Орулуос кус

Төрдүскэ үөрэнэр кэммэр этэ. Саас муус устар ортотун саҕана арай уруһуй учуутала Силипиэн Ньукулаайабыс Намыйаанап тоҕо эрэ уруогар кэлбэтэ.Уруокпутугар киирэн олоробут. Бүтэһик уруок этэ. Чочумча олорболоон саҥа мэниктиэх курдук буолан эрдэхпитинэ, оскуолабыт дириэктэрэ Дьөгүөр Апанаасыйабыс Симирникиэп киирэн кэллэ. Оччотооҕу оҕо оскуола дириэктэриттэн сүрдээҕин толлор буолара. Чуумпура түстүбүт. Ол киһи төрүкү да миэхэ хаҕыс соҕус сыһыаннаах буолар этэ.Тоҕотун баччааҥҥа диэри өйдөөбөппүн. Оннук тосту-туора куһаҕан бэрээдэктээх оҕо буолбатах этим, дьиҥинэн даҕаны.

Уруһуйбут уруогун кини ыытар буолла. «Сотору саас буолуо. Аҕаларгыт, убайдаргыт кустуу барыахтара, онон бары улахан гына куста уруһуйдааҥ. Сааскы кус дьүһүнэ-мандара киһи эрэ уруһуйдуох курдук үчүгэй буолар”, — диэн сорук туруоран баран, тахсан барда. Оҕолорум бары үөрүүнү кытта уруһуйдаан бардылар.Биһиэхэ аҕабыт өлбүтүн кэннэ кусчут суох буоллаҕа. Мин ис-испиттэн уйуһуйа долгуйдум. Кусчут аҕам баара буоллар диэн санаа үүйэ-хаайа тутта. Эргим-ургум көрүтэлээтим.

Бары илиистэригэр олорор куһу уруһуйдууллар. Толкуй бөҕөҕө түстүм.  Субу  диэн хайдах даҕаны сааскы куһу өҥнөөх гына уруһуйдуохпун өйүм сатаан хоппото.   Уонна хайаан да ким да көрбөтөх үчүгэй куһун уруһуйдуурга быһаарынным. Дьиҥинэн,  уруһуй уруогун сөбүлүүр ахан этим да, ойуум олох мөлтөх буолара.Барыта бэйэм эрэ харахпар оҥорон көрөр кэрэ көстүүлэрим  илиибиттэн атыннык тахсан илиискэ түһэллэрэ.

Ийэм барахсан төрөөбүт-үөскээбит Ньидьилитин сааһыгар куһун көтөрүн саҥата киһи кулгааҕын дөйүтэрин кэпсиирин өйдөөтүм.

Орулуос диэн улахан хара, икки иэдэһинэн төгүрүк маҥаннаах кус баара диэн кэпсээбитэ өйбөр хатанна. Дьэ, ону уруһуйдаан бардым. Хаһан да көрбөтөх куспун бу маннык буолуохтаах диэн оҥорон көрө-көрө ойуулаатым. Санаабар бэрт баҕайытык таҕыста. Хап-хара куһу маҕан төп-төгүрүк иэдэстээн кэбистим. Тулатыгар күөл хомуһун уруһуйдаатым уонна онтон саа уоһун быктаран силигин ситэрдим. Астынным аҕай. Аллараа өттүгэр “Орулуос кус” диэн суруйан адаарытан кэбистим.

Ол икки ардыгар уруок бүттэ. Оҕолору көрөбүн — үөтэлээбэтэхтэр. Бу санаатахха, дьиҥинэн, оччотооҕу төрдүс кылаас оҕото сааскы кус ойуутун-мандарын хайдах  уруһуйдуой эбитэ буолла? Тутан туран арай? Оччолорго хартыына да суох буоллаҕа. Билигин буоллар, кэм интэриниэккэ үөдэҥҥэ көрөн ойуулуо этилэр, бука. Учууталбыт киирэн  бүтэрбэтэхтэрин көрөн дьиэҕитигэр илдьэн ситэриҥ диэтэ. Мин кини бара илигинэ өрүскэлэһэн: “Миэнэ бүттэ”, — диэт тиийэн киэн туттардыы көрдөрдүм. Учууталым сиилиир курдук тутунна: “Бу тугуй?”- диир. Мин улаханнык: “Орулуос кус”, — диибин. Оннук кус суох диэн  кэбистэ. Мин кырдьыкпын балыйтаран  мөккүһэн турдум: “Баар!”— диибин.  Киһим, биллэн турар, сөбүлээбэтэ. Мин туран Кэбээйигэ Ньидьилигэ баар үһү, мин ийэм билэр куһа диэн бүтэһик бигэргэтиибин тутуннум. Учууталым: “Эн ийэҥ билбэт, маннык ааттаах да, дьүһүннээх кус суох”, — диэн баран икки сыананы уруһуйбар суруйан адаарытан кэбистэ. Икки сыанатааҕар эн ийэҥ билбэт  диэнэ хомотто.

Оҕолор да билбэт, истибэтэх кустара буолан, “орулуос кус”  диэн этэн көрө-көрө күлүстүлэр. Дириэктэр бэйэтинэн эппитин кэннэ хайыахтарай? Мин кырдьыкпын балыйтаран, буолаары буолан оскуола дириэктэриттэн сүрдээҕин куһаҕан буолан, ытыы сыстым. Дьиэлээтим.

Уруһуйбун ылбатаҕым. Аныгыскы уруогар бары үчүгэй баҕайы кустары уруһуйдаан аҕалбыттарын элэгэс эрэ көрүтэлээн ылбытым. Улахан дьон уруһуйдаан биэрбиттэрэ биллэр этэ. Ама, ону үрдүк үөрэхтээх учуутал киһи сэрэйбэтэҕэ буолуо дуо? Бука, үөрэтэр оҕобун атаҕастаатым диэн санаабатаҕа  да буолуо.

Ол кэннэ мин кини үлэлээн атын сиргэ көһөн барыар диэри өсөһөн биир да кини тус  бэйэтин дьаһалын толорботоҕум. Субуотунньук эбэтэр ГТО нуорматын толоруу эҥин буоллаҕына, ону кини тус бэйэтинэн илиниэйкэҕэ биллэрдэҕинэ, барбат этим. Ол барыта буруй-сэмэ буолара да кыһаммат этим. Сөп ээ. Өһөс да чирэс буоллаҕа.

Кэлин улаатан баран бастакы орулуостарбын Хоотуҥкаҕа Аллараа  Тунгуска  өрүскэ быраактыкалана сылдьан бултаабытым. Куорунай Маҕараһыттан сылдьар Куолаһап Бааска мас тыынан халбыйан аҕалан биэрбитин 28 халыыбырдаах үөһэ-аллараа уостаах туос саабынан төрдүөннэрин  хостоһуннаран саба дүпүлүөттээн тыла суох ыыталаабытым. Чопчу өйдөөн хаалбыппынан балаҕан ыйын 5 күнэ этэ. Дьэ, онно саҥа илиибэр ылан тутан көрдөҕүм ийэм барахсан куһун күһүҥҥү өҥүн талатын.

Кэлин төһөлөөх да куһу-хааһы хотунан-соҕуруунан сылдьан сиҥнэрдэҕим аайы орулуос куһу ойуччу тутан, оҕо сааһым хомолтотун  өйдөөн-санаан ыларым. Оччоҕо учууталбар орулуос куһу кэһии ыытыахпын баҕаран кэлэрим. Биэс уоммун ааһан баран аадырыһын буламмын үс орулуос  куһу баһыылка оҥорон ыыппыпын тутан, эрийэ сылдьыбыта. Ол түгэни умнубут этэ. Орулуос диэн куһу олох кэлин билбитим диэн куотуммута. Ол гынан олоҥхоҕо да ахтыллар куһу, ама, хайдах билиэ суох этэй? Улахан үрдүк үөрэхтээх  учуутал киһи.

Онтон миэхэ үйэбэр орулуос кус барахсан мин ийэм куһа  кынатын тыаһыныын ойуччу күндү буоллаҕа.

Орулуос кус…

Дьөгүөр Һэрэмээт, Садын сирэ