Ойуур көмүскэлигэр: үбүлээһин икки бүк улаатта

Өрөспүүбүлүкэ ойуур баһаарын утары охсуһар күүһүн-кыаҕын сыллата улаатыннаран, кэҥэтэн  иһэр. Былырыын РФ Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин Саха сиригэр кэлэ сырыттаҕына, Ил Дархан Айсен Николаев ойуур баһаарын утары охсуһууга үбү элбэтэр туһунан көрдөспүтэ. Бэрэсидьиэн көҕүлээһини өйөөн, үбүлээһин суумата 4,35 млрд. солк. буолла. Итиччэлии үп 2026 уонна 2027 сс. эмиэ көрүллүөҕэ.

Федеральнай көмө

Ааспыт сыл бүтэ да илигиттэн Ил Дархан, СӨ Бырабыыталыстыбатын таһымыгар туһааннаах министиэристибэлэри, биэдэмистибэлэри кытта мунньахтар ыытыллан, чопчу сорудахтар туруоруллубуттара.

“Быйыл баһаартан ойууру харыстааһыҥҥа 5,7 млрд. солк. кэриҥэ көрүллүөҕэ, бу былырыыҥҥы сылга холоотоххо, икки бүк улахан суума буолар, — диэтилэр СӨ Экологияҕа, айылҕаны туһаныыга уонна ойуур хаһаайыстыбатын министиэристибэтигэр. — Ол курдук федеральнай бүддьүөттэн 4,35 млрд. солк. көрүлүннэ, өрөспүүбүлүкэ 1,3 млрд. солк. тыырда. Бу үп салгынтан кэтээн көрүүгэ, уоту суһаллык умуруорууга, ону тэҥэ саҥа авиаотделениелары тэрийиигэ барыа. Маны тэҥэ бу авиаотделениеларга саҥа модульнай дьиэлэр тутуллуохтара. 2025 сылга “Экологическай благополучие” нацбырайыак чэрчитинэн “Ойууру харыстааһын” бырайыак үлэлиэҕэ. Манна баһаары утары, ойуур хаһаайыстыбатыгар наадалаах тиэхиньикэ ылыллыаҕа, ойууру чөл түһэрэр үлэ ыытыллыаҕа”.

Баһаары утары охсуһар сезоҥҥа бэлэмнэнии түмүктэнэн эрэр. 25 лесничествоҕа ойуур баһаарын умуруоруу былаана оҥоһуллан бигэргэтиллибит. Былаан быһыытынан түргэн-тарҕан дьаһаныыга 5676 киһи уонна 1779 тиэхиньикэ хабыллыаҕа.

СЫЫППАРАЛАР
Кэлиҥҥи 4 сылга уоттан
харыстанар ойуур иэнэ
37‑тэн 71 мөл. гектарга
диэри улаатта. Ол ойуур уопсай
иэниттэн
27,7% ылар.
Саха сирин ойуура
254 мөл. гектардаах
71 мөл. гектар уоттан
харыстанар ойуур сиригэр
киирэр
183 мөл. гектар
хонтуруоллуур зонаҕа киирэр

Икки саҥа авиаотделение тэрилиннэ

Федеральнай үбүлээһин суотугар бу сылларга өрөспүүбүлүкэҕэ биэс саҥа авиаотделение тэриллиэхтээх: 2026 сыллаахха Эдьигээҥҥэ уонна Орто Халымаҕа, 2027 сыллаахха Абыйга. Быйыл Өлүөхүмэ Саҥыйахтааҕар уонна Ленскэй Витимигэр икки авиаотделениены тэрийэр үлэ түмүктэннэ. СӨ «Авиалесоохрана» судаарыстыбаннай бүддьүөт тэрилтэтигэр 181 исписэлииһи үлэҕэ ыллылар.

Олунньуттан Авиалесоохрана 703 үлэһитин эрчийии, үөрэтии бара турар. Ол курдук “Полярнай авиалиниялар” уонна Саха сиринээҕи Авиалесоохрана экипажтарын холбоһуктаах салгыҥҥа эрчиллиилэрэ Маҕан сэлиэнньэтин аттыгар, ону тэҥэ Ньурбаҕа, Баатаҕайга, Зырянкаҕа, Чульмаҥҥа, Мииринэйгэ, Сунтаарга буолбуттара. Манна баһаарынай-десантниктар уонтан отут миэтэрэҕэ диэри үрдүктэн бөртөлүөттэн сиргэ түһэргэ эрчиллибиттэрэ. Кинилэр чуолкай, түргэн дьайыыларыттан уоту түргэнник умуруоруу тутулуктаах. Үгэс быһыытынан, умайа сытар сирдэргэ десаны түһэриигэ саамай уопуттаах экипажтары ыыталлар.

Уоту бохсор балаһалары хаһыахтара 

Быйыл нэһилиэнньэлээх пууннары ойуур уонна сири сиэн барар баһаардартан көмүскүүр туһугар 1000 км тахса уоту бохсор балаһалары уонна 600 км элбэх уоту тохтотор хаһыылары оҥорор былааннаахтар.

Бу сыалга олохтоох бүддьүөттэртэн 72 мөл. солк. кэриҥэ көрүллүбүт.

Үрдүк кылаастаах баһаар турар куттала баар

Быйыл ыам ыйын саҥатыгар уот барар куттала орто таһымҥа туруоҕа. Ол гынан баран сайын устата киин, Бүлүү, арҕаа, соҕуруу бөлөх улуустарга үрдүк кылааска тиийэ тахсара күүтүллэр. Бу “Авиалесоохрана” ФБУ барыллаан көрүүтүнэн этиллэр.

Быйыл быдан элбэх ойууру кэтээн көрүөхпүт, диэн СӨ Экологияҕа, айылҕаны туһаныыга уонна ойуур хаһаайыстыбатын министиэристибэтигэр эттилэр. Ол курдук салгынынан уонна сиринэн кэтээһин маршрута бигэргэммит, уопсай уһуна 29,7 тыһ. км тахсыбыт. Бу былырыыҥҥытааҕар 9 км элбэх.

“Уопсайа 21239 км уһуннаах 22 салгын маршрута бигэргэннэ, бу былырыыҥҥытааҕар 392 килэмиэтиринэн элбэх. Сиринэн 8535 км уһуннаах 75 маршруту кэтиэхпит. Сиргэ баһаар балаһыанньатын кэтээн көрөргө, 20 муниципальнай тэриллиигэ туруоруллубут быыстала суох сибээскэ сылдьар 32 видеокамераны эбии туһаныахпыт”, — диэтэ Экология министиэристибэтин иһинэн ойууру харыстыыр, көмүскүүр, чөлүгэр түһэрэр департамент салайааччыта Николай Никитин.

Быйыл 29 сөмөлүөтү уонна 2 бөртөлүөтү салгынтан кэтээһиҥҥэ туттар былааннаахтар: 21 Ан‑2 сөмөлүөтү, Cessna тииптээх чэпчэки мотуордаах эбэтэр кинилэргэ тэҥнээх 8 сөмөлүөтү, ону тэҥэ 2 Robinson R‑44 бөртөлүөтү. Оттон баһаары умуруорууга 5 Ми‑8 МТВ бөртөлүөт, 15 Ми‑8 Т бөртөлүөт уонна 1 Ан‑24/26 сөмөлүөт үлэлиэхтэрэ.

Ону таһынан, уоту улаатыннарбат туһугар оҥоһуу ардаҕы түһэрэр зондировщик сөмөлүөттэр туһаныллыахтара.

САНААЛАР

Спартак Иванов, “Якутлесресурс” ГКУ генеральнай дириэктэрин солбуйааччы:

— Биһиги тэрилтэбит 22 филиаллаах. Өрөспүүбүлүкэ сиригэр-уотугар 43 ойуур баһаарын ыстаансыйата баар, онно уопсайа 564 киһи үлэлиир. Ойуур баһаарын умуруорааччылар, суоппардар, тырахтарыыстар штакка толору бааллар.

— Үлэһиттэри “Ойуур баһаарын умуруорууну салайыы” уонна “Ойуур баһаарын умуруорааччы” бырагыраамаларынан үөрэтии түмүктэннэ;

— Үлэһиттэр доруобуйаларын бэрэбиэркэлээһин, энцефалиттаах клещтэн вакцинация оҥоруу ыытылынна;

— Уоту умуорууга үлэлиир 271 тиэхиньикэ бэлэмнэннэ, тиэхиньиичэскэй бэрэбиэркэни ааста;

— Уматык уонна ас-үөл саппааһа бэлэмнэннэ;

— Ойуур баһаарын умуруорууга бииргэ үлэлиир туһунан нэһилиэктэр дьаһалталарын, тэрилтэлэри уонна биирдиилээн дьону кытта сөбүлэһии түһэрсилиннэ;

— Баһаары умуруорарга туттуллар оборудованиены, тээбирини, сибээс тэриллэрин, саппаас чаастары, бэйэни көмүскэнэр маллары атыыластыбыт, ону тэҥэ уоту умуруорар тиэхиньикэҕэ анаан ГЛОНАСС аппаратууратын холбоон биэриигэ дуогабардары түһэристибит.

Судаарыстыбаннай сакаас чэрчитинэн ойууру уоттан харыстыырга былааннаммыт тэрээһиннэри толорор үлэ салҕанар.

Матвей Жирков, Намнааҕы лесничество лесничэйэ:

— Намнааҕы лесничество 19 нэһилиэги мобилизационнай былааннарынан көрөн, төһө бэлэмнээхтэрин, уот турдаҕына хас тиэхиньикэ, киһи тахсарын, туох туттар тэриллээхтэрин бэрэбиэркэлээтэ. 2025 сылга Нам улууһугар ойуур баһаарын умуруорар былаан бигэргэтиллэн турар, ол быһыытынан 210 киһи баһаары умуруорууга үлэлиэ, 77 тиэхиньикэ баар, ол иһигэр 24 тыраахтар, 2 тиһиликтээх тыраахтар, 26 массыына, 7 мотуордаах оҥочо/катер, 1 бульдозер, 13 уу баһар массыына/систиэринэ, 1 трал, 1 вездеход/снегоболотоход, 2 таһаҕас тиэйэр массыына.

Ону таһынан лесничество үлэһиттэрэ сэрэтэр-өйдөтөр үлэни күүскэ ыыталлар. Оскуолаларга, тэрилтэлэргэ лиэксийэлэри, бэсиэдэлэри ааҕаллар, ойуурга үлэлии, сынньана тахсар нэһилиэнньэни регистрациялыыллар. Ойуур учаастагын түүлэһиигэ ылан үлэлиир тэрилтэлэри, биирдиилээн дьону бэрэбиэркэлииллэр.

Кулун тутар 25 күнүттэн муус устар 25 күнүгэр диэри ойуурга мас кэрдэр сирдэри ыраастааһын ыйа биллэриллибитэ. Ыраастаабатах тэрилтэлэр, биирдиилээн дьон административнай эппиэккэ тардыллаллар.

Баһаары утары охсуһар сезон аһыллар кэмигэр нэһилиэнньэ маассабайдык тыаҕа сынньана тахсар идэлээх. Ол саҕана лесничество, полиция, айылҕа харыстабылын, бултааһыны кэтиир, баһаарынай сулууспа уонна нэһилиэк дьаһалтатын үлэһиттэрин холбоһуктаах бөлөхтөрө анал маршруттарынан эриэйдэлэргэ тахсыахтара.

ХААРТЫСКАЛАРЫ СӨ ЭКОЛОГИЯҔА, АЙЫЛҔАНЫ ТУҺАНЫЫГА УОННА ОЙУУР
ХАҺААЙЫСТЫБАТЫН МИНИСТИЭРИСТИБЭТИН ПРЕСС-СУЛУУСПАТА ТИКСЭРДЭ.