Олом Күөл бастыҥ бааһынайа

“Тыа сирэ” рубрикабытыгар бүгүн эмиэ биир туруу эдэр үлэһит  туһунан кэпсиэхпит. Амма улууһун Олом Күөлүгэр олорор бааһынай хаһаайыстыба баһылыга Егор Кузьмин диэн эдэр киһини кытта хас да сыллааҕыта Дьокуускайга Бөрөһүттэр сэминээрдэриттэн ыла билсэбит. 

Егор 2012 с. “Саҥа саҕалыыр пиэрмэр” диэн бырагыраамаҕа кыттан, 36 кубуота баарыгар киирсибитэ. Онно хапсан, балтараа мөл. солк. ылан, бастакы тыраахтарын, билиҥҥэ диэри туһана сылдьар пресс-подборщигын уонна олорор усулуобуйаны тупсарыыга диэн дьиэ матырыйаалын ылбыта. Дьэ, итинтэн тирэхтэнэн, кини тыа хаһаайыстыбатын сайдыытыгар дьоһун кылаатын киллэрсэр.

Аҕатын туйаҕын хатаран

Егор бааһынай хаһаайыстыба тэринэригэр аҕата, Саха сирин уонна РФ үтүөлээх пиэрмэрэ Николай Егорович Кузьмин үтүөтэ-өҥөтө улахан. Аҕата сэттэ саха ынаҕын илин эҥээргэ бастакынан атыылаһан аҕалан тэниппит уонна дьарыктаммыт киһи быһыытынан сураҕырар. Кини уолун иитэн-такайан, бэйэтин холобурунан эмиэ бааһынай хаһаайыстыба тэринэригэр олук уурдаҕа дии саныыгын. Ол да иһин, Егор аҕатын курдук “СӨ үтүөлээх пиэрмэрэ” ааты 2022 с. ылбыта эдэр киһиэхэ ситиһии уонна инники үлэтэ тахсыылаах-ситиһиилээх буоларыгар эрэнии бэлиэтин курдуга. Бу кэмнэргэ эмиэ силигин ситэрэн, “Тыа хаһаайыстыбатын сайдыытыгар кылаатын иһин” махталы туппута. Бу барыта эдэр киһини үлэҕэ кынаттаабыта, үрдүк эппиэтинэһи сүктэрбитэ чахчы.

Сибээстэнэн абыраммыттар

Биллэрин курдук, Олом Күөлэ Эмис нэһилиэгиттэн 25 км тэйиччи сытар, суола-ииһэ мөлтөх. Онон бу сайыҥҥы кэмҥэ ыаллыы Мэҥэ Хаҥалас Тиэлиги сэлиэнньэтинэн эргийэн (икки ардылара 17 км), Аллараа Бэстээххэ тыраахтар арыаллаах саппаас чаас эҥин атыылаһа барааччылар. Бу сырыыга Егору ханна таба тутан кэпсэтэбин, Олом Күөлүгэр тиийдэ да мэлийэбит, сибээс суох диэн хомойо олорбутум. Хата, быйыл муус устар ыйтан ыла “вайфайданан” абыраммыттар. Аҕата күүскэ туруорсан, нэһилиэк баһылыга Прокопий Бубякин Уһук Илинтэн булан-талан, аҕалтаран туруортарбыт. Онон, дьэ, мантан инньэ абыраныыһылар.

Сэлээркэтигэр эрэнэр

Былырыын манна от үүнүүтэ үчүгэй эбит. Билигин тиэхиньикэтин өрөмүөнүгэр үтүрүйтэрэн, ыраах ходуһаларын соло булан көрө илик. Ол эрээри, орто үүнүүнү ыларга эрэллээх. Сыл аайы 600‑чэ рулон оту быраатыныын бэлэмнииллэр. Маны туоннатыгар таһаардахха, 200 т буолара чахчы. Быраата Николай Константинов сылгынан дьарыктанар. Онон тыа хаһаайыстыбатын сайдыытыгар туруулаһар уолаттар куруук бэйэ-бэйэлэригэр хардарыта көмөлөсүһэн сылдьаллар.

— Саха ынаҕын иитэрим быһыытынан төбө ахсаанын элбэтиигэ бэриллэр субсидияны интэриэһиргиибин. Урут кулун тутарга-муус устарга сүүмэрдээһин саҕаланара. Бэс ыйыгар харчыта чоп курдук кэлэн түһэрэ. Былырыын биэрии бэрээдэгэ уларыйар диэн өр кэтэспиппит. Онон саппаас чаас атыылаһарбар ыарахан соҕус этэ. Кирэдьиит эҥин ыларга күһэллэҕин. Харчыбыт ахсынньыга биирдэ түспүтэ. Дьэ, ол харчыбыт быйыл сыл бүтэһигэр диэри кэлэр дуу, суох дуу. Хата, ыраах оттуур буолан, мобильнай биригээдэлэргэ көмөлөһөр харчылара абырыыр. Былырыын, иллэрээ сыл, ол да иннинэ туһаммыппыт. Оттон тирэх хаһаайыстыба субсидиятын харчыта бүтэ илигинэ диэн тута “Туймаада-Ньиэп” хампаанньаҕа 300 тыһ. солк. үбү укпутум. Онон быйыл сайын оттуурбар — сэлээркэбэр эрэх-турах сананан сылдьабын. Оттон саппаас чаас, арыы эҥин атыылаһарбар үбүм суох, — диир баар кыһалҕа туһунан хайдах баарынан.

Дьиҥэ, улуус дьаһалтата тиэхиньикэтигэр көмөлөһүөх буолбут эбит. Ол курдук, быһа холуйан, 2,5 мөл. тыраахтары атыыластаҕына, 1 мөл. солк. көмөлөһүөхпүт диэбиттэрин тыраахтарын ылбакка хаалбыт. Чэ, ону кини бачча кириисис кэмигэр үп-харчы боппуруоһа ханан даҕаны уустук буоллаҕа диэн бэйэтин бэйэтэ уоскутунар.

Ынах ыыллар, арыылыыллар

Хаһаайыстыбаҕа билиҥҥи туругунан, 22 ынах төрөөбүт. Икки үлэһиттээх, олохсуйбут дьон диэххэ сөп. Билигин 12 ынаҕы ыыллар, арыылыыллар. Аппарааттара суох, онон ынахтарын илиинэн ыыллар.

— Аҕам кадровай булчут этэ. 1982–1984 сс. бөртөлүөтүнэн бөрөнү бултааһыҥҥа кыттыбыта. Онон удьуордаан даҕаны диэххэ сөп, мин эмиэ бу адьырҕа кыылы бултаһабын. Быйыл кыһын хаар чараас буолан, кыһын хапкаан иитэ сатаабытым даҕаны, бөрөнү ылбатаҕым. Тыһылаах атыыр бөрө этилэр. Арааһа, төрөөтөхтөрө буолуо ээ. Хаар түстэҕинэ, көстүөҕэ, — диир бөрөһүт хайыы-үйэ кыһыны толкуйдаан.

Пиэрмэр Егор Николаевич сүөһүнү иитэр дьон аҕыйаан иһэриттэн санааргыыр. Онон бааһынай хаһаайыстыбалар сүөһүнү тэнитэллэрин, бу төрүт дьарык симэлийэн хаалбатын курдук, көмөлөһүөххэ диэн санаатын тиэрдэр.

Кини 2016 с. ыал буолбута, алаһа дьиэ тэриммитэ. Кэргэнэ Александра Александровна эмиэ бэйэтин курдук бааһынай хаһаайыстыбалаах этэ. Бэл, иккиэн ити үөһээ этэн аһарбыт 2012 с. грант ылан турардаахтар. Онон бу ыал олохторун суола даҕаны майгыннаһар курдук. Кузьминнар үс оҕолоохтор. Улахан уолларын уонна икки кыысчааннарын үлэҕэ холобурдарынан иитэллэр. Дьэ, бу курдук, ыал аҕата Егор Николаевич өрүү үлэ үөһүгэр, ыарахантан чаҕыйбакка, бэрт сатабыллаахтык дьаһанан олорор. Маннык сүөһү-ас иитэр, дьулуурдаах, сүрэхтээх эдэр дьон тыа сиригэр элбээн иһэллэрэ буоллар.