Окко киирэрбит чугаһаата

Саха сирин тыатын хаһаайыстыбатын үлэһиттэрэ окко киирэллэрэ чугаһаата. Билигин Үрүҥ тунах ыһыахтар түмүктэннэхтэринэ, аны оттооһуҥҥа күргүөмнээхтик киирии саҕаланыаҕа. Төһө да от кэмэ ыраах курдугун иһин, тыа сирин олохтоохторун тиэтэтэ таарыйа, бүгүн бу тиэмэҕэ тохтуохпут.

Былырыын от ыйыгар “Саха сирэ” хаһыат “Бука бары — окко!” диэн “төгүрүк остуолу“ тэрийбитэ. Онно СӨ Тыатын хаһаайыстыбатын уонна аска-үөлгэ бэлиитикэтин министиэристибэтин, улуустардааҕы тыа хаһаайыстыбатын управлениеларын тутаах салайааччылара, биисинэс бэрэстэбиитэллэрэ кыттыбыттара.

2023 сылга Саха сиригэр ханан даҕаны от үчүгэйдик үүнэн, хаһаайыстыбалар хоннохтоохтук үлэлээн, от былаанын толорбуттара. Онон кыстыгы этэҥҥэ аһаран, күөххэ этэҥҥэ үктэннилэр. Ол курдук, былырыын өрөспүүбүлүкэ тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтин хаһаайыстыбалара 459 309 туонна оту, 23885 туонна сиилэһи угар, 12876 туонна сенаһы бэлэмниир былааннаах этилэр. Холобура, былырыын от ыйын 6 күнүнээҕи туругунан, 1482 гектар ходуһа охсуллубута, 135 туонна от кэбиһиллибитэ, 441 звено, 460 тыраахтар үлэлээбиттэрэ. Маны тоҕо чопчулуубут диэтэххэ, оттооһуҥҥа күнү-дьылы куоттарбакка киириҥ диэрибит. Былырыыҥҥы ситиһиилээх оттооһун тэрээһинигэр туох үчүгэй баар этэй диэтэххэ, хааччыйар тэрилтэлэр иннинээҕи сылы ырытан, эрдэ күһүнтэн сайаапканан үлэлээн, саппаас чааһы, тиэхиньикэни хааччыммыттар этэ. Холобура, “Федотов Р. Е.” ИП уо. д.а. тэрилтэлэр. Ону тэҥэ сүөһү аһылыгын оҥорон таһаарыыны сайыннарыыга анаммыт бырагырааманы таба туһаныы эмиэ көмөлөспүт.

Өрүс арыыларыгар оттооччулары, тиэхиньикэни тиэйиигэ паром кэпсэтэн, тиэйии үчүгэйдик тэриллибитэ. Ону тэҥэ сорох улуустар оту атыыга анаан бэлэмнээбиттэрэ, сорохтор ордор сирдэрин арыандаҕа биэрэр баҕалаахтара эмиэ туһалаах буолбута. Быйылгы оттооһун былаана бигэргэнэн, улуустарга тиэрдиллибит. Тыа хаһаайыстыбатын уонна аска-үөлгэ бэлиитикэтин министиэристибэтин бирикээһэ бу дьыл муус устар 22 күнүгэр тахсыбыт. Онон быйыл өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 435344 т оту, 28939 т сиилэһи, 14306 т сенаһы бэлэмниэхтэрэ (табылыыссаҕа оттооһун былаанын көрүҥ).

Ньурба улууһун тыа хаһаайыстыбатын управлениетын начаалынньыга Леонид Ушканов улууска билиҥҥитэ от үүнүүтэ үчүгэй буолуох курдук диир. “Билигин ыһыах кэнниттэн от мунньаҕын тэрийиэхпит. Онно барыта чуолкайданыаҕа. Ардах аһары түһэн, ууга эрэ ыыппатар”, — диир Леонид Владимирович.

Мэҥэ Хаҥалас саамай уһук нэһилиэгин — Чыамайыкы тыатын хаһаайыстыбатын исписэлииһэ Семен Уткин: “Үүнүү быйыл соччото суох, ардахпыт биһиэхэ олох таарыйбат”, — диир. Биллэрин курдук, бу нэһилиэк урукку дьылларга от үүммэтэх нэһилиэктэригэр отунан хааччыйар үтүө үгэстээҕэ.

Дьааҥы улууһун Суордаах нэһилиэгэр хас да сыллааҕыта кэлэн ааспыт уу мотуогун кэннэ от үс сыл устата үүнэр диэн кырдьаҕастар этэллэр эбит. Нэһилиэк баһылыга Владимир Стручков быйыл даҕаны “Горохов Д. Д.” бааһынай хаһаайыстыбата уонна сүөһүлээх ыаллар турунан туран оттуохтара диэн эрэнэр.

Аһыҥа ханна элбэҕий?

“Россельхозцентр” федеральнай тэрилтэ үүнээйилэри харыстааһыҥҥа отделын начаалынньыга Евгений Софронов этэринэн, “Сибиирдээҕи” уонна “маҥан дьураалаах” аһыҥалар олус улахан хоромньуну таһаараллар. Ол иһин “Россельхозцентр” ФГБТ филиалын исписэлиистэрэ аһыҥа ахсаанын чопчулааһыҥҥа сааскы-сайыҥҥы кэмҥэ чинчийии ыыталлар. Бүгүҥҥү туругунан, Бүлүү умнаһыгар аһыҥа муҥутаан элбээһинэ Ньурба улууһугар Ньурбачаан, Сүлэ нэһилиэктэригэр уонна Сунтаар улууһугар — Түбэй Дьаархан нэһилиэгэр көһүннэ. Илин эҥэр улуустартан Уус Алдаҥҥа хойуута бэлиэтэнэр. Ол курдук, квадратнай миэтэрэҕэ ортотунан ыллахха — 11 баар. Аһыҥа личинкалара бэс ыйын саҥатыгар тахсыбыттара, бу күннэргэ маассабайдык тахсыылара күүтүллэр. Кэмигэр куоттарбакка эмтиэххэ наада. Онон тэриллиилээх хаһаайыстыбалар, моой отчуттар кытаатыҥ, окко тэрээһиннээхтик киирэргэ турунуҥ.

Санаа

Станислав Андреев, Кировскай нэһилиэгин тыа хаһаайыстыбатын исписэлииһэ:

— Горнай улууһун нэһилиэктэригэр былаан тиэрдиллибитэ. Ол быһыытынан быйыл Кировскай нэһилиэгэ 1795 т оттуохтаах. Мантан 1313 т — тэрээһиннээх хаһаайыстыбалар, 469 т — кэтэхтэр уонна 13 т — “Сайдыы” СХПК. Петр Данилов 30 гектарга, Варвара Данилова 8 гектарга эбиэс ыстылар. Ыһыахпыт буолан бүттэ, хаһаайыстыбалар мантан инньэ окко бэлэмнэнэн барыахтара. От үүнүүтүн этэр буоллахха, ардахпыт бу сааскыттан олох түспэккэ турар, үрдүк сирдэр куурдулар. Кырдьаҕастар ардах түстэҕинэ сииктээх, күлүк сирдэр үүнүөхтэрэ дииллэр. Искусственнай ардаҕы түһэрэллэрэ буоллар диэн баҕалаах этилэр дьоммут. Бэнидиэнньиккэ эбиэттэн киэһэ тохтоло суох ардаата. Дьон үөрүү бөҕө.