Оҕуруоту олордууга сүбэлэр

Билигин хаһаайкаларга оҕуруот олордуутун үгэнэ. Саха дьонугар сайыҥҥы сүрүн аһынан оҕурсу, биэрэс, помидор буолар. Өлгөм үүнүүнү ылыы тэпилииссэттэн, буора хайдах бэлэмнэммититтэн эмиэ улахан тутулуктаах.

Буору бэлэмнээһин

Уопуттаах оҕуруотчуттар өлгөм үүнүүнү ылыы, бастатан туран, арассаадаттан тутулуктааҕын ыйаллар. Иккиһинэн, тэпилииссэни бэлэмнээһинтэн. Үсүһүнэн, буортан. Билигин оҕуруот аһын тэпилииссэҕэ олордуу саамай үгэнэ. Тэпилииссэни бэлэмнээһин хас даҕаны түһүмэхтэн турар.

Сэбиэскэй кэмҥэ тэҥнээтэххэ, кэлин араас үөн-көйүүр элбээбитэ кистэл буолбатах. Урут саамай улааппыта аһыҥаны, кымырдаҕаһы кытта охсуһуллара. Билигин тля, тэллэй, о. д. а. үөн, ыарыы элбэх ыал оҕуруотун буулуур. Төһө да –50 кыраадыс тоһуттар тымныылаах сиргэ олордорбут, мас быыһыгар, буор иһигэр хаалбыт былырыыҥҥы үөн-көйүүр саас сылаас салгыны кытта тэҥҥэ тиллэн кэлэр.

Бастакытынан. Уопуттаах хаһаайкалар саас тэлгэһэ хаарын тэпилииссэ буорун үрдүгэр куттардахха, ыам ыйыгар буорун түөрэргэ бурҕаҥныы сылдьыбат, буора сииктээх, олордорго табыгастаах буолар диэн сүбэлииллэр.

Иккиһинэн. Саас аайы тэпилииссэ үөһээҥҥи буорун араҥатын саҥардан, эбии буор кутан биэрэр ирдэнэр. Онтон биэс сылга биирдэ хайаан даҕаны олоччу уларытыллыахтаах.

Аныгы хаһаайкалар буорун дезинфекциялыырга үгүстэрэ меднэй купороһу, фитоспорин, трихоцин, экомик курдук биопрепараттары туһаналлар. Саастаах өттө уруккулуу итии ууга кыратык марганцовка эбэн (оруосабай өҥнөөх) буорга халыччы куталлар. Маны оҕуруоту олордуох биир-икки нэдиэлэ иннинэ, сииктээх буорга кутуллар.

Саҥа буору бэлэмнээһин

Бастакытынан. Тэпилииссэ куораба ортотунан 45–50 см үрдүктээх буолар. Түгэҕэр 15 см халыҥнаах гына сибиэһэйдии сылгы сааҕын (анныттан буору ититэ турар) эбэтэр ол суох түгэнигэр балбааҕынан ынах сааҕын (сыыйа хара буорга кубулуйар) тэлгэтиллэр.

Иккиһинэн. Тэҥ өлүүлээх кырыс буору, ноһуому (перегной) сиидэлээн, 1/2 кумах эбэн, манна “Азофоска” кутан баран барытын булкуйуллар уонна саах үрдүгэр 25–30 см гына тэниччи кутуллар.

Үсүһүнэн. Үөнү-көйүүрү, ыарыылары өлөрөр туһугар оргуйа турар итии ууну кутуллар уонна салапаанынан бүрүйэн баран биир күн хонноруллар.

Төрдүһүнэн. Сарсыныгар вируснай, грибковай ыарыылары, бактыарыйалары өлөрөр инниттэн хойуу соҕус марганцовкалаах ууну суурайан кутуллар. Грибковай ыарыылары өссө чиҥэтэн өлөрөр уонна үүнээйи силиһин бөҕөргөтөр туһугар “Кормилица Микориза” биопрепараты суурайан ыстарыллар.

Тэпилииссэни бэлэмнээһин

Бастакытынан. Күһүн тэпилииссэҕэ биир даҕаны үүнээйи, сыыс от угун, бөҕү хаалларбакка силистиин барытын хостоон, үргээн ылыллыахтаах. Тэпилииссэ алдьаммыт буоллаҕына сааһы кэтэспэккэ, күһүн бэлэмниир табыгастаах.

Иккиһинэн. Тэпилииссэ поликарбонат, салапаан бүрүөһүнүн анал суурадаһынынан сотуллар. Маныаха ордук марганцовка, хлорамин уо. д. а. маҕаһыыҥҥа атыыланар препараттар туһалаахтар. Тимир тирэхтэрдээх буоллаҕына, сытыйбатын, тэллэйдэммэтин туһугар антисептигынан сотоллор. Сорох хаһаайкалар суодалаах, хаһаайыстыбаннай мыылалаах уунан, уонча чаас чесноктаах турбут уунан, салаппаанын, маһын барытын сотоллор. Бу суурадаһыннар буорга түһүө суохтаахтар, онон шланганан ыстарбакка, тирээпкэнэн сууйан ылар ордук.

Сернэй шашканан ыраастааһын

Тэпилииссэ буорун бэлэмнээн, сууйан-тараан баран салгыы сернэй эбэтэр табачнай шашканы уматыахха сөп. Маннык шашкалары сорохтор биһирииллэр, сорохтор утараллар. Үчүгэйэ диэн, туттарга судургу, үөнү-көйүүрү барытын өлөрөр.

Итэҕэстэрэ: тимир каркаастаах тэпилииссэҕэ көҥүллэммэт (түргэнник дьэбиннириэн сөп), сыыһа туһаннахха, киһи доруобуйатыгар кутталы үөскэтиэн сөп (ыйыллыбыт ирдэбили барытын тутуһуллуохтаах).

Тимир олбох эбэтэр иһит иһигэр уган баран уматыллар уонна ханан даҕаны салгын киирбэт-тахсыбат гына тэпилииссэни хам сабыллар. Икки-хас күнүнэн аанын арыйан икки-үс күн салгылатыллар.

Хортуоппуй уоҕурдуута

Оҕуруот аһыттан саамай элбэх миэстэҕэ олордуллар, үлэлээх уонна кыһыны туоруур сүрүн аһынан хортуоппуй буолар. Билигин хортуоппуйу ыһыы саамай тоҕоостоох кэмэ, онон кэккэ сүбэлэри биэрэбит.

Аныгы кэмҥэ маҕаһыыҥҥа уоҕурдуу арааһа баар. Ол эрээри, дьон химията суох уоҕурдууну туһанарын ордорор. Оҕо эрдэххэ төрөппүттэрбит иккилии бааһына хортуоппуйу олордон, 70‑ча куулга тиийэ хортуоппуйу хостууллара. Оччолорго аныгы курдук уоҕурдуу суоҕа, сүрүннээн уҥуоҕу үлтүрүтэн, сымыыт хаҕын бытарытан куталлара, күл, көөбүл эбэн биэрэллэрэ.

Ынах уҥуоҕун оһох иһигэр буһаран баран өтүйэнэн үлтүрүтэн, хортуоппуй быраҕар лууҥкаларыгар кыратык таммалаталлар уонна үрдүгэр хортуоппуй быраҕан баран буорунан саба тарыйыллар. Эбэтэр кыһын устата мунньубут сымыыт хаҕын эмиэ бытарытан баран уҥуох оннугар куталлар.

Хортуоппуйу арассаадалыылларыгар түгэҕэр чараас гына тэлгэтиллибит мас көөбүлүн эмиэ хортуоппуйу кытта тэҥҥэ буорга куталлара. Итини таһынан сорох дьыл мас күлүн таммалаталлара.

Бу курдук тыа сиригэр баар туох да буортута суох уоҕурдуунан өлгөм үүнүүнү хомуйаллара. Уонна атырдьах ыйын 2 күнүгэр — Ылдьыыҥҥа номнуо куурусса сымыытын саҕа буолбут хортуоппуйу сииллэрэ.

Фото — Оҕуруот аһын өлгөм үүннүүтэ тэпилииссэни хайдах бэлэмнииртэн эмиэ тутулуктаах.

ХААРТЫСКАЛАР: WWW.PERFECTSTOCK.RU СААЙТАН.