ОЛОХ ОЧУРДАРА: Убай

— Ийээ, мин ити ыраах куоракка устудьуоннуу бардахпына эһиги хайдах дьаһанан олоруоххутуй? Вадимнаах Мариша наһаа кыралар,.. — диэн 18 саастаах Саргын суорҕан-тэллэх киһитэ буолан сытар ийэтигэр туһаайбыта. Дьахтар сэниэтэ суохтук миэчээрдээн кэбиспитэ уонна:

— Тукаам, үөрэххэ киирбитиҥ ситиһии буоллаҕа, оҕолоргуттан хаалыма. Идэҥ да үчүгэй. Биһиги хайдах эмит дьаһанан олоруохпут…

Хайдах эмит дьаһанан олоруохпут диэн баран ийэтэ эрэйдээх уолун Москваҕа атааран баран үс эрэ ый буолаахтаабыта… Улаханнык ыалдьан баран тулуктаһа сатаабыта да, кыаллыбатаҕа. Онон кыра кылааска үөрэнэр бырааттаах балта тастыҥ аймахтарыгар иитиллэ хаалбыттара. Оттон дьиэлэрин аймахтара куортамҥа биэрбиттэрэ. Саргын оҕотук санныгар ыар сүтүк, хаһан да быһаарыллыа суох курдук элбэх кыһалҕа барыта биирдэ тоҕу ааҥнаан киирбит курдуга. Ийэтин тиһэх атаарыыга бырааттаах балта барахсаттар оҥой-соҥой көрсөн тураллара субу баардыы көстөр.

Олохторун укулаата тосту уларыйбыта. Саргын санаата улаханнык оонньуура. Таах да дойдутугар үөрэххэ туттарсыбакка дии санаталыыр буолбута. Кини бу үөрэххэ туттарсан киирбит дьолун да, үөрүүтүн да ол курдук ситэ өйдөөбөтөҕө. Үөрэх кэнниттэн атын оҕолор курдук күүлэйдии, сынньана барбакка, хайдах иэһэ суох этэҥҥэ үөрэҕин туттаран бүтэрэ эрэ охсорун саныыра.

Бырааттаах балта тастыҥ аймахтарыгар олус кыһалҕалаахтык олорбуттара. Туора ыал аата туора ыал. Ийэлэрин тастыҥ эдьиийин уолугар кыбыллан кэлбит дьону ким сөбүлүөй. Бэйэлэрэ икки оҕолоох ыал кыһалҕаттан оҕолору ылбыттара. Саҥастара туох эмит кыайтарбатаҕына кыыһыран бурҕаҥнаан турар, убайдара күннээххэ көстүбэт. Оттон аймах оҕолор саастарынан кыра буолан улаханнык бодоруспат этилэрэ. Эргэрэн сиргэ тимирэрэ хаалбыт мас дьиэттэн ыраах оскуолаларыгар аргыстаһан бараллара. Ол баран иһэн ийэлэрэ тыыннааҕар, убайдара баарына олус да дьоллоохтук олорбуттарын ахталлара…

— Мариша, өйдүүгүн, биирдэ Саҥа дьылга ийэбит биһиэхэ наһаа үчүгэй бэлэхтэри биэрбитин… — оҕолор кэпсэтиилэрэ наар урукку дьиэлэрин уонна ийэлэрин эрэ тула буолара.

— Мин убайбын наһаа аҕынным, тоҕо да кини наһаа ыраах үөрэнэ барбыта буолуой? Биһиги үйэбит тухары маннык олоробут дуо? — кыра киһи Мариша ыксаабыт, ыгылыйбыт куолаһынан ыйытардыы убайын Вадим диэки көрүтэлээбитэ.

— Саргын үөрэҕин бүтэрдэҕинэ үлэһит буолуоҕа, оччоҕо дьиэбитигэр бары бииргэ олорор буолуохпут.

— Оттон биһиги күн аайы хараҥаҕа водокачкаттан уу таһабыт, ас астыыбыт, син биир бэйэбит олорор курдукпут дии. Дьиэбитигэр тоҕо барбаппыт?

— Онно атын дьон олорор, куортамҥа биэрбиттэр үһү, ол харчытынан төлөбүрү уонна Саргын туттарыгар саҥас ыытар, — диэн Вадим бэрт боччумнаахтык быһаара испитэ.

Оҕолор күн ахсын убайдарын кытта төлөпүөнүнэн кэпсэтэллэр. Ардыгар убайдара видеозвоногунан эрийдэҕинэ, наһаа үөрэллэр. Биир оннук кыһыҥҥы киэһэ убайдара эрийбитэ. Вадимнаах Мариша киэһээҥҥилэрин аһаан баран водокачкаттан уу ыла тэлиэскэлээх бөтүөнү үтэн хааман хоочугураһан испиттэрэ. Убайдара эрийэн, туманнаах тымныы хараҥа Дьокуускай устун кини бырааттаах балта хаамсан иһэллэрин көрөн олус аймаммыта. Тута саҥаһыгар эрийбитигэр дьахтар атыннык умайыктана түспүтэ:

— Көр эрэ маны! Киһини сирэй-харах анньыма. Эһиги убайгыт күннээххэ көстүбэт, мин хас буолуохпунуй. Итиччэ улахан оҕолор бэлэми аһыы олоруохтара дуо, көмөлөспөккөлөр, — диэбитэ.

Быһаарыныы

Бу кэпсэтии кэнниттэн Саргын быһаарыныы ылыммыта. Кини үөрэҕин дойдутугар көһөртөрөр буолбута. Төһө да бииргэ үөрэнэр оҕолоруттан, Москва чаҕыл уотуттан ыраатарыттан санаата оонньоотор, бырааттаах балтын санаан хайдах буолуон билбэт этэ.

Саргын үөрэҕин Дьокуускайга көһөртөрөр сүпсүлгэнигэр түспүтэ. Оттон убайдара саҥаһын кытта төлөпүөнүнэн кыыһырсыбыт киэһэлэригэр оҕолор киэһээҥҥи аһылыктарын да аһаабатахтара, уруоктарын да сатаан аахпатахтара. Таайдара Игнат ол киэһэ арыгы иһэн баран кэлбитэ. Идэтинэн кэргэнинээн кыыһырсыбыттара. Маннык айдааннаах куһаҕан эйгэҕэ Маришалаах Вадим куттанан кутуйах хороонун кэҥэтэллэрэ.

— Эн эдьиийиҥ оҕолоро дии! Туох гынаары иитимньи гына ылбыккыный? — диэн саҥастара кыыһырбыта.

— Тугуҥ кыайтарбатый? Көмөлөһүннэрэн ис ээ, дьиэҕэ олорон туохха кыыһыраҕын?

— Кыайтарбат элбэх, хаһан саҥа дьиэҕэ да көһүөхпүт биллибэт!

— Аҕыйах сылы тулуй, хаарбаҕынан билиниллибитэ дии, көһөрүөхтэрэ буоллаҕа…

— Тулуй диигин, өр тулуйдум, өссө арыгы иһэн кэлэ-кэлэ манна миэхэ кыыһырыма. Бачча кыараҕаска түөрт оҕолоох олорор ыарахан! — дьахтар улаханнык хаһыытаабыта.

Эр киһи кыыһырбыта аатыран кэргэнин умайыктанар саҥатын истимээри, таһырдьа ыстаммыта. Маришалаах Вадим аччык утуйбуттара.

Оҕолор

Сарсыарда турбуттара, куукунаҕа ас ордубатах. Вадим балтынаан таҥнан оскуолаларыгар барбыттара. Саҥастара да, таайдара да аһыылларыгар харчы биэрбэтэхтэрэ. Маннык хаҕыс уонна тоҥуй сыһыаны оҕолор аан бастакытын көрсүбүттэрэ. Таайдара биирдэ да истиҥник кэпсэппэт.

— Саҥаспыт аах наһаа куһаҕан ыал эбит дии, оттон таай Игнаты биһиги ийэбит төһөлөөх оҕолообута буолуой дии, — дэһэ-дэһэ, олохторугар тугу да уларытар кыахтара суох аччык оҕолор оскуолаларыгар барбыттара. Саҥастара кэргэнигэр өсөһөн, тулаайах оҕолорго сыһыана урут да үчүгэйэ суох бэйэтэ өссө куһаҕан буолбута. Күнүс хоччоххой килиэби остуолга уурара. Бу сылдьан аанньа аһаабакка, мөлтөх киһи Мариша ыалдьан хаалбыта. Улаханнык ыалдьан анемиялаабыт оҕону балыыһаҕа киллэрбиттэрэ. Онон водокачкаттан ууну уолчаан аны соҕотох таһар буолбута. Мариша ханнык балыыһаҕа сытара биллибэт этэ. Онон үһүс кылаас оҕото көрсө да барар кыаҕа суоҕа. Киэһэтин аччык аҥаардаах утуйар, оҕо көрсөр. Таайа санаата оонньообута буолан сотору-сотору иһэр, оччоҕо били тимирэн эрэр мас дьиэ кыһалҕата, эр киһи мөлтөҕө өрүү ахтыллара…

Көрсүһүү

Мариша балыыһаҕа сытан көрдөҕүнэ, арай палаата сырдык аанын арыйан убайа Саргын киирбитэ. Кыысчаан түһүүбүн дии санаан итэҕэйбэккэ сыппыта. Кубарыйа дьүдьэйбит кырачаан балтын намчы илиилэрин арай убайа кэлэн бобо туппутугар кыысчаан дьэ, өйдөммүтэ:

— Убаай, бу чахчы эн дуо, — диэбитэ. Саргын кэнниттэн убайа Вадим киирбитэ. Кини наһаа үөрбүт, онтун сатаан кистиир да кыаҕа суоҕа. Мариша убайын кууһа түспүтэ.

— Маришка, Вадимка, аны мин эһигини хаалларбаппын. Үөрэхпин манна көһөртөрдүм. Бары бииргэ дьиэбитигэр уруккубут курдук олоруохпут. Аны убай Игнаттаахха хаһан да барыахпыт суоҕа, — диэн оҕолор истиэхтэрин баҕарар үөрүүлээх тылларын эппитэ. Кырачаан сүрэхтэр үөрүүлэрэ муҥура суох этэ.

Убай барахсан… Киһи олоҕо талбытын курдук ардыгар буолбат. Чугас дьоҥҥо кыһамньы ардыгар баҕа санааны эмиэ баттыан сөп. Төһө да Москва сырдык уотуттан ыраатан, үчүгэй үөрэҕи хаалларан куоракка төннөн кэллэр, убайдара олох кэмсиммэтэҕэ. Кэтэхтэн үөрэххэ көһөртөрөн бырааттаах балтын иитэргэ улахан хардыыны оҥорбута.

Ульяна ЗАХАРОВА. Хаартысканы оҥоһуу өй оҥордо.