«Оҥорон көрөн» таптаабыт…

Ньургустаана сарсыарда бэҕэһээҥҥи күнүн саныы олордо. Бэҕэһээ дьүөгэлэрин кытта көрсүбүтэ.

Сааскы маҥнайгы бырааһынньыгы бэрт сэргэхтик бэлиэтээбиттэрэ. Дьүөгэлэрэ бары иккилии-үстүү оҕолоох, кэргэннээх дьон. Арай Ньургустаана соҕотох. Саатар бачча сааһыгар диэри оҕото суох. Аҕыйах сыллааҕыта бииргэ төрөөбүттэрэ дэлби хаайан кирэдьииккэ киирэн, нэһиилэ биир хостоох дьиэни атыыласпыта. Олоххо ситиһиитэ диэн ити эрэ. Тоҕо эрэ кэлиҥҥи кэмҥэ дьүөгэлэрин кытта көрсүһүү кэнниттэн бэйэтин олус итэҕэстик сананан дьиэтигэр кэлэрин бэлиэтии көрөр. Суох, Ньургустаана кими да сөбүлээбэт, ханна да сылдьыбат тоҥуй, муҥкук дьахтар буолбатах эбээт. Син үлэтин быыһыгар онно-манна сылдьа сатыыр, сахалыы кэнсиэртэри көтүппэт. Оттон киэһэ эмиэ чуҥкук дьиэтигэр кэлээхтиир…

Истиҥ иэйии

Ньургустаана түөрт сыллааҕыта бииргэ үөрэммит доҕорун төрөөбүт күнүгэр ыҥырыллан тиийбитэ. Бу сылдьан элбэх саҥа дьону кытта билсибитэ. Олор быыстарыгар кинини көрсүбүтэ. Эр киһи, хомойуох иһин, бу бырааһынньыкка кэргэнин кытта кэлбит этэ. Онон, таһыттан бүтэйдии, бу наһаа да үчүгэй, сэргэх киһи баар эбит диэн сэмэйдик сөбүлүү көрбүтэ. Ол сөбүлүү көрбүт санаата улам истиҥ иэйиигэ кубулуйбута. Төрүт билбэт киһитин биирдэ көрөн баран итинник арааһа оскуола эрэ оҕото эрдэҕэс сааһыгар, арай, сөбүлүөн сөбө. Ол эрээри бу сыллар устата дьүөгэлэрэ да син араас дьону кытта билиһиннэрэ сатаатылар эрээри, өйө-санаата барыта кини этэ. Оттон кини Ньургустаананы кытта суолга көрүстэҕинэ дорооболоһор, иһигэр тугу саныырын хантан билээхтиэй? Ньургустаана олоҕун суолтата буолбут киһи үс оҕолоох. Үс оҕотун быраҕан хаһан даҕаны киниэхэ кэлбэтин өйүнэн эмиэ өйдүүр, арай, сүрэҕэ ону ылыммат этэ.

Дьүөгэ

Ньургустаана саамай чугас дьүөгэтигэр Марияҕа кэргэннээх киһини сөбүлүүрүн быктарбыта. Кини хайаан да санаа үллэстиэн наада курдук буолбута. Түөрт сыл устата иһигэр иитиэхтии сылдьыбыт иэйиитэ таска тахсарга олох бэлэм этэ. Арай сибилигин кинини көрсө түһэрэ буоллар, баҕар, баҕар, кэпсэтиэ этэ. Санаатын, иэйиитин да этиэ эбит… Оннук хорсун санаалаах олорорун көрөн дьүөгэтэ Мария бэркэ сөхпүтэ. Дьүөгэтэ Ньургустаана тугу да гынара суоҕуттан оҥорон көрөн таптыы сылдьарын итэҕэйбэтэҕэ. Ол эрээри кини онно наадыйбат этэ, кини бэйэтин чуумпу уу-нуурал олоҕор саамай чугас киһитэ буолбут уобараһа олус күндү этэ. Дьүөгэтин санаатын истэн баран, Мария хайаатар даҕаны тугунан эмэ көмөлөһүөн баҕарбыта. Ол кэргэннээх киһиэхэ, үс оҕо аҕатыгар таптал туһунан этэр туһата суоҕун бэркэ билэрэ. Онон, кини үлэтигэр баар урут кэргэннэнэ сылдьыбыт эрээри, аҕыйах сыллааҕыта арахсыбыт доҕорун билиһиннэрэргэ санаммыта. Мария урут да бу туһунан саныыра. Ол эрээри Ньургустаана олох буолуммат этэ. Оттон бу сырыыга дьүөгэтэ сүрэҕэ өссө да таптыы сылдьарын, ол аата сүрэҕэ иэйиигэ аһаҕаһын билэн баран, Мария хамсанарга быһаарыммыта.

Билсиһии

Мария Ньургустааналыын кафеҕа көрсүбүттэрэ. Былаан быһыытынан бу кэмҥэ быраас идэлээх Алексей кэлиэхтээх этэ.

— Дьүөгээ, Ньургустаана, эйиэхэ сюрпризтаахпын, кыыһыраайаххын, — диэбитэ Мария.

— Уай, бу кыыс киһини долгутан. Туох сюрприһай?

— Чэ, көрөөр, — диэбитэ.

Арай кафеҕа элбэх дьон быыһыгар тэйиччи остуолга Ньургустаана кини олорорун көрбүтэ. Наһаа долгуйбута. Кини эмиэ арай алҕас көрөн аһарбыта, онтон иккистээн эргиллэн кэҕис гынан дорооболоспута. Ньургустаана иһигэр сюрприз бу буоллаҕа дуу, ама дуу, оттон Марияҕа кими сөбүлүүрбүн эппэтэх курдугум, — диэн иһигэр арааһы саныы олорбута.

— Дорооболоруҥ, — диэн бэрт чөллөркөй куолаһы истэн өрө көрө түспүттэрэ. Иннилэригэр маҥан тиистэрэ кэчигирэһэн били Мария бииргэ үлэлиир доҕоро Алексей турара. Ньургустаана дьиҥ таптыыр киһитэ үс остуол нөҥүө олорор, оттон кини манна саҥа билсиһээри олорор…

Бэрт сэмэйдик дорооболоһон, билсиһэн баран, үһүөн ким чэй, ким кофе иһэ-иһэ сэһэргэһэ олордулар. Тоҕо эрэ Алексейы көрөн долгуйбата, иһигэр да улаханнык киллэрбэтэ. Оттон кини сөбүлүүр киһитэ барыларыттан ураты курдук.

Киэһэ Алексей Ньургустаананы дьиэтигэр илдьэн биэрдэ. Тохтоон кэпсэтэ сатаабытын кыыс махтанан баран тахсан барда. Кини куруук маннык гынар. Ким эмэ билсээри гынна даҕаны тимир тириитин кэтэр уонна соҕотоҕуттан муҥатыйан сыттыгын илитэр идэлээх.

Санаа түһүүтэ

Олох диэн остуоруйа буолбатах буоллаҕа. Отут ордуга алтатын номнуо ааспыт дьахтарга ким кэлэн аны билсиэй? Оттон кини тапталы ыралыыр… Бу курдук бэйэтин мөҕүттэ саныы сытан таптал туһугар туруулаһарга быһаарыммыта. Тоҕо кини соҕотох эрэ хаалбат туһуттан сөбүлээбэт Алексейын кытта бодоруһуохтааҕый? Саатар биирдэ таптыыр киһитин кытта кэпсэтэн, ис санаатын, баҕар, тиэрдэр түгэн аны тосхойуо.

Били төрөөбүт күннээх доҕоругар эрийэн, туруору кини туһунан сураспыта. Онуоха доҕоро бэрт үчүгэйдик барытын кэпсээн биэрбитэ. Кини түөрт сыл устата иэйии, санаа ымыыта оҥосто сылдьыбыт киһитэ икки сыллааҕыта кэргэниттэн арахсыбытын, сыл курдук соҕотох сылдьан баран иккистээн ыал буолан эрэрин кэпсээн Ньургустаана сүрэҕин өссө ордук аймаабыта. Бүттэхпит ол, оттон кини түөрт төгүрүк сыл устата төһөлөөх эрэйдэммитэй, ол иэйиитин кистээн муҥнаммытай?

Көрсүһүү

Ол эрээри Алексейы кытта билсиһии киниэхэ хорсун санааны киллэрбитэ. Кини таптыыр киһитэ төрүт даҕаны ыал буолаары сылдьыбат эбит. Быстах кэмҥэ билсэ сылдьыбыт дьахтарын доҕотторугар билиһиннэрбитэ үлүннэриллэн сурах буолан тиийбит. Оттон Ньургустаана били төрөөбүт күннээх доҕоруттан нүөмэр ылан киниэхэ эрийбитэ. Биир хорсун санаа, биир хардыы кини олоҕун суолун уларыппыта. Кинини кытта аан бастакыларын көрсүһэр сырдык күннэрэ олус да долгутуулаах этэ. Уһуннук олорон олох-дьаһах, санаа тула кэпсэппиттэрэ. Бу олорон өйдөөбүтэ, истиҥ, өр күүппүт көрсүһүүтэ барыта кини оҥорон эрэ көрүүтэ эбит. Оо, хаарыан түөрт сыл. Халтайга ааспыт түөрт сыл… Киһи барахсан ардыгар оҥорон көрөн, бэйэтэ иһигэр уобарас айар идэлээх эбээт. Бу ордук уйаҕас дууһалаах соҕотохсуйбут кэрэ аҥаардар уратылара буоллаҕа.

Бу кэнниттэн кинини кытта билсэ сатыыр дьүөгэтэ билиһиннэрбит Алексейа кинини сыбыдаанньаҕа ыҥырбытыгар аккаастаабатаҕа. Бастаан утаа иһигэр киллэрбэтэх киһитэ хайдахтаах курдук киһи быһыытынан кэрэтин, судургутун билбитэ.

Ыал буолуу

Бүгүн Ньургустаана Алексейдыын ыал буолар дьоро күннэрэ. Ардыгар олох маннык эмиэ эргийэр эбит. Түөрт сыл таптаан эрэйдэммит киһитэ кини оҥорон көрбүт сырдык уобараһа эрэ эбит. Оттон Алексей кини аттыгар баар эрэллээх киһи. Хайдах баарынан, судургутунан уонна көнөтүнэн.

— Эрдэ билиһиннэрбэккэ дии. Ньургустаана, — диэн эҕэрдэ тылы этэ туран Мария эппитэ-тыыммыта. Олох диэн киһи оҥорон көрөр уобараһа буолбатах, олох диэн устар өрүс долгуна, сүүрүгэ, ардыгар чүөмпэтэ…