От ыйа — Аан Алахчын ыйа

От ыйа үүнэн, өҥүрүк куйаас түһэн, сир ийэ иччитэ Аан Алахчын Хотун итии-сылаас тыына охтон баранар мастаах, уолан баранар уулаах Орто туруу дойдуну эппэҥнэтэ тыыннаран эрэр.

Саха сиһитэ, саха ыала бу ыйга туох үгэһи тутуһан олоҕун туруктуур, оҕотун тускулуур этэй? Аата да этэринэн — күүстээх үлэ кэмэ иһэр. Ыһыахпыт алгыһынан сиэттэрэн илгэлээх ардахтар түһүтэлээтилэр. Алгыһа табыллыбыт ыһыах хайаан да этиҥнээх ардах, сардаҥалаах самыыр сэтиилээх буолар. Оччоҕо ото хамсыы-хамсыы үүнэн, сотору окко киирэр кэм кэлэр.

Ыйбыт туома сүнньүнэн үс:  ходуһа, түптэ алгыһа; хотууру уулатар алгыс; окко киирэр малааһын.

Ыйбыт дьоро күнэ — 12-с  күн. Сахаҕа Хотуур күнэ дэнэр.

От ыйын алгыстаах күннэрин ааҕа бэлиэтээн иһиэххэ сөп. Үлэ үөрүүтүн үксэтэр кыахтанабыт, кэрэҕэ кыттыһабыт, итэҕэлбитин иҥэринэбит.

От ыйын күнүн-дьылын битэ-билгэтэ

От ыйыгар күнү былытынан, үөнүнэн-көйүүрүнэн, кыылынан-сүөлүнэн, сиигинэн билгэлииллэр. От ыйын 20-с  күнүгэр саары куйааһа бүтэр.

От ыйа тохсунньу ыйга тэҥнэһэр.

Күн уота өллөҕүнэ, уһун кураан буолар.

Күн былыкка саспакка көрөн киирдэҕинэ, халлаан халлыбат.

Ардан бириэмэтигэр тыал түстэҕинэ, ардах сотору кэминэн ааһар.

Сибэкки, от-мас ордук сыттаннаҕына, сотору кэминэн ардах түһэр.

Ардах чиэрбэтэ сиргэ көһүннэҕинэ, ардах кэлэр.

Балык күөлгэ оонньуура — ардахха.

3 – самыырдаатаҕына, 40 хонуктаах ардах түһэр.

6 – эмтээх оту хомуйуу саҕаланар.

10 – ардах түстэҕинэ, 14-кэ диэри ардыыр, оттон түспэтэҕинэ кураан.

12 – Бөтүрүөп таҥара. Бөтүрүөп ардаҕа. Окко киирэллэр. Хортуоппуй, кирээдэ сыыс отун ыраастыыллар, буорун көбүтэллэр. Кэҕэ этэрэ тохтуур, хойутаабыт кэҕэ этэн уурайар.

13  — Бу күн от охсуллубат, абааһы мунньахтыыр күнэ диэн этэллэр.

21 – Борокуопайап. Дьэдьэн, хаптаҕас, сугун буһар. Кус оҕото ситэр.

25 – сиик түһүүтэ элбэх буоллаҕына, ол күн кураан буолар.

26 — Борокуопайап ааһыар диэри кэҕэ эттэҕинэ, үчүгэй сайын турар.

29 – чыычаах күргүөмнээх тойуга уурайар.

«Саха ыалын халандаарыттан», 2009, 2015, 2024 сс. «Бичик» («Айар») кинигэ кыһата