Олох очурдара: Ыар сүгэһэртэн босхолонуу

Сарсыардааҥҥы  күн уота эргэ таас дьиэ кыракый түннүгүнэн киирэн ,оруобуна Лира сирэйигэр тыгар. Отутун лаппа ааспыт дьахтар хас сарсыарда ахсын маннык күн тыгарын билэр. Ол эрээри түннүк да сабыыта иилэргэ, саатар хаһыатынан саба тутарга кыһаммат. Кыһаммат. Кини туохха да кыһаммат буолбута хас да сыл буолла…

Оҕо

Лира отутугар чугаһаан баран кыракый кыысчааҥҥа күн сирин көрдөрбүтэ. Оҕотун аҕата кэргэн да ылбатаҕар улаханнык санаа оҥостубатаҕа. Кини олоҕор кырачаан киһи баар буолбута саамай улахан үөрүү этэ. Төрөппүттэрэ туох кыахтаахтарынан кыыстарыгар көмөлөһөн, Лира куорат биир кытыы уулуссатыгар дьиэ атыылаһан ньир-бааччы олорбута. Кырачаанын кытта күнү супту алтыһара бу санаатахха, олоҕор буолбут саамай күндү кэмнэрэ эбит. Балтараа сыл оҕотун көрөн олорбута. Онтон харчыга ыктаран үлэтигэр тахсыбыта. Оҕотугар уһуйаан, дьааһыла суох буолан быстах кэмҥэ ньээҥкэҕэ көрдөрө диэн биэрбитэ. Ыаллыы олорор эмээхсин кыра харчыга оҕону күн аҥаара көрөрө. Ардыгар арыгы иһэн кэбистэҕинэ төрүт да оҕо ытыы-ытыы сыппыт да буолара. Лира ыксаан оҕотун ийэлээх аҕатыгар ыытаары көрдөспүтэ. Бииргэ төрөөбүттэрэ бары ыал дьон, онон киниэхэ куоракка көмө, илии-атах буолар киһи да суоҕа. Ийэлээх аҕата хотонноруттан, үлэлэриттэн соло булан оҕо көрөр кыахтара суоҕа. Онон харчынан көмөлөһүөхпүт, оҕоҕун ньээҥкэҕэ көрдөрөн эр диэн сүбэлээбиттэрэ…

Харах уута

Бу сүбэни истэн, Лира оҕотун итирикситтиир эмээхсиҥҥэ көрдөрө сылдьыбыта. Тус олоҕо умнуллубута. Бэйэтин эдэркээн сааһыгар үлэтэ, оҕото буолан олороохтообута. Арай биир күн Лира дьиэтигэр кэлбитэ, дьиэтин аана иһиттэн хатааһыннаах. Ааны ким да арыйбат. Дарбыйа сатаан баран ыксаан эмээхсин дьиэтигэр тахсыбыта, эмээхсин суох. Ыксаан полициялары ыҥыран аанын астаран киирбитэ… Эмээхсин гааска чэй өрөн баран араарбатах. Гаас сытыгар сытан кини кырачаан оҕото тумнастан хаалбыт. Миэдиктэр массыыналарыгар кини кырачаан кыысчаана тыына быстыбыта. Оттон эмээхсин сааһа кырдьаҕаһынан, инбэлиитинэн сокуон иннигэр эппиэттээбэтэҕэ. Ол күнтэн Лира олоҕо тосту уларыйбыта… Харах уута түһэн-түһэн түспэт буолбута. Дьонугар да, дойдутугар да таласпат буолбута. Иһигэр наһаа элбэх хомолтону хоннорбута. Оҕобун көрбөтөхтөрө диэн санаанан салайтаран сылдьыбыта.

Сүрэх ыарыыта

Оҕотун санаабатах күнэ суох. Суох, Лира атыттар курдук аһыы утахха умсубатаҕа. Кини барытын иһигэр туппута, дууһатын чуумпу мучумаанын ким да билбэтэҕэ. Кини хомолтото итириксит эмээхсиҥҥэ буолбатах этэ. Төрөппүттэригэр этэ. Үлэлээбитин курдук үлэлээн бачча сыллары аһарта. Билигин оҕото баара буоллар уоннаах кыысчаан чуопчаарыа эбит. Дьылҕа Хаан соҕотох дьахтарга ыарахан да дьылҕаны анаабыт. Маны барытын ыар сүгэһэр гына сүгэ сылдьыах муҥа буоллаҕа. Лира сарсыарда ахсын маннык чуумпутук уһуктар, робот курдук аһаат, таҥнаат, оптуобуска олорон айанныыр. Ким да кинини уулуссаҕа көрөн “Оо, бу барахсан улахан сүтүктээх ээ” диэн хантан билиэй. Арай Лира сүрэҕэ туохтан да үөрбэт, туохха да долгуйбат буолбута ыраатта.

Төрөөбүт күн

Сайыҥҥы күн төрөөбүт күнүн суолтатыгар эрэ бэлиэтээри туорт ылан үлэтигэр кэлбитэ. Онтон атын алтыһар дьоно суох. Уруккуттан да элбэх кэпсээннээҕинэн аатырбатах, сэргэҕэ суох буолан алтыһара эрэ үлэтин дьоно. Олор да кинини кытта дууһа иэйиитин кэпсэппэттэр. Күннээҕинэн күлэн саһыгыраһаллар, буолары-буолбаты ырыталлар. Арай бу күн тоҕо эрэ бары тууһугуран туран Лираны ыал оҥоруу туһунан эҕэрдэ тыллары эттилэр. Дьиҥэр, Лира дьылҕата хайдаҕын бары бэркэ билэллэр. Оттон билбэтэҕэ буолан саҥата суох сырыттахтарына, бу киһи олоҕо маннык чуумпутук бүтүө турдаҕа. Онон Арина диэн арыый саастаах, элбэх саҥалаах-иҥэлээх, лоп-бааччы Лираҕа туһаайан эттэ-тыынна:

— Лира, эдэр киһигин. Уустук дьылҕалаахпын диэн бэйэҕин искиттэн сии сылдьыма. Олох туһугар туруулаһар наада. Бары билэбит эн көрсүбүт иэдээҥҥин, ис дууһабытыттан өйүүбүт уонна эн тус дьолгун көрсүөххүн, өссө да ийэ буолар истиҥ дьолу билиэххин баҕарабыт, — диэн уоттаах-күөстээх тылы эппитэ. Атыттар бары өйөөбүттэрэ.

Ким да Лираҕа кини кыһалҕатын бу курдук аһаҕастык эппэтэҕэ. Бары Лира хайдах быһыыланыай диэн истэригэр куттана эрэ саныыллара. Оттон Лираҕа бэйэтин көрсүбүт ыар дьылҕатын, иэдээнин утары этэр олус наада эбит этэ. Кини билигин да эдэр эбээт. Биэс уон сааһыгар тиийэн бабат, эдэр сааһым ааспыт диэтэҕинэ ынырыга да бэрт буолсу! Төрөөбүт күн кэнниттэн кураанахсыйбыт дьиэтин аанын аһан киирбитэ. Бастатан туран дьиэтин иһигэр уларытыыны киллэрииһик эбит. Кини буоллаҕына най баран сылдьар. Ас астыан, дьиэ хомунуон да баҕарбат буолбута уонча сыл буолла эбээт. Уонча сыл халтайга ааспыт…

Босхолонуу

Төрөппүттэригэр хомолтотуттан хайдах босхолонору билбэт этэ. Ийэлээх аҕата биллэ сааһырдылар. Кыыстарыгар эрийэллэрин да куттаналлара. Биирдэ эмит аҕата холкутук “Тукаам, хайдаххыный?” диэхтиирэ. Ол кинилэр барахсаттар буруйданалларыттан тахсар буоллаҕа. Оттон Лира онно сөпсөһөн, бачча сыллары бараата. Оҕотун чахчы кэриэстиирэ буоллар олоҕу салгыы сатыахтааҕа эбитэ буолуо. Бу күн эмискэ санаата кэҥээн, дууһата чэпчээн, буруйданыытыттан уонна дьонун буруйдууруттан босхоломмут курдук буолбута. Барыта киһи ис санаатыттан эбээт. Кини кырачаан кыысчаана аны кэлэн төннүбэт…

Лира суотабайын ылан ийэтигэр эрийдэ. Ийэтэ барахсан, буруйдаах киһи туох диэҕэй. Эҕэрдэлээбитэ буолла. Онуоха Лира:

— Ийээ, мин бүгүн өйдөөтүм, барытын өйдөөтүм. Эһигини буруйдаабаппын. Барытыгар бэйэм. Оҕобор толору дьиэ кэргэни биэрбэтэх, аҕа тапталын иҥэрбэтэх, арыгыһыт дьахтарга хаалларбыт буруйдаахпын. Ол эрээри күнү-дьылы куоттарыахпын баҕарбаппын. Оҕом туһугар, кини сырдык дууһатын туһугар.., — диэн баран бөтө бэрдэрэн уйа-хайа суох ытаабыта. Ийэтэ эрэйдээх сибээс анараа өттүгэр тулуйан-тэһийэн барытын истибитэ. Бу уонча сыллааҕыта буолуохтааҕа. Оччолорго Лира маннык ытаабатаҕа. Саҥата суох хараҕын уутун эрэ тохпута. Тоҕо эрэ чуумпутук ылыммыта барыта иһигэр сөҥө сырыттаҕа. Ытаан-ытаан баран чэпчээбит курдук буолбута. Ийэтин кытта аһаҕас кэпсэтии барытын орун-оннугар туруорбут курдук буолбута.

Иэйии

Туох барыта иэйииттэн турар. Уоппуска ылан дьиэтин өрөмүөннээн, тупсаран баран атыылаабыта. Бастакы хардыы кини олоҕор саҥа саҕахтары арыйбыта. Үлэтиттэн чугас дьиэ атыылаһан көспүтэ. Билигин да хойут буолбатах. Арина этэринэн, төрүү сылдьыбыт дьахтар хаһан баҕарар оҕолонуон сөп үһү. Оттон Лира хайаатар да иккистээн ийэ буолар күүстээх санааны тутуспута. Сүрэх анныгар кырачаан сүрэх тэбиитэ ханнык баҕарар дьахтар дьоло буоллаҕа…

Олоххо баҕа уонна күүстээх санаа эрэ наада дииллэр. Лира икки сылынан ыал буолан кырачаан кыысчааҥҥа олох биэрбитэ.