ОЛОХ ОЧУРДАРА: Биир үтүө тыл…

Инбэлииттэр интэринээттэригэр сарсыардааҥҥы аһылык кэмэ. Бу сүпсүлгэни Аля олох сөбүлээбэт. Дьон култуурата суоҕа, аска былдьаһа-былдьаһа саба түһэллэрэ, тоҥолохтоһуу, аймалҕан — барыта Аля дууһатын сыппах быһаҕынан аалара. Кини иһигэр бу биир дьиэҕэ олорор дьонун аһынара уонна абааһы көрөрө… Аһылык кэнниттэн Аля куолутунан түннүгү одуулуур. Кини хаһан манна кэлбитэй, барыта хайдах саҕаламмытай?

Оҕо

Аляҕа ийэлээх аҕата үөрэҕин бүтэрбитигэр саҥа кыбартыыра атыылаһан бэлэхтээбиттэрэ. Кини устудьуоннуу сылдьан кырачаан уолламмыта. Оҕону төрөппүттэрэ оҕолообуттара. Үөрэҕин бүтэрэн баран сатаан үлэ булбакка, быстах-остох араас тэрилтэлэргэ үлэлээбитэ. Бу сылдьан кини Сергейдиин билсибитэ. Сергей кыыстан уонча сыл аҕа этэ. Остолобуойга суоппардыыра. Аля иккиһин эмиэ уолламмыта. Ол эрээри кини оҕоҕо олорор кэмигэр кэргэниниин олох сатаспатахтара. Кэлэр-барар, биир сиргэ түптээн олорбот, ардыгар иһэр-аһыыр кэргэнин тулуйбакка арахсыбыта. Бэйэтэ икки сиринэн сүүрэ сылдьан үлэлиирэ. Санаата оонньоотоҕуна, дьүөгэ кыыһын ыҥыран бырааһынньыктыыра. Кэлин маннык санаата түспүтэ буола-буола олус чаастатык иһэ-аһыы сылдьан биирдэ өйдөөбүтэ, доҕоро-атаһа олус элбээбит. Дьиэтигэр бэһиэлэй олох хас субуота, өрөбүл ахсын саҕаланарыттан оннооҕор ыаллыы олорор дьоно кыыһырар, полицияны ыҥырар буолбуттара.

Биир кыһыҥҥы киэһэ Аля дьиэтигэр хоно кэлбэтэҕэ. Ол киэһэ кырачаан уолчаана Тимур аһыыр аһа суох, аһаҕас ааннаах хонон турбута. Кыыстара икки күн устата биллибэтэҕиттэн дьиксинэн төрөппүттэрэ куоракка киирбиттэрэ, кыра сиэннэрэ аһаабатаҕа икки хоммут. Дьоно аймалҕан тардан сиэннэрин тыаҕа илдьэ тахсан эмиэ бэйэлэрэ оҕолуур аакка барбыттара. Аны кыыстарын дьиэтигэр баар мал-сал сүтэн, ол айдааныгар сааһыран эрэр аҕата куоракка киирбитэ. Кыыстара кинилэр тылларын истиэ дуо, эдэркээн сааһыгар тымныыга арыгылаан баран тоҥон өлө сыспыта. Хата, илиитин-атаҕын үлүппэтэҕэр баһыыба. Ийэлээх аҕата кыыстарын сатаан көрөр кыахтара суох буолан, онуоха кыыстара кими да истибэт, аһары иһэн-аһаан доруобуйатын эмсэҕэлэтэн инбэлииттэр интэринээт дьиэлэригэр киирээхтээбитэ.

Дьэ, манна киирэн баран Аля олох дьиҥ уустугун билбитэ. Ийэлээх аҕатыгар, оҕолоругар кыһаммакка сылдьан баран өйдөөбүтэ, били хаарыаннаах эдэр сааһа, олоҕо барыта устан ааһан эрэр эбит… Оттон оҕолорун көрбөтөҕө төһөлөөх ырааппыта буолуой. Билигин улахан уола номнуо устудьуон, кырата оскуола киһитэ. Бу сыллар усталара кини күннээҕинэн олорон кэлбит. Аны билигин бу интэринээттэн хаһан тахсан, киһилии олоҕун салгыыр?

Эрэл

Бэҕэһээ устудьуон саҕанааҕы доҕоро Кеша эрийэн соһуппута. Кинилиин оскуола эрдэхтэн бодоруһаллар. Уол үксүн кыргыттары эрэ кытта сылдьара. Оттон Аля олус судургу, көнө майгылаах буолан, начаас уопсай тылы булбуттара. Оннооҕор алҕас күүлэйдээн оҕо күүтэр буолбутугар, Кеша төһөлөөх өйөөбүтэй. Кини өрүү сүбэ-ама буолан, син быыс-хайаҕас көстөн, араас моһоллору туораан иһэрэ. Кэлин уол атын улууска култуура салаатыгар үлэлии барбыта, уоллаах кыыс хам-түм төлөпүөнүнэн эрэ кэпсэтэллэрэ. Арай Кеша ыал буолбатаҕа. Оттон Аля олоҕо табыллыбатаҕа. Бүгүн соһуччу Аля социальнай ситимигэр киниттэн сурук кэлбит. Кыыс төһө бэркэ олорорун сураспыт. Онуоха урукку доҕоругар Аля туохха түбэспитин барытын аһаҕастык кэпсээн биэрбитэ. Төлөпүөн нүөмэрин бэрсибиттэрэ. Кеша куоракка киирэ сылдьан Аляны көрсөргө сананан куорат таһыгар баар интэринээккэ айаннаабыта. Өр көрсүспэтэх доҕоттор кэпсэтиилэрин кэнниттэн Аляҕа эрэл үөскээбитэ. Кеша кыыһы олус аһыммыта, кыратык сэмэлээбитэ. Оттон киһи сүрэҕэр эрэл баар буоллаҕына, олох салҕанар…

Ийэ

Бу күн Аля ийэлээх аҕатыгар эрийбитэ. Кинилэр кэпсэппэтэхтэрэ ыраатта. Дьоно кэлэйэннэр төлөпүөнү ылбаттар. Аны көрсө кэллэхтэринэ кыыстара ытаан-соҥоон дьонун уйадытар. Ол иһин ийэтэ олох кэлбэт-барбат буолбута. Арай Кеша кэлэн барыаҕыттан кыыска туох эрэ сырдык аан аһылларга дылы буолбута. Кини мэктиэтигэр санаата сырдаабыта. Интэринээккэ кинини кытта кэпсэтиэх да киһи суох буоллаҕа. Биир инбэлиит дьахтар тэлэбиисэр пультун былдьаһан оройго охсубута. Аны онтон ыла Аля уопсай саалаҕа тахсан тэлэбиисэр көрбөт буолбута. Кини Кешаны кэтэһиинэн олорбута.

Оттон бүгүн хорсун санааны ылынан ийэтигэр эрийбитэ. Ийэтэ олус суххайдык дорооболоспута. Оҕолорун туһунан тугу да саҥарбатаҕа. Аля оҕолорун туһунан хаста да ыйыппыта эрээри, ийэтэ тиэмэни уларытан испитэ. Ийэ бырааба быһыллыбыт ийэ итинтэн ордук тугу гыныай. Аата, кэмсиммитин да иһин аны кэлэн туох уларыйыай. Ийэтин тоҥкуруун диир кыаҕа суох. Кырачаан уолчаанын кыбартыыраҕа соҕотох хаалларбыт буруйдаах…

Көрсүһүү

Аля төһө да интэринээккэ олордор, хайдах эрэ туох эрэ кэрэҕэ талаһыах санаата кирбитэ. Ааспыкка Кеша сиэркилэ уонна сирэй кириэмэ аҕалбыта. Аныгыс сырыыга үчүгэй шампунь аҕалыах буолбута. Эмээхсин курдук сааһыран хаалбыт дьүөгэтин көрөн төһө эрэ кэлэйдэ. Аля бу күнтэн туттара-хаптара уларыйбыта. Кини бэйэтин аһынара, ытыыра тохтообута. Хайаатар да мантан тахсыаҕа, кини көнүөҕэ.

Арай үлэһит дьахтар Аляҕа кэлбиттэрин эттэ. Аллараа этээскэ түспүтэ, ийэтэ уонна оҕолоро тураллар. Улахан уола модьураан, эр киһилии быһыыламмыт. Оттон кырачаана номнуо алтыс кылаас. Аля олус долгуйан хараҕын уутун кыайан туттумматаҕа. Ийэтэ төһө кыалларынан кытаанахтык тутта сатыыра биллэрэ.

— Аля, дорообо, бу доҕоруҥ Кеша эрийэн оҕолоргун көрүһүннэрии туһунан көрдөспүтэ, — диэбитэ кини.

— Ийээ, оҕолорум, дорооболоруҥ. Оттон аҕам?

— Аҕаҥ ыарытыйар, сатаан

киирбэтэ. Үлэтэ да элбэх. Эн олоххунан олорон кэллибит, кырдьар сааспытыгар сынньаныа да этибит. Бу оҕолору атахтарыгар туруоруо этибит, — диэбитэ ийэтэ. Аля буруйдаммыттыы саҥарбакка олорбута.

— Ийээ, мин көнүөм. Миигин мантан хаһан таһаараҕыт? — Аля симиктик ыйыппыта.

— Үтүөрдэххинэ, өй-санаа өттүнэн бэлэм буоллаххына. Манна эрэйдээх баҕайытык киллэрбиппит, докумуон бөҕөтө эккирэтиспиппит, саатар ону сыаналаа. Дьиэҥ куортамҥа турар. Иэһиҥ-күүһүҥ ырааппыт этэ, — диэбитэ.

Өй-санаа өттүнэн бэлэм буоллаххына… Ити ийэтэ сөпкө этэр. Кеша барахсан. Доҕорум, дьонум баалларын тухары олоххо тардыһыам. Акаары, оҥорбут сыыһаларбын аны сатаан көннөрбөппүн, эдэр сааспын эргиппэппин… Аля олорон эрэ уйа-хайа суох ытаабыта. Онуоха улахан уола ийэтин аһынан санныттан кууспута. Кырата кэлэн төбөтүттэн имэрийбитэ. Кыра уол ийэтэ арыгылыырын үгүстүк көрбүт буолан сэрэхэчийэр этэ. Ийэтэ тугу да саҥарбакка ыскамыайкаҕа олорбута. Эбээ киһи билигин сүрэҕэ аны сиэннэригэр. Оттон Аля, бэйэбиттэн барыта тутулуктаах дии санаабыта.

Оо, олох барахсан. Киһи үөйбэтэх өттүттэн ардыгар салаллар. Ол эрээри биир үтүө тыл, биир үтүө сыһыан төһөлөөх элбэх үтүөнү үксэтэрий? Бу күнтэн Аля өйдүүн-санаалыын уларыйан, тупсан барбыта. Доҕоро Кеша нэдиэлэ ахсын кэлэн көрсөн, санаатын уоскутан барара…