Оҥорон таһаарыы дойдуга бородууксуйа баар буоларын хааччыйыахтаах

Муус устар 6 күнүгэр Тыа хаһаайыстыбатын оҥорон таһаарааччыларын сийиэһэ пленарнай мунньаҕынан түмүктэннэ. Сийиэскэ барыта 27 улуустан 300-чэ тыа хаһаайыстыбатын оҥорон таһаарар салааларыттан дэлэгээт кэлэн кытынна.

Пленарнай мунньахха Ил Дархан Айсен Николаев, РФ Федеральнай Мунньаҕын Федерацияҕа Сэбиэтин чилиэнэ, Федерация Сэбиэтин аграрнай уонна ас-үөл бэлиитикэтигэр, айылҕаны туһаныыга кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы  Егор Борисов, Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин ,бастакы солбуйааччы Александр Жирков, СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Михаил Никифоров, Арассыыйа бааһынай (фермер) хаһаайыстыбаларын уонна тыа хаһаайыстыбатын кэпэрэтииптэрин ассоциацияларын сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Светлана Максимова, «Агроконтроль» тыа хаһаайыстыбатын кэпэрэтиибинэй бэрэбиэркэлиир сойууһун бэрэсидьиэнэ Андрей Морозов, о.д.а. тыл эттилэр.

РФ Федерациятын Сэбиэтин аграрнай ас-үөл бэлиитикэтигэр уонна айылҕаны туһаныыга кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Егор Борисов тыл этэригэр аграрнай бэлиитикэҕэ тохтоото.  «Арассыыйа өттүттэн тыа хаһаайыстыбатын өйөөһүҥҥэ улахан өйөбүл оҥоһуллар. Ол түмүгэр, аан бастаан дойду устуоруйатыгар оҥорон таһаарыыга куттал суох буолуутугар көҥүл буолууну ситистибит. Урут Арассыыйа тас дойдуттан бурдугу, эти, о.д.а. атыылаһар этэ. Аны билигин дойдуга бөдөҥ аграрнай биисинэһи тэрийэн тутулуга суох буолууну ситистибит. Кэпэрэтииптэр холбоһуулара билигин олус наадалаах. Ол эрээри, биһиги Саха сирин усулуобуйатыгар бөдөҥ аграрнай биисинэһи тэрийэр кыахпыт суох. Ол эрээри биирдиилээн хаһаайыстыба эмиэ, өрөспүүбүлүкэ устун бородууксуйатын бэйэтэ тарҕата сүүрэр кыаҕа суох, ол аата, холбоһуктааһынынан эрэ ону ситиһиэхпитин сөп. Биһиги бүгүн түргэн хамсаныынан, толкуйунан сайдыыга дьулуһуохпутун наада», – диэн Егор Борисов санаатын эттэ.

Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Александр Жирков Судаарыстыбаннай Мунньах аатыттан тыа хаһаайыстыбатыгар уһулуччу көрдөрүүлэрин иһин наҕараадалары туттарда уонна тыа хаһаайыстыбатын реформатын туһунан кэпсээтэ.  «Биһиги бу уларыйыы-тэлэрийии кэмигэр, тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктанар сэлиэнньэлэри барыларын олоччу тутан хаалбыппыт. Өрөспүүбүлүкэ сүрүн олохтоох нэһилиэнньэтэ былыр-былыргыттан дьарыктанан кэлбит дьарыгын уонна тыа сирин сэлиэнньэлэрин энчирэппэккэ тутан хааллыбыт. Бүгүн өрөспүүбүлүкэ иннигэр икки өрүттээх сорук турар. Эһиги өйдүөх тустааххыт, бөдөҥ кэпэрэтиибинэй хаһаайыстыба эрэ буоллаххытына, эһиги судаарыстыбаннай өйөбүлү ылар кыахтанаҕыт. Кэнники сыл хаһааҥҥытааҕар даҕаны улахан көмө оҥоһулунна, онуоха эһиги эмиэ утары уунардаах буолуохтааххыт», — диэн вице-спикер баҕа санаатын эттэ.

Арассыыйа бааһынай (фермер) хаһаайыстыбаларын уонна тыа хаһаайыстыбатын кэпэрэтииптэрин ассоциацияларын сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Светлана Максимова эһиги дьиҥнээх киэҥ дууһалаах, төрөөбүт дойдугутун таптыыр, бэйэҕит сиргитигэр-уоккутугар үлэлиир, тыа хаһаайыстыбатын оҥорон таһаарыытынан дьарыктанар дьон буолаҕыт уонна олохтоох бэйэ бородууксуйатын оҥорон таһаараргыт иһин махтанарын эттэ. «Ыччаты тыа сиригэр тардыҥ, чэгиэн буолуҥ. Куорат олохтоохторо эһиэхэ ымсыырдыннар, эһиги дьиҥнээх олоҕу хамсатааччылар, аһы-үөлү оҥорон таһаарааччылар буолаҕыт», — диэн эбэн  эттэ.

СӨ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Михаил Никифоров: «Тыа хаһаайыстыбатын оҥорон таһаарааччыларын сийиэһэ бүтэһигин 2014 с. буолбута. Ааспыт сийиэс кэнниттэн тыа хаһаайыстыбатын оҥорон таһаарааччыларын өйүүр өрөспүүбүлүкэтээҕи сокуоннара ырытыллан оҥоһуллубута. Сокуон ылыллыыта оҥорон таһаарыыны үрдэтэри ситиспитэ. Ол эрээри сокуон ылыллыаҕыттан биэс сыл ааста даҕаны оҥорон таһаарыы, былааннаммытын курдук үрдээбэтэ. Көрдөрүү түһүүтэ ардыгар статотчуоту оҥорууга ээл-дээл сыһыаннаһыыттан, дааннайы ситэ биэрбэттэн тахсар. Биһиги иннибитигэр тыа хаһаайыстыбатын оҥорон таһаарыытын 6% уонна ас-үөл оҥоһуутун 10% үрдэтэр сорук турар», — диэн соруктары туруорда.

«Агроконтроль» тыа хаһаайыстыбатын кэпэрэтиибинэй бэрэбиэркэлиир сойууһун бэрэсидьиэнэ Андрей Морозов: «Оҥорон таһаарыы ханнык даҕаны көрүҥэ сыаналаах уонна суолталаах. Киһи сатаабатыгар үөрэниэхтээх, билиитин кэҥэтиэхтээх. Мин ыыппыт сэминээрбэр кэпэрэтииптэр тустарынан кэпсэттибит. Элбэх боппуруос баар, ону барытын хаһаайыстыба тэринэр киһи билиэхтээх, бэйэтигэр чугаһы, ордугу талан үлэлиэхтээх», — диэтэ.

Икки күннээх сийиэс үлэтин түмүгүнэн пленарнай мунньахха резолюция ылыннылар. Онно этиллэринэн, тыа хаһаайыстыбатын оҥорон таһаарааччыларын өйүүр инниттэн СӨ Бырабыыталыстыбатыгар тыа хаһаайыстыбатын өйүүр сокуоҥҥа эбиилэри-көннөрүүлэри киллэрэри туруорустулар, Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтигэр, улуус, нэһилиэк баһылыктарыгар бииргэ үлэлииргэ этии киллэрдилэр. Итини таһынан сокуоҥҥа уларытыылары киллэрэргэ күүскэ үлэлииргэ быһаарыныы ыллылар.