Олох очурдара: Үтүөлээх ыалдьыт буолан хаалбыттаахпын

Уоппускалаах түөтэ дьэ талбыппынан утуйуом да буоллаҕа диэн кыракый баҕа санаам эркин нөҥүө ыт улуйа былаастаан үрбүтүттэн эмиэ ыһылынна. Ити аата 9 чаас буолан эрдэҕэ, хаһаайка үлэтигэр бардаҕа. Ыта ону сайыһан сордонор, хата наһаа алыс күнү быһа үрбэтинэн абырыыр, ол гынан баран уоппуска кэмигэр кини улуйуутунан уһуктар айыкката бэрт.

Ыаллыы кыбартыыраҕа ыттаах дьахтар олохсуйбута ый курдук буолла. Кини иннигэр биир эдэр ыал олорбута, айдааннаах соҕус буолааччылар, онон көһөн эрэллэрин көрөн, саатар эрэ дьүгэлийиҥ диэн кэннилэриттэн “алгыы” хаалбытым. Онтон аны бу ыт… Үлэлиир эрдэххэ аахайбатаҕым, дьэ баарын биллэрдэҕэ.

Киэһэ киһи кэлбит тыаһын истэн, тахсан тоҥсуйдум. Субу аҕай ытынаан күүлэйдээн киирэн тураллар эбит. Көрдөххө бэрт сэргэх чэнчис көрүҥнээх ыт, хайыыбын, үрэбин дуу, суох дуу диэбиттии хаһаайкатын сирэйин-хараҕын көрбөхтүүр, ыраахтан сытырҕалыыр. Дьахтар мин туохха киирбиппин бүтэйдии сэрэйдэ быһыылаах, өрө тыынан баран ытын ваннаҕа аста, миигин иһирдьэ ыҥырда.

Биллэн турар, кэпсэтии ыт тула барда. Бука бу нааданан киирээччи мин эрэ буолбатах буолуохтаах.

— Бырааппын кэриэстээн илдьэ сылдьабын, приюкка туттарыахпын санаам буолбат, — диэхтээтэ. — Чааһынай дьиэни эр киһитэ суох көрөр ыараан иһэр, ол иһин атыылаан баран куоракка киирэн манна дьиэ ылбытым. Өйдүүбүн, таас дьиэҕэ ыт моруу буоларын, онон биир эмэ үчүгэй илиилээх булчут киһиэхэ биэрэн кэбиһиэхпин баҕарабын. Хата булчут ыкка наадыйар кими эрэ билэр буолаайаҕын.

Аны мин толкуйга түстүм. Син хаһыстахха, ким эрэ баар буолуон сөп.

— Чэ сөп, билэр дьоммуттан ыйыталаһыам, — диэт тахсан бардым.

Дьэ дьыала, биир эмэ ыкка наадыйар киһини була охсон, аны кинини дьүгэлитиэххэ наада. Дьахтар сирэйэ-хараҕа сэмэй, наһаа уоттаах-күөстээх бырааһынньыктары тэрийэр көрүҥэ суох. Дьэ чуумпу олох саҕаланыа этэ буоллаҕа.

Ыты батарар кыһалҕа

Ол киэһэ оҥостон олорон, билэр дьоммун барыларын эрийдим. Ыттаныах айылаах киһи барыта ыттаммыт аатырда, бары дэгиттэр булчуттар, кусчуттар-тайахсыттар буолан биэрдилэр. Хата биир кэллиэгэм миигин аһынан биир дьүөгэтиттэн ыйытыах буолла. Сураҕа, булчут аймахтардаах үһү.

Сарсыарда ытым улуйуутунан уһугуннум, бэйи сирэҕэс, эн да миэстэҕин булларар инибин диэн кыбдьырыммытынан турдум. Хата эпэрэтиибинэй кэллиэгэм төлөпүөн нүөмэрин булан ыыта охсубут, бэйэҥ быһаарыс диэбит. Эрийэн көрдүм да, хантан ким ылыай, бу түөкүн үйэтигэр. Онон сүрэҕэлдьии-сүрэҕэлдьии суруйан бооччойдум, киммин-туохпун, хантан сылдьарбын, туох кыһалҕалаахпын. Сэмээр хоруй күүтэн көрөбүн да мэлигир, ууга тааһы бырахпыт курдук.

Киэһэ диэки төлөпүөнүм тыаһаата, хата били нүөмэртэн эрийбиттэр. Дорооболоһоот, дьахтар куолаһа ыт туһунан ыйыталаһан киирэн барда, туох боруоданый, сааһа хаһый, тугу бултууруй. Дьиҥнээхтик интэриэһиргиир киһиэхэ түбэһэн, мух-мах бардым. Хантан билиэхпиний мин ол ыты, аатын да билбэппин. Бэйи тохтоо, билигин эрийиэм диэбитинэн, таһырдьа ыстанным. Ыалым хата дьиэтигэр баар эбит.

“Ыккын ыйыталаһаллар” диэт, үөс-батааска биэрбэккэ, төлөпүөнү туттаран кэбистим. Бу сырыыга кэпсэтии бэркэ барда. Анараа дьахтар убайа булчут эбит. Бэрт үчүгэй тайахсыт ыттааҕа сааҕа дэҥнэнэн өлбүт, онон ыт көрдүүр аатырда. Кэпсэтии ис хоһоонуттан барыллаан өйдөөтөххө, “биһиги” ыппыт барсыах чинчилээх. Оннук эрэ буоллун диэн испэр таҥараҕа үҥэ турдум.

— Бэйэлэрэ аҕаллыннар диир үһү, — диэтэ дьахтарым санааҕа ылларбыт куолаһынан. — Олох иллэҥэ суох киһи, бу кэлэр нэдиэлэҕэ тыаҕа тахсаары олорор үһү, барсыах, сыстыах курдук ыт буоллаҕына ылан хаалыам диир үһү. Хайдах мин онно барыахпыный, ким биһигини илдьиэй.

Баттаҕым адьас хамсыы-хамсыы турарга дылы гынна. Чөкөллөн олорор ыты бэрт куһаҕан харахпынан кынчарыйан ыллым. Чэ, дугдуруй да оҕус.

“Мин илдьиэм, ол ханна баар киһиний”, — диэтим.

Дьахтар соһуйбуттуу көрөн ылла, үөрдэ, киһибит да наһаа сир түгэҕэ дойдуга буолбакка, син киһи тиийэр сиригэр баар эбит. Аччыаһырбакка, бэйэтэ да кэлиэҕин. Хайыахпытый, кыһалҕалаахтар биһиги буоллахпыт.

Дьэ онон субуота сарсыарда хомунан, Кустугу багажникка уктан айаҥҥа туруннубут. Наадалаах сирбитигэр тиийэн, аара биир дьиэттэн ол дьээдьэ балтын ыллыбыт. Тамара диэн ааттаах эбит.

Билсиһиигэ айан…

Син сөпкө айаннаан, тиийиэхтээх сирбитигэр тиийдибит. Киэҥ тиэргэннээх хоп курдук дьиэҕэ биирдэ анньылла түстүбүт. Ыппытын сиэтэн, тиэргэҥҥэ киирээппитин кытта онтон-мантан ыттар үрэн лоҥкунаттылар. Хаһаайын тахсан буойталаата. Ыттыын-киһилиин бары суксуруһан киирдибит. “Оо, таҥара көмөтүнэн ылан хаал даа” диэн ааттаспыттыы ол киһини көрөбүн. Орто саастаах, көрдөххө син сытыы-хотуу соҕус сирэйдээх эрээри мээнэ саҥарбат дьээдьэ эбит, Никиитэ диэн ааттаах. Онно холоотоххо, балта Тамара айаҕа хам буолбат. Тоҕо эрэ биһигини бэркэ сэргии көрөр, ыт өйдөөҕүн, бэрээдэктээҕин кэпсиир. Хата миигинэ суох албакаат көһүннэ диэн чэпчии түстүм. Балта киирэ-тахса ас тарта, убайа тыаҕа бардаҕына, дьиэтин кини көрөрүн кэпсии оҕуста.

Убайа оллоонноон олорон ыты одуулаһар, харахтарынан кэпсэтэллэр быһыылаах. Булчут ыт да тыа сиригэр кэлэн, уоскуйбут, налыйбыт көрүҥнээх. Арааһа, хаалыыһы диэн эгди буоллум. Чэйдии олорон, салгыы хайдах буоларбытын быһаарыстыбыт. Биһиги Тамараҕа баран хонор, ыт саҥа дьиэтигэр хаалар, хайдах хонорун көрүөхпүт диэн буолла. Па, улуйан утуппат буоллаҕа диэн хомойон хааллым. Хайдах эрэ мүччү туттаран, ыты хааллараат куоракка төннө охсор былааным тоҕунна. Дьахтарым да хоно хааларга бэрт түргэнник сөбүлэһэн, кынчарыллан ылла.

Балтыгар кэллибит, бэрт дэлэгэй астаах-үөллээх хаһаайка эбит. Оҕо-уруу, сүөһү-ас да элбэх. Убайа соҕотох олорорун, үчүгэй кэргэннээҕэ буоллар абыраныа эбитин хаста да хатылаата. Онно биирдэ өйдөөтүм, икки сулумах дьахтар “смотринаҕа” кэлэн олорор эбиппит. Сах сиэтин, ол аата хайабытын эрэ сөбүлүү көрдөҕүнэ ыты ылан хаалар, сөбүлээбэтэҕинэ ыппытын тиэммитинэн сарсын төннөр эбиппит. Балаһыанньа оннук эргийэн эрэрин өйдүүрэ эбитэ дуу диэн, ыалым дьахтар сирэйин-хараҕын одуулаһан ылабын, суох онно эрэ кыһаммат, бэрт холкутук олорор. Сарсын ити ыты кытта төттөрү айанныырбын, сарсыарда аайы кини улуйарын санаатахпына иһим буһар. Биир түгэҥҥэ балтын тутан ылан, ити ыт хайаан да манна хаалыахтааҕын модьуйан кэриэтэ сибигинэйдим, ол табыллыбатаҕына сууттаһан да туран приюкка ыыттарыам диэтим. Балта соһуйбуттуу диэличчи көрөн кэбистэ, дьүөгэлиилэр сылдьаллар диэбитэ адьас атын хартыына буоллаҕа.

Ол түүн убайдаах балыс икки ардыгар туох кэпсэтии буолбутун билбэппин, хата ыт этэҥҥэ хоммут, хааллын диэн буолла. Оо, онно үөрбүппүөн.

Соһуччу сурах

Дьэ онтон ыла нус-хас олох саҕаланна. Биир күн подъезка ханна эрэ көрбүт дьахтарым дорооболосто. Били Тамара сылдьар эбит. Куомуннаах баҕайытык миигин туора илтэ. Бабат, доҕор, истибэтэх сонуммун истэн охто сыстым. Ыппыт тайахсыт бэрдэ үһү, онон ол аймах күннэрэ-ыйдара киниттэн тахсар буолбут. Булчут убай анаан-минээн эт бөҕө ыыппыт, ону ыалым дьахтартан киирэн ылыам үһү.

Хата бу үчүгэй сонун буолаарай диэн ыалбын тоҥсуйдум. Дьахтарым уруккута буолбатах, сирэйэ-хараҕа сырдаабыт. Эн ирээтиҥ диэн, болкуонтан биир балачча улахан мөһөөччүгү соһон таһаарда.

— Хайа ким аҕалан биэрдэ? — диэн ыйытааччы буоллум.

— Никиитэлээх Тамара кэлэ сылдьаллар, — диэн мүчүҥнээтэ. — Кустук олох булчут бэрдэ буолбут, хайҕана аҕай сылдьар үһү. Эйиэхэ улахан махтал, хайдах илдьэргэ сөбүлэспиккин билигин да сатаан санаабаппын.

— Чэ оннук эрэ буоллун, — диэн мөһөөччүкпүн соспутунан тахсан бардым. Куорат дьахтарыгар буор босхо сайылыыр эт кэлэрэ туох куһаҕаннаах буолуоҕай.

Биир күн ааммын “звоннаатылар”. Бай доҕор, ыалым дьахтар уонна били булчут убай үөрэн-көтөн аҕай тураллар эбит. Соһуйан охто сыстым. Олорбучча олорон, урууга ыҥырылынным. Барбах эрэ, саамай улахан үтүөлээх ыалдьытынан. Үтүөлээх ыалдьыттар бука иккиэ буоллахпыт: мин уонна Кустук.