Олох очурдара. Саҥа куурка

Кыыһын эргэ кууркатын тутан, ийэ саҥата суох олордо. Бэҕэһээ киэһэ уон биэстээх кыыһа эргэ кууркатыттан кыбыстан, аны кэппэппин диэн ийэтигэр бууннаабыта. Тамара хайдах даҕаны гынан билигин саҥа куурканы атыылаһар кыаҕа суоҕун билэр…

Биир хостоох дьиэтин кирэдьиитэ, аска-үөлгэ эмиэ ордорунуон наада курдук этэ. Кэргэнэ Сэргэй иһэн-аһаан, кинилэргэ туох да көмө буолар да кыаҕа суох. Арахсыбыттара хас да сыл буолла. Истэ даҕаны кэлэн ааннарын тоҥсуйар идэлээх этэ. Өйдөөҕөр оҕолордоохпун диэн кыһаммат диэн, Тамара истэр киһитигэр, дьүөгэтигэр санитарка Маринаҕа эрэ кэпсиир. Улахан кыыс аннынан икки сыры-сыллата уолаттар бааллар. Тамара бэйэтэ уонча сыл устата биир эргэ пуховигынан кыстаан, сааһаан кэллэ. Төһө да эдэрчи дьахтар буоллар, таҥаһа-саба куһаҕаныттан уонна өрүү бэйэтин сэнэнэ саныырыттан эбитэ дуу, биир да эр дьон кини диэки сылаастык көрбүтүн билбэт.

Эдэр сылдьан оскуоланы бүтэрээт үөрэххэ киирэн баран бүтэрбэккэ сылдьан Сэргэйин көрсөөт, тута ыал буоларга ыксаабыт буруйдаах. Оччолорго ийэтэ тыыннааҕа. Үөрэҕэ да, үлэтэ да суох уолга кэргэн тахсыма диэн элэ-была тылын этэ сатаабытын истибэтэҕэ. Ол түмүгэр олоҕо маннык дьаалатынан устан истэҕэ. Хата, үс сыллааҕыта от атах тэбэн, кирэдьииккэ соһуччу киирэн, биир хостоох дьиэ ылбыта. Ол иннинэ кырачаан хоһу куортамнаан олорбуттара. Маннык кыһалҕалаах олохтон хал буолбут дьахтар хайыай, хайдах эргэ куурканы тупсаран, саҥатыгар түһэриэн сөбүн санаан, устунан эдэр сааһын, кэргэниниин олорбут уустук олоҕун эргитэ санаамахтаата.

Ийэ

Кини тоҕо эбитэ буолла, кыыһын Саргыны кыра сааһыттан олус атаахтаппыта. Оҕолор атаҕастыахтара диэн, баарын-суоҕун барытын кыыһыгар кутара. Кырачаан хамнаһын сыыһынан оҕотугар таҥас-сап атыылаһара. Кыыс дьиэ үлэтигэр төһө да көмөлөстөр, кэлин улаатан, аны ийэтиттэн кыбыстар буолбута. Оскуола мунньаҕар ийэтэ эрэйдээх эргэ сиэрэй пуховик кууркалаах кэлбитин көрдөҕүнэ, ийэм эрэ өйдөөн көрбөтүн диэбиттии саһан хаалара. Икки кыра уолаттар таҥаска-сапка улаханнык кыһаммат этилэрэ. Хата кинилэр ийэлэригэр илии-атах буолан, Тамара уҥа-хаҥас бырахсан син олороохтообута. Тамара балыыһаҕа сиэстэрэлиирэ уонна быыһыгар муоста сууйара. Оҕото олорор кырачаан дьиэтиттэн, куһаҕан таҥастаах ийэтиттэн барытыттан кыбыстарын ама ийэ барахсан сэрэйбэт буолуо дуо? Кини тыаҕа улааппыт буолан, төрөппүттэн кыбыстар диэн санаа кылам да гынан киирбэккэ улааппыта. Ийэтэ, ыанньыксыт барахсан, син дьону тэҥинэн таҥыннаран, үөрэттэрэн, оҕолорун иитэн олордоҕо.

Бу ааспыкка кыыһа ийэтигэр кэлэн: “Ийээ, тоҕо биһиги эрэ наһаа кыһалҕалаахтык олоробутуй, оҕолор бары сыаналаах төлөпүөннээхтэр, мааны таҥастаахтар, мин буоллаҕына үһүс сылбын бу куурканы кэтэбин”, — диэхтээбитэ. Чахчы, оҕолор таҥастара мааны, киинэҕэ, кафеҕа хото сылдьаллар. Арай кинилэр ханна да сылдьыбаттар. Ийэлэрин хамнаһын сыыһа кэллэ да кирэдьииттэригэр уураллар. Аны өссө уон биэс сыл төлүөхтээхтэр. Хата аҕалара кэлин сүппүтэ ыраатта. Икки сыл анараа өттүгэр итирик кэлэн Тамараны саҥаран барбыта. Кини олоҕо алдьаммытыгар барытыгар Тамара буруйдаах үһү. Оҕолоругар да көмөлөспөт… Дьахтар эриттэн кэлэйбитэ ыраатта, онон киниттэн туох да көмөнү эрэйбэт.

Тэпсиллибит эрэл

Тамара Сэргэйдиин ыал буолан баран, үс оҕону утуу-субуу оҕоломмуттара. Кэргэнэ маҕаһыыҥҥа куруусчутунан үлэлиирэ. Кини булан-талан аҕалбыт хамнаһа астарыгар да тиийбэт этэ. Тамара ыксаан балыыһаҕа сиэстэрэнэн киирбитэ, устунан муоста да сууйара. Кырачаан хосторо кыараҕаһыттан эрэйи көрбүттэрэ. Сэргэй кэлин үлэлээбэккэ, төрүт да дьахтар моонньугар олорунан кэбиспитэ. Онтон сылтаан кинилэр арахсыбыттара эбээт. Оҕолорун да төрөөбүт күннэригэр бэлэх-туһах ууммат эппиэтинэһэ суох аҕа дьиэ кэргэн эрэлин тэпсибитэ. Арахсан баран дьахтар соһуччу дьиэ атыыласпыта. Бастаан утаа олус уустуктары көрсүбүтэ. Ол эрээри олох барахсан кинини кииллиппитэ. Бэйэтин туһунан урут да санаабат этэ, онон кириэм сыстыбатах сирэйин уунан эрэ суунаат, куруук кэтэр кугас былаачыйатын кэтэн, бүгүн оскуола мунньаҕар тиийиэхтээх.

Соһуччу көрсүһүү

Кыыһа Саргыта киниттэн кыбыстарын билэр. Хайдах да тупсарынар да кыаҕа суох. Уолаттарын аһатан баран оптуобус тохтобулугар аа-дьуо хааман таҕыста. Арай бу турдаҕына, аттыгар биир бэрт мааны таҥастаах дьахтар хааман нусхайан кэллэ. Бастаан аахайбатахтык Тамара диэки көрдө, онтон оптуобуһу ыйытта. Онтон соһуччу: “Тома, эн дуо?” — диэн бэрт соһуйбут да, үөрбүт да куолаһынан саҥарбытыгар, Тамара барахсан өйдөөбөтөхтүү көрө түстэ. Кини иннигэр эдэр сааһын дьүөгэтэ Алена турара. Аленалыын мэдиссиинэ кэллиэһигэр бииргэ үөрэммиттэрэ. Кыыс кэлин үөрэҕин үрдэтиммит сураҕын истибитэ, кини онно оҕоҕо баттатан олордоҕуна, Алена үлэлии-хамсыы сылдьара. Кэлин, отутун лаппа ааһан баран ыал буолбут сураҕын истибитэ. Бу толуу дьахтар урукку кини дьүөгэтэ, эмиэ бэрт кыһалҕалаах олохтоох соҕотох ийэ кыыһа этэ эбээт. Билигин киһи билбэт дьахтара буолбутун Тамара иһигэр ымсыыра көрдө.

— Алена, олох билбэтим, мин бу үс сыллааҕыта дьиэ атыыласпытым манна, — диэн тоҕус этээстээх таас дьиэ диэки ыйда.

— Хайыы чугас да олорор эбиппит. Биһиги эмиэ манна дьиэ ылбыппыт. Икки оҕолоохпут, оптуобуһунан сылдьааччым суох, массыынабын сиэрбискэ көрдөрө биэрбитэ кэргэним, ол иһин оптуобуска тахсааччы буолан, хата эйигин көрүстүм, — диэн баран күлэн лыҥкынаабыта. — Тома, дабаай. Көрсүөххэ эрэ бүөмнээн, миэхэ кэлээр бу субуотаҕа ыалдьыттыы, аҕабыт балыктыы барар, — диэн аадырыһын этэн, төлөпүөнүн нүөмэрин биэрбитэ.

Дьүөгэ

Тамара дьүөгэтигэр ыалдьыттаан, кини киэҥ-куоҥ мааны дьиэтин көрөн баран бэйэтин олоҕун санаан уйадыйыах санаата кэлбитэ. Ити кэпсэтии кэмигэр Алена кэпсээбит сураҕа Томаны олус долгуппута. Ол сурах кини урукку кэргэнэ Сэргэй туһунан этэ. Ол да иһин сүппүт эбит дии. Сураҕа, арыгытын бырахпыт үһү, ханан эрэ уһаайба атыылаһан, дьиэ туттубут үһү. Эчи барыта үһү-тамах буолан. Массыына, тиэхиньикэ оҥостор сиэрбис тэриммит үһү. Оччо харчыламмыт буолан баран оҕолорун да санаабат эбит диэн, эмиэ да иһигэр хомуруйуох, хомойуох санаа киирдэ. Манна кыыһа кэтэр куурката суох, уолаттарга атахтарын да таҥастара эргэрдэ. Бэйэтин туһунан этэ да барыллыбат. Устунан сытан эрэ хараҕын уута сүүрдэ. Оҕолор ийэлэрэ хаһан да ытаабытын көрбөтөх буолан, бэркэ дьиктиргээтилэр. Саҥата суох чэй өрөн, иһиттэрин тардыбытынан бардылар.

Алена Сэргэйи уруккуттан билэр буолан ити кэпсиир. Хайа, үлэтэ суох, арыгылыыр эрдэҕинэ кини кимиэхэ да наадата суох буолара. Хата, Аленаҕа сылдьан мааны дьахтар аҕыйахта кэппит кууркатын бэлэхтэтэн, Тома биир кыһалҕата быһаарыллыбыт курдук буолбута. Иһигэр төһө да кыбыһыннар, кэтэригэр тиийэр. Сууйуллан-сууйуллан өҥө-дьүһүнэ бүппүт куурканы көрөн ааспыкка Алена бэркэ сөхпүтэ. Эгэ кыараҕас дьиэтин көрдөҕүнэ туох диэҕэй? Сөҕөр эрэ буоллаҕа… Бу олордоҕуна кыыһа Саргы кэлэн дьыбааҥҥа олордо уонна:

— Ийээ, мин куурка туһунан кыыһырбыппын бырастыы гын, эн харчыҥ суоҕун билэбин. Ийээ, кэпсээбэккэ сылдьабын… Ааспыкка аҕабын көрсүбүтүм ээ,.. — диэн Тамара онто суох санаа мучумааныгар олордоҕуна соһутта.

— Аҕаҕын ханна көрүстүҥ, тоҕо тута эппэтэххиний, — Тамара бэйэтэ да өйдөөбөккө олоро биэрдэ.

— Эн кыыһырааччыгын дии. Массыыналаммыт этэ ээ. Миигин оскуолаҕа илдьэн биэрбитэ…

— Тоҕо кэпсээбэккэ кистиигин! — Тамара куолаһын улаатыннарбытын өйдөөмүнэ хаалла.

— Ийэҕэр этимээр, кыыһырыа диэбитэ.

— Тоҕо? Ханна көрсүбүккүнүй, өйдөөх этэ дуо?

— Өйдөөх, уруккутун курдук буолбатах. Миэхэ харчы биэрээри гыммытын ылбатаҕым.

— Сөпкө гыммыккын. Онтун кэлин, истэҕинэ, төттөрү көрдүө этэ, — дьахтар аанньа ахтыбатах курдук туттан дьыбаантан турда.

— Ийээ, эйигин уонна бырааттарбын ыйыппыта.

— Ону эн?

— Үлэлии сылдьар диэбитим.

— Сырыттын, бэйэбит-бэйэбитигэр олорбуппут көнө.

— Инньэ диэмээ, аҕам, дьиҥэр, үчүгэй ээ, кини истэҕинэ эрэ куһаҕан. Ону даҕаны киирэн сытааччы дии, — Саргы уруккуттан да аҕатын көмүскэһэр буолара. Оттон аҕалара арахсыаҕыттан оҕолоругар биирдэ да көмөлөһө илигэ.

— Саргы, аҕаҕыт көмөлөһөр буоллаҕына үчүгэй. Ол эрээри иккистээн холбоһон, эрэйи көрбөппүн.

Кэпсэтии

Бу кэпсэтии кэнниттэн Сэргэй чахчы дьонугар кэлбитэ. Хаһан даҕаны оҕолоругар кэһиилэммэт бэйэтэ кэһиилээх, көмө харчылаах этэ. Улахан кыыс Саргы кыһалҕата быһаарыллыбыта. Саҥа куурка, төлөпүөн бэлэхтэппитэ. Уолаттар да атахтарын таҥастара, бэргэһэлэрэ быһаарыллыбыта. Арай Тамара сүрэҕэ уоскуйбатаҕа. Тэпсиллибит эрэли хаттаан тилиннэрэр уустук этэ.

— Сэргэй, испэт-аһаабат буолбутуҥ үчүгэй. Ол эрээри олохпут туспа…

— Билэбин, таах бириэмэ бөҕөтүн сүтэрэн олохпун ыспыппын, оҕолорбун хомотон кыһалҕаны көрдөрбүппүн өйдүүбүн, — диэн үйэлээх сааһыгар биир киһилии, сиэрдээх тылы эппитэ.

Бу көрсүһүү Тамаралаах Сэргэйи холбооботоҕо. Ол эрээри оҕолорго аҕа иһирэх сыһыанын төнүннэрбитэ. Күн-дьыл олус түргэн. Истиҥ сыһыаны, дьиэ кэргэн сырдык олоҕун икки киһи харыстыах тустаах эбээт. Сааһын орто омурҕаныгар чугаһаан баран өйүн-төйүн туппут үс оҕо аҕата мантан-антах оҕолорун кытта сибээһин быспатаҕа.