах.

Төрөппүт таптала харчынан кээмэйдэнэр дуо?

Сорох төрөппүттэр элбэх харчыны барыыры оҕоҕо болҕомто ууруутугар тэҥнииллэр. Уйулҕа үлэһиттэрэ этэллэринэн, ханнык да элбэх харчы оҕоҕо төрөппүт болҕомтотун солбуйбат. Төрөппүт оҕотугар анаабыт бириэмэтэ, таптала оҕо өйүгэр-санаатыгар, кэлиҥҥи олоҕо хайдах салалларыгар улахан суолталаах эбит. Тугу барытын атыылаһыахха сөп диэн өйдөбүллээх улааппыт оҕоттон киһилии киһи үүнэн тахсыбат. Харчы ханнык сыранан кэлэрин билбэт. Онон дьиҥ сахалыы сиэрдээх көлүөнэни иитэн таһаарыыга хас биирдии төрөппүт үлэлэһиэхтээх. Оҕом эрэ хаалсыбатын диэн санаанан салайтарыы түмүгэр биһиги өй-санаа өттүнэн итэҕэс, олоххо тирэҕэ суох дьону иитэн таһаарабыт. Хаһааҥҥыттан төрөппүт таптала харчынан кээмэйдэнэр буолбутай? Дьиэ иһинээҕи эйгэҕэ харчыны сатаан суоттааһын туһунан кэпсэтии барыахтаах. Ол эрээри харчыга харыстабыла суох сыһыаны эрдэттэн бохсор наада.

Кыраттан үөрүүнү үксэтиэххэ

Өй-санаа өттүнэн сиппит төрөппүт хаһан даҕаны дьону үтүктэн сыарҕа аайы олорсон испэт. Социальнай ситим дьайыытыттан оҕону босхолуурга төрөппүттэн ураты ким да үлэлэспэт. Оҕону харчы тиийбэтинэн аһары баттаабакка, кинини бу хааччахтан көҥүл гына иитиигэ дьулуһуллуохтаах. Оҕо социальнай ситимҥэ көстөр күлүмүрдэһинэн эрэ олорбокко, “бары” курдук буолбакка, тус бэйэтин бириинсибин туппут, өй-санаа өттүнэн көҥүл, ханнык да тас дьайыыттан тутулуктаммат буолуохтаах. Оннук киһини үүннэрэргэ кыһаныахтаахпыт. Ол туһуттан төрөппүт бастаан бэйэтин иннин көрүнүөхтээх, кини бу көстүбэт, санаатын баттыыр хааччахтартан босхолонуохтаах!

ХААРТЫСКА:ОҤОҺУУ ӨЙ