Олох, таптал күндүтэ умсугуттун

Бу күннэргэ «Айар» национальнай кыһа маҕаһыыннарын долбууругар «Тумарыкка муммут таптал» диэн ааттаммыт саҥа кинигэ баар буолла. Бу хомуурунньукка Николай Заболоцкай «Мааппа», Константин Эверстов «Туман буолбут таптал», Михаил Ефимов “Өлүк таптала “ айымньылара киирдилэр. Үһүөн, саха ааҕааччыта бэйэтин кэмигэр сэргээн, сөбүлээн аахпыт айымньылара биир кинигэҕэ дьуккаахтаһан тахсыбыттара мээнэҕэ буолбатаҕын ааҕааччы сэрэйдэҕиҥ буолуо.

“Киһи аймахха былыр-былыргыттан кыайан өйдөммөт, сатаан таайыллыбат көстүүлэргэ, көстүбэт чараас эйгэҕэ интэриэс мэлдьи баар. Ол иһин,  араас сибиэннээх замоктар, абааһылаах өтөхтөр, хараллыбакка хаалан үөр буолбут дэриэтинньиктэр эҥин тустарынан үһүйээннэр, номохтор уостан түспэккэ кэпсэнэллэрэ. Сахаларга урукку кэмнэргэ тэлэбиисэр, араадьыйа, интэриниэт суоҕуна иллэҥ кэмҥэ, киэһэтин утуйуох иннинэ, илэ көстөр иччилээх, сибиэннээх сир, айанньыттары моһуоктуур абааһылаах өтөхтөр, чөчүөккэ, сүллүүкүн, о.д.а туһунан кутталлаах кэпсээннэринэн саатыыллара. Норуот тылынан уус-уран айымньытыгар ити тиэмэҕэ үһүйээннэр, сэһэннэр балачча улахан туспа миэстэни ылаллар” диэн суруллар кинигэ киирии тылыгар.

Кырдьык саха киһитэ, айылҕаттан майгытынан, оҕо эрдэҕиттэн абааһылаах, сибиэннээх кэпсээннэри этинэн-хаанынан, уйулҕатынан уратытык ылынан сэргээн истэрэ, көстүбэт эйгэ таабырыннарын таайа сатыыр үгэстээх. Сахалыы хаһыаттарга, сурунаалларга “Хараҥа хос” диэн рубрика аннынан ханыылыы суруйуулар урут тутуллан, күүтүллэн даҕаны ааҕыллаллара эмиэ баар суол.

Бу айымньылар олох таҥаратын — тапталы уустаан-ураннаан  суруйууга, ойуулааһыҥҥа анаммыттарынан  ааҕааччыны эмиэ тардар күүстээхтэр.

“ Төһө даҕаны айымньыларга, омос көрдөххө, сүрүннээн сибиэн, иччи туһунан суруллубутун иһин, саха киһитин олоххо, тапталга тардыһыыта, соһумар, кутталлаах түбэлтэлэргэ уолуйумтуота суоҕа, аһыныгаһа тапталын туһугар бэйэтин да харыстаммата инники күөҥҥэ ойууланар. Олох умсулҕанын, хас биирдии киһиттэн мутугунан быраҕар муҥур үйэҕэ бэйэ-бэйэҕэ харыстабыллаах сыһыан ирдэнэрин, биирдэ бэриллэр олох, таптал күндүтүн ордук сыаналыыр санааҕа аҕалыа” кинигэни хомуйан оҥорооччулар ааҕааччыга анаан этэллэр.

Бу кинигэ эдэр ыччат болҕомтотун тардарга эмиэ ананар. Хомуурунньукка киирбит, сахалыы хомоҕой тылынан суруллубут айымньылар киһиэхэ биирдэ бэриллэр олоҕо хайдахтаах күндүтүн, ону харыстаан,  ханнык баҕарар түгэҥҥэ сахалыы киэҥ көҕүстэнии, уһун-киэҥ санааланыы  кыайыылаах буолуоҕун бигэргэтэ этэллэр.

                                      Галина ВАСИЛЬЕВА