Олох очурдара: Сүтэрсибит сүрэхтэр…

Оо, улуу көстүү! Очуос таас үрдүттэн харах ыларынан улуу өрүс иэнэ нэлэһийэр, халлааны кытта силбэһэн, сүүс араас дьүөрэ өҥүнэн дьирибинээн, кэрэ да көстүүлээх буоллаҕа!.. Бу манна туран,  киһи айылҕа айбыт сүдү кэрэтигэр, муҥутуур күүһүгэр сүгүрүйэр, бу көстөр улуу дуолу кытта ситимин билинэр…

Бааска Өлүөнэ очуостарын чыпчаалыгар тахсан туран, итинник санаата. Аҕылаабыта, сылайбыта ааһан, этин-сиинин сааһынан күүс-уох дьырылаан киирэргэ дылы гынна. Түөһүн муҥунан тыынан, хараҕын симэн, бу иэйиигэ куустаран, төһө өр турбутун өйдөөбөккө да хаалла.

Кимнээх эрэ аҕылаһан-мэҥилэһэн тахсан, “уой-аай” бөҕөтүн түһэрбиттэригэр, сөбүлээбэтэр да, хараҕын аста. Икки киһи кэлэн, хаартыскаҕа түһэрэн аҕай эрэллэр эбит. Хара бараан сирэйдээхтэр, мааны таҥастаахтар, нууччалыы эрэ кэпсэтэллэр. “Сахалар буолбатахтар дуу?” диэн санаа элэс гынан ааста.

Сэрэйбит сэрэх, суумкаларыттан сырдык күөх өҥнөөх былааҕы хостоон таһааран, тэлимнэттилэр. Биир киһи Бааскаҕа чуо кэлэн, төлөпүөнүн уунна: “Брат, сфотографируй нас, пожалуйста”.

Бааска төлөпүөнү ылан, хаста да түһэрдэ, өссө уутугар-хаарыгар киирэн, турар сирдэрин уларытта, хайдах тутталларын-хапталларын ыйан биэрдэ. Дьоно былаахтарын тэниччи тутан, куустуһан туран, астына-дуоһуйа түстүлэр, онтон “баһыыба” бөҕөтүн түһэрдилэр.

— Вы казахи?

— Да! Мы блогеры, путешествуем по Дальнему Востоку. Впервые в Якутии…

Чэ, ити курдук кэпсэтэ түстүлэр. Илии тутуһан араҕыстылар. Бааска аллараа түһүөх курдук буолла. Онтон: “Арай…” диэн санаа төбөтүгэр чаҕылҕан курдук күлүм гынна. Төттөрү барда.

— Извините! Может, вы поможете? Мой брат ищет отца-казаха… Его зовут… Бээ, ким диэтэ этэй. Ыйытыахха баар эбит, — диэтэ уонна салгыы сибээстэһиэх буолан, төлөпүөннэрин сурунан ылла.

Дьэ, бу мантан саҕаламмыта, Дьылҕа биир эргиирэ. Бу орто дойдуга туох да мээнэҕэ буолбат дииллэр, ол да иһин Дьылҕа Хаан субу түгэҥҥэ бу дьону көрүһүннэрбитэ эбитэ дуу?.

* * *

Баанньа ийэтин эдьиийэ Лидия Ивановна соҕуруу куоракка үөрэнэ тиийэн баран, омук киһититтэн хат буолан, төннөн кэлбит. Оччолорго саат-суут бөҕө этэ. Ыал улахан, кыраларга холобур буолар, киэн туттар, туйгун үөрэхтээх, “спортсменка, комсомолка уонна кырасаабысса” кыыстара сааты-сууту бүрүнэн кэллэҕэ.

Кыыстара ытыыр эрэ, “таптыыбын” диир, дьиэтиттэн тахсыбакка, лип сытар. Иһэ улаатан, төрүүрэ бу кэлэр. Дьоно да хайыахтарай, бүтүн киһи кэлбитин? Үчүгэйкээн уол оҕо төрүүр. Омуктуу Азамат диэн ааттаары гыммытын, дьоно утарсаннар, эһэтин аатынан Уйбаан диэн сүрэхтииллэр. Ол да буоллар, кыыс туруорсан, аҕатын аатын суруйтарар, онон сотору кэминэн кыракый Иван Азаматович эһээлээх эбээтин куттарын тутар, алтыс оҕолорун курдук буолар.

Өр дуу, өтөр дуу, уол улаатан, үөрэхтэнэр, бэйэ дьыалатын тэринэр, ыал буолан, үс оҕолонор. Ийэтэ Лидия Ивановна кэтэхтэн үөрэнэн, буҕаалтыр буолбута эрээри, сол да кэргэн тахсыбатаҕа, туох баар күүһүн-уоҕун уолун улаатыннарарга, атаҕар туруорарга уурбута…

Баанньа улаатан баран, айбыт аҕатын көрдөөн көрбүтэ да, булбатаҕа. Бэл, “Жди меня” биэриигэ суруйа сылдьыбыта да, мэлигир этэ. Аҕа диэни билбэккэ улаатан, эһээтин аҕа оҥостубута. Онон саха эр киһитэ сатыырын барытын сатыыра, бултуура, балыктыыра, успуордунан да дьарыктаммыта. Сытыы-хотуу, киириилээх-тахсыылаах, ыллыктаах тыллаах буолан, дьыалата да ситиһиилээх этэ. Эдэр эрдэҕинэ, Владивостоктан массыыналары сүүрдэн кэлэрэ, кэлин сапчаастары атыылыыр маҕаһыыны арыйбыта. Ол эрээри, ис санаатыгар, бигэ тирэҕэ суох, туох эрэ тиийбэт этэ, куруук кимиэхэ эрэ, тугу эрэ дакаастыы сатыыр курдуга…

* * *

— Баанньаа, булбуттар үһү, аҕаҕын! Били сайын көрсүбүт блогердарым суруйбуттар, бу көр, хаартыскатын ыыппыттар. Кини дии? — төлөпүөҥҥэ быраатын Бааска саҥата айманна.

Баанньа төлөпүөҥҥэ хаартысканы көрөөт, сүрэҕэ “мөҕүл” гынан ылла. Ийэтэ суруктар быыстарыгар уктан уура сылдьар, эдэркээн уоллаах кыыс түспүт хаартыскаларыгар баар киһи хойуу хааһын аннынан сабыччы көрөн, бу олорор дии! Сааһырбыт, тор курдук бытыктаммыт, ол эрээри, үүт-үкчү кини!

Төлөпүөнүн кытта булан ыыппыттар. Хайыах баҕайыный? Сонно тута эрийдэххэ? Арай, билиммэтин? Ийэбиттэн ыйытабын дуу? Долгуйуо дии, эмиэ дабылыанньата тахсыа, билиммэтэҕинэ, иэдэйэр… Чэ, эрдэ билбитим ордук эбит.

Санаатыгар, сүрэҕэ бытааран, төлөпүөн тыаһын кытта тэҥҥэ тэбэр курдук. Аныгы сибээс көстүбэт күүһэ киэҥ куйаарга кыырайа көтөн тахсан баран, тыһыынчанан килэмиэтирдээх сиргэ наадалаах нүөмэрин булан ылла. Бу кэмҥэ тиҥийэр сөкүүндэлэр хантан билиэхтэрэй, миллиардынан дьон ортотуттан муммут суоллар булсалларын, ким эрэ дьылҕата быһаарылларын?

— Алло! — төлөпүөнтэн сөҥ саҥа иһилиннэ.

— Здр… Здравствуйте! Азамат Бержанович?

— Да, слушаю! — киһи көхсүн этиппэхтээтэ.

— Это из Якутии, я… Я Иван Азаматович Колесов, вы помните Лиду Колесову?

Уу-чуумпу бүрүүкээтэ. Бу уһаабыт мүнүүтэ барытын сотон, мэлдьэһэн кэбиһиэн сөптөөҕө…

— Как? Лида жива? А вы кто? — долгуйбут, кэһиэҕирбит куолас иһилиннэ. Өйдөөбөтөҕүттэн кыһыйа санаан дуу, баҕар, хом санаа хоммут хоппото арыллан дуу:

— Я твой сын Иван Азаматович! — диэн “пал” гыннарбытын кулгааҕа эрэ истэн хаалла.

* * *

Бу түбэлтэ тугунан бүппүтэй? Бүтүө дуо, олох салҕанар. Төлөпүөнүнэн билсэн, кэпсэтэн баран, үһүөн: Лидия Ивановна, Баанньа уонна кини улахан уола Ариан Казахстаҥҥа барбыттара.

Икки сүтэрсибит сүрэх көрсүһүүтэ ураты долгутуулаах этэ. Азамат саха кыыһын кэргэн ылабын диэбитигэр, дьоно күүскэ утарбыттар, кыккыраччы аккаастаабыттар. “Дьонноохпун, дойдулаахпын диэйэҕин!” диэн сааммыттар. Онон тургутууну тулуйбакка, арахсарга күһэллибиттэр. Лида хат буолбутун уол билбэтэх.

Азамат кэргэн ылан, түөрт оҕоломмут. Кэлин кэргэнэ өлөн, огдообо хаалбыт эбит. Ол да буоллар, бастакы тапталын умнубатах…

Сааһырбыт дьон олохторун тухары илдьэ сылдьыбыт, сөҕүрүйбэт кичэл иэйиилэрэ, эдэр саас туҥуй таптала кыымтан уот күөдьүйэринии, сүрэхтэрин сылыппыта, олохторун сырдаппыта буруй буолуо дуо?

Итэҕэйиҥ-итэҕэйимэҥ, ол эрээри, бу чахчы олоххо буолбут түбэлтэ. Казах блогердара киэҥник сырдаппыттарын булан ылан, бу эһиэхэ сибис гынным…

Нарыйа Арыылаахаба