Олоҥхо тыйаатырын «эһээтин» айар дьоро киэһэтэ

Өрөспүүбүлүкэҕэ саамай эдэр тыйаатырынан биллэр Олоҥхо тыйаатыра быйыл 16-с сезонун арыйар.

“Олоҥхо дэкээдэтигэр анаан Олоҥхо тыйаатырын биир эмэ испэктээгин иннинэ артыыстар туруктарын, кулиса кэннинээҕи олоҕу билис” диэн эрэдээксийэм сорудаҕын толорор соруктаах сэтинньи 17 күнүгэр тыйаатыр былааныгар турар испэктээккэ тиийдим.  Мин табылынным. Бу күн тыйаатыр артыыстара таптаан “Эһээ” диэн ааттыыр киһилэрэ Никандр Тимофеев айар дьоро киэһэтэ буолар эбит.

“Дорҕоон дойду” айар түһүлгэҕэ Никандр Прокопьевич толоруутугар С.А. Зверев, Г.М. Васильев “Айхал эйиэхэ, аар-тайҕа!” олоҥхо-тойуктарын үһүс ырыатын, саха народнай бэйиэтэ Бүөтүр Тобуруокап “Хаар” поэматын толорор айар киэһэтигэр үгүс көрөөччү кэлбит.

Саалаҕа ордук ыччат элбэҕэ, олус сэргээн истэ олороро харахха быраҕыллар.

Бэркэ тиэтэйэ-саарайа «хойуутаатым…» диэн ыксаан кэлбит ытык кырдьаҕаһы оҕолоро иннигэр олордон кэбистилэр.

Никандр Тимофеев олоҥхо-тойугун саҕалаан барда…

Испэктээх саҕаланыан 15 мүнүүтэни артыыстар уһуйааччыларын кытта миэхэ анаатылар. Кэпсэтиэм иннинэ артыыстары анаан үөрэтэн көрдүм. Ким да кимиэхэ да кыһаммат “айар мүнүүтэтигэр – турукка киириигэ” түбэстим. Бу олох ураты түгэн – тылынан тиэрпэккин. Маны илэ көрүөххэ уонна истиэххэ наада…

Олоҥхону сайыннарыыга ыччаттары кытта үлэлэһэр 90 саастаах ытык кырдьаҕас  тыйаатыр артыыстарын кытта бииргэ сылдьара – көлүөнэлэр ыкса ситимнэрин туоһута.

Барыларыттан уопуттаах артыыс Василина Баланова холкутуйан туран, ким хайдах бэлэмнэнэрин көрө турарын бэлиэтии көрөн, кэпсэттим:

Олоҥхо тыйаатыра дьиэтэ суох буолан, куорат тыйаатырдарын сыаналарынан – сороҕор Суорун Омоллоон аатынан балет уонна опера, сороҕор Саха тыйаатырдарыгар, Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтигэр, уопсайынан ханна сыана көстөрүнэн испэктээктэрин көрдөрөллөр, дьоро киэһэлэри ыыталлар, араас тэрээһиннэргэ кытталлар. Бу туһунан тыйаатыр тутаах артыыһа  маннык кэпсээтэ:

Тыйаатыр киэн туттар артыыстарын туһунан кэллиэгэлэрэ маннык билиһиннэрдэ:

Никандр Тимофеевы артыыстар таптаан «эһээ» диэн ыҥыраллар. Ытык кырдьаҕас  ыччаттары олоҥхоҕо уһуйбута быйыл 24-с сыла. Никандр Прокопьевич үлэтин туһунан кэпсиир:

«Олоҥхолооһуну “буоллун-хааллын” диэн дэлби кылгатан ыччаттарга олоҥхолотор буоллахпытына, сайдыы тэтимэ бытаарара буолуо», — диэн санаатын үллэстэр Никандр Прокопьевич.

«Билигин мин оҕолорго тойугу үөрэтэ сылдьабын. Ол олоҥхоҕо “көһөн” тиийэр кыахтаах.  Тойугу сатаан туойар, уус-ураннык дьон сатаан таттаран истэр гына саҥарар буоллахтарына, оччоҕуна чахчы  дьон сэргиир олоҥхоһута тахсан кэлиэ диэн толкуйдаахпын», — диэн санаатын тиэртэ артыыстар эһээлэрэ.

Дьоро киэһэ саҕаланыан иннинэ, сыанаҕа тахсыах иннинэ түгэн…

Кэтэһиилээх түгэн дьэ үүннэ — сыанаҕа бардыбыт!

Тыйаатыр дириэктэрэ Мария Турантаева айар дьоро киэһэ дьоруойа Никандр Тимофеевы билиһиннэрдэ:

Никандр Прокопьевич хаары хайдах ойуулурун киһи истэ олоруох курдук.

Оттон бу кусчуттары хоһуйуута — бэйэтэ киинэ курдук:

«Мин Никандр Прокопьевичка уһуйуллуом иннинэ сатаан олоҥхолообот да, тойуктаабат да киһи этим» диэн бэйэтин билиһиннэрдэ Василина Баланова.

Билигин Васлина Баланова 3-4 чаас олоҥхолуон сөп. Өссө да уһун олоҥхону үөрэтэ сылдьар. Ити курдук, эһээтэ аа-дьуо олоҥхоҕо киллэрэн, бэйэтин эйгэтигэр уһуйан, үөрэтэ сылдьар.

Салгыы тыйаатыр артыыстара бэйэлэрин айар үлэлэрин билиһиннэрэн бардылар.

Айсен Кысылбаиков идэтинэн звукооператор. Үөһээ Бүлүүгэ Олоҥхо ыһыаҕар тахсыылаахтык үлэлии сылдьарын көрөн, Олоҥхо тыйаатырыгар ыҥырбыттар. Эдэр киһи артыыстары кытта алтыһа сылдьан, Никандр Прокопьевичка аны тойукка уһуйулларга санаммыт. Онон эһээ дьоро киэһэтигэр Айсен Кысылбаиков бастакы сүрэхтэниитэ буолла.

… Ити курдук, мин Олоҥхо дэкээдэтигэр анаан Олоҥхо тыйаатырын кулиса кэннинээҕи олоҕун, айар үлэтин кытта олохтоохтук билсэн, эрэдээксийэм сорудаҕын толорон, бу репортааһы бэлэмнээтим.

Олоҥхо тыйаатырын биир күнүн туһунан матырыйаалбын «Саха сирэ» хаһыат чэппиэрдээҕи нүөмэригэр сиһилии ааҕыҥ.