Ойуулук – оҕолору саха тылыгар сыһыарар ньыма

Талааннар норуокка бааллар ээ. Киһиэхэ бэриллибит дьоҕур хааһахха кистэммит бүргэс курдук тэһитэ кэйиэлии сылдьар. Онон анал үөрэҕэ да суох буол, дьоҕур син биир олох суолун ыйан биэрэр. Бүгүҥҥү дьоруойбут оннук киһи.

Аҕыйах сыллааҕыта “бэйэ­тэ үөрэнэн, ойуулук оҥорор, оҕолору үөрэтэр уол баар” диэн истибитим. Оччолорго анимация, киинэ да улаханнык сайда илик этилэр. Билигин Анатолий Афанасьев Дьокуускайга көһөн кэлэн, ”Кэрэмэс” анимационнай устуудьуйаны үлэлэтэр.

Анатолий устудьуоннуу сылдьан, рэп муусуканан үлүһүйэр, хаартыскаҕа түһэрэр, видеолары устар этэ. ХИФУ-га педагог-психолог идэтигэр үөрэммитэ.

2020 сыллаахха дойдутугар, Сунтаар улууһун Кириэстээҕэр кэлэн, кулуупка методиһынан, оскуолаҕа психологынан, тэрийээччи педагогунан үлэлээбитэ. Онно методист куруһуок арыйан үлэлэтиэхтээх диэн ирдэбил баара. “Туох куруһуогун үлэлэтэбин?” диэн толкуйга түспүтэ.

– Мин хойут арыллыбытым диэххэ сөп. Анимацияны сатаа­бат этим. Ол эрээри, бэйэм интэриниэтинэн үөрэнэн баран, анимация куруһуогун арыйбытым. Бастаан былас­тылыынынан оҥорон баран, хамсатан, ойуулук оҥорбуппут. Онтон Олоҥхо күнүгэр “костевая анимация” ньыматынан уруһуйдаан, ону хамсатан, 10 мүнүүтэлээх ойуулук оҥорон таһаарбыппыт.

Ол курдук, биир сыл иһигэр үс ойуулугу оҥорбуппут. Өрөспүүбүлүкэтээҕи, Арассыыйатааҕы күрэстэргэ кыттан барбыппыт. Fantasy Olonkho мультимедийнэй быыс­тапкаҕа “Кэрэмэс” устуудьуйа “Эһээ” диэн мультипликационнай киинэтэ бас­таабыта.

2022 сыллаахха быра­йыак толкуйдаан, олоҥхоҕо олоҕурбут фэнтези истииллээх “Мичийээнэ” диэн сэри­йээли оҥорон, Сунтаар улууһун култууратын гранын, онтон Ил Дархан гранын ылбыппыт. Ол харчытынан анал тиэхиньикэ атыыласпытым.

Бу кэнниттэн сакаастар киирэн барбыттара. Саха тэлэбиидэнньэтин сакааһынан “Чысхаан аптаах үтүлүгэ”, “Тураах хара дьүһүннэммитэ” ойуулуктары оҥорбуппут.

Ойуулугу оҥоруу кистэлэҥнэрэ

– Анатолий, эн хамнастаах үлэҕин хаалларан, сөбүлүүр дьарыккын идэ гыммыт эбиккин. Бу дьарык дьиэ кэргэни иитэр-аһатар кыах­таах дуо?

– Сөбүлүүр дьарыгым хобби курдук этэ, онтон сүрүн дьарык, үлэ гыммыт киһи диэн санаат­тан, суоттанан баран, былырыын сайын Дьокуускайга көһөн кэлбитим. Анимация – креативнай индустрия салаата, балысханнык сайдан иһэр. Онон, сүрүн үлэ да буоллаҕына, дьиэ кэргэни иитэр кыахтаах.

Аныгы үйэҕэ оҕолорго, ыччакка саха тылын, култууратын, үгэстэрин билиһиннэрэр, үөрэтэр ньыма дии саныыбын. Кинилэр ордук харахтарынан көрөн, үчүгэйдик ылыналлар. Омук ойуулуктарын элбэҕи көрөллөр.

Сотору кэминэн, биһиги да омуктар оҥорбуттарыттан хаалсыбат, дириҥ ис хоһоон­ноох, чаҕылхай, улахан ойуулуктары оҥорор буолуохпут.

– Ойуулук хайдах оҥоһуллан тахсарый?

– Графическай планшеты көмпүүтэргэ холбоон баран, стилуһунан уруһуйдуугун. Манна үчүгэй, күүстээх көмпүүтэр наада. Онтон анал бырагырааманан хамсатаҕын.

Бастаан үөрэнэргэ төлө­пүөнүнэн да үөрэниэххэ сөп. Куйаар ситимигэр үөрэтэр ­уруоктар, этэргэ дылы, ыһылла сыталлар. Босхо да баар, харчы төлөөтөххүнэ, бэлэми, “ыстаммыты” да биэрэллэр.

Биһиги “костевая анимация” ньыматынан уруһуйдуубут. Бу арыый судургу ньыма. Оттон 3D ньыманан оҥорор уустук. Саха сиригэр 3D-аниматор ахсаана тарбахха баттанар. Холобур, “Тундра” устуудьуйа 3D ньыманан ойуулуктары оҥорор.

– Оҥорорго саамай ыарахана тугуй?

– Наһаа биир күдьүс үлэ. Тулуурдаах буолуохха, тиһэҕэр тиэрдиэххэ наада. Дьиҥэ, үстүрүмүөннэрин билэр буол­лахха, уруһуйдуохха сөп, ол эрээри, ону тиһэҕэр тиэрдэн, дьиҥнээх ойуулугу оҥорон таһаарыы күүстээх үлэни эрэ­йэр.

Талааннаах оҕолор бааллар, бэйэлэрэ үөрэнэн, дьиҥнээх аниме истиилинэн уруһуйдууллар. Ол оннук уруһуйунан хаалар, биир да бырайыагы тиһэҕэр тиэрдэ иликтэр. Онон дьулууру, тулууру эрэйэр үлэ.

Кириэстээххэ нэдиэлэҕэ биирдэ буолар анимация куруһуогар оҕолор бырааһынньыкка курдук, кэтэһэн, баҕаран кэлэллэр этэ. Өйгө оҥорон көрбүттэрин тилиннэрэллэриттэн астыналлара.

Вика Данилова Юрий Гага­риҥҥа анаммыт «Вдохновение» ойуулуга X «Чудеса кино» оҕо мультипликациятын бэстибээлигэр Гран-при ылбыта.

“Кэҕэ” ойуулугу 10 саас­таах уолбун кытта оҥорбуппут. Көмпүүтэргэ бырагы­рааматын туруоран биэрбитим, бэйэтэ үөрэммитэ, оҥорбута. Бу ойуулугунан “Сахафильм” ыыппыт күрэһэр кыайбыта. Интэриэстээх, хараҕа умайа сылдьар оҕону туох да тохтоппот, киниэхэ усулуобуйа оҥорон, салайан биэриэххэ эрэ наада.

Анимация бэйэтэ туспа быраабылалардаах, ону билбэтэххэ, уруһуйуҥ робот курдук хамсанар буолар. Эбийиэк “физикатын”, ол эбэтэр, төһө сымнаҕаһын, кытаанаҕын, хайдах хамсыырын билэр, тиэрдэр киһи үчүгэй аниматор буолар.

Устуудьуйабар дуогабарынан кэлэн үлэлиир, көмөлөһөр оҕолор, АГИКИ устудьуоннара бааллар. Саҥатын устарга билэр дьонум көмөлөһөллөр.

“Аниматор – кэскиллээх идэ”

– Инники былааннарыҥ?

– Кыайыы 80 сылынан, 15 мүнүүтэлээх патриотическай ойуулугу оҥоро сылдьабыт. Дьокуускайга Кыайыы болуос­сатыгар турар, “Сэбиэскэй Саха сирэ” холуонна “Т-34-85” тааҥкатын устуоруйатын туһунан. Ыам ыйын саҕаланыыта сүрэхтиэхпит.

С.А. Зверев-Кыыл Уола төрөөбүтэ 125 сылынан “Кулан кугас аттаах Куллустай Бэргэн” олоҥхонон 10 мүнүүтэлээх ойуулугу оҥоруохтаахпыт. Сунтаар улууһугар Кыыл Уолун сыла биллэриллибитэ, онно култуура управлениета сакаас­таспыта.

“Саха тэлэбиидэнньэтин кытта бииргэ үлэлэһиибит салҕанар.

– Оҕолорго аниматор идэтин талыҥ диэн сүбэлиэҥ этэ дуу?

– Сүбэлиибин. Кэскиллээх идэ, сайдар кыахтаах. Сахалыы ойуулук оҕолорго дьайар кыахтааҕын кинилэрдиин үлэлиир, алтыһар киһи көрөбүн, билэбин. Онон тэтими ыһыктыбакка, күүскэ үлэлээн, сайыннаран иһиэххэ наада.

Билигин тыа сиригэр да оҕолор сахалыы саҥарбат буоллулар. Мин бэйэм эмиэ “видео, интэриниэт оҕото” этим, нууччалыы кэпсэтэрим. Сахалыы билбэт оҕо улаатан баран, син биир эрэйдэнэр. Онон бу кыһалҕаны быһаарарга, дьону үтүөҕэ, кэрэҕэ тардарга бэйэм кылааппын киллэрэ сылдьабын.