Бу кэмҥэ айан өрүстэртэн тутулуктаах

Саха сиригэр билигин сүрүн хорук тымырдар – таһаҕаһы, дьону тиэйэр федеральнай суоллар син биир өрүһү туорууллар. Дьэ, билигин айан-сырыы туруга хайдаҕый?

Быйыл күһүн өрүстэргэ муус эрдэлээн турда эрээри, алтынньыга сылаас буолан, өссө да халыҥыы илик. Ол иһин сорох өрүстэргэ паромнар өссө да сылдьаллар, дьону салгын олбохтоох уу ааллара таһаллар.

Алтынньы 20 күнүн кэнниттэн Өлүөнэ, Алдан, Бүлүү өрүстэргэ сорох сиринэн муус турда, сорох сиринэн, үөһүнэн муус былаастаах уу уста сытар диэн Дьокуускайдааҕы гидрометео-ыстаансыйа управлениета иһитиннэрэр. Хотугу өрүстэргэ — Индигиркаҕа, Халымаҕа муус турда эрээри, чараас. Нуорматтан 9–10 хонук хойутаан турда дииллэр. Бу нэдиэлэҕэ сорох оройуоннарга +2 кыраадыска диэри сылыйыа диэн УГМС иһитиннэрэр.

Үс сиргэ паромнар үлэлииллэр

Ааспыт нэдиэлэттэн ыла Дьокуускай Даркылааҕыттан катерынан дьону таспыттара. Катер сыаната 500 солкуобай этэ. Онтон боротуохаҕа муус туран, Тырааныспар, суол хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ иһитиннэрэринэн, 204‑с түөлбэттэн “Намыв” ыстаансыйаттан салгын олбохтоох уу ааллара сылдьан саҕалаатылар. Билигин сэттэ “Хивус” сылдьар. Тарыып — 2500 солкуобай. Ол эрээри, өрүс үөһүнэн муус күүскэ устар буоллаҕына, сыана өссө үрдүөн сөп диэн “хивустар” хаһаайыттара сэрэтэллэр. Бу уматык ороскуота элбииринэн, аэроботтары туһаныы эбиллэринэн буолар диэн этэллэр.

Маны тэҥэ, “Сулус” тэрилтэ эмиэ салгын олбохтоох уу аалын атыылаһан, 2000 солкуобайга дьону туоратан эрэр.

Алтынньы 22 күнүнээҕи туругунан, өрөспүүбүлүкэҕэ биир сиргэ эрэ паром үлэлиир — Дьокуускай-Аллараа Бэстээх.

Дьокуускай-Аллараа Бэстээх хайысхатынан паромнар кыраапыгынан буолбакка, туолалларынан айанныыллар. Алтынньы 23 күнүттэн күһүҥҥү (үрдэтиллибит) тарыып киирдэ диэн “Саха сирин паромнара” тэрилтэ салайааччыта Николай Ефимов этэр.

Бу хайысха паромугар төлөбүр саҥа систиэмэтин киллэрдилэр. Билигин төлөбүрү биэрэккэ ылаллар. Анал терминаллар туруорулуннулар.

“Саха сирин паромнара” тэрилтэттэн билиҥҥитэ үс паром эрэ сылдьар. 8‑с нүөмэрдээх, 9‑с нүөмэрдээх уонна «Капитан Леонтьев» паромнар — бөҕөргөтүллэн, мууһу силэйэн сылдьар кыахтаахтар, анал кылаастаахтар. Баржа арыаллыыр, наада буоллаҕына, буксирынан состоруохтара. Бу паромнар сэтинньигэ диэри сылдьар былааннаахтар. Билиҥҥитэ сылаас буолан, муус эбиллэ илик. Онтон Жатай-Төхтүр хайысханан сылдьыахтара, тарыып өссө уларыйыаҕа диэн тырааныспар министиэристибэтэ иһитиннэрэр.

«Бүлүү» суолунан таксыылар табалаһан (стыковка) айанныыллар. Бүлүү өрүскэ үс сиргэ аэроботтар дьону туораталлар, 1-дии тыһыынча солкуобайы ылаллар. Ол эбэтэр, Сунтаартан кэлэр киһи өрүһү туоруурга эбии 3 тыһыынчаны төлөөн, 10-тан тахса тыһыынча солкуобайга айанныыр.

Тарыып тоҕо үрдүүрүй?

Быйыл сааскыттан паромнар тарыыптарыгар уларыйыы киирбитэ. Массыыналар уһуннарынан көрөн, тарыыптар олохтоммуттара.

СӨ бырабыыталыстыбатын 2007 сыл сэтинньи 22 күнүнээҕи 468 №-дээх уурааҕынан (2022 сыл от ыйын 2 күнүгэр уларытыллыбыта), СӨ сыана бэлиитикэтигэр судаарыстыбаннай кэмитиэтин уонна тырааныспар министиэристибэтин 2022 сыл ыам ыйын 18 күнүнээҕи мунньахтарын боротокуолунан, федеральнай суолталаах суолларга баар өрүһү туоруур паромнарга тарыыптары судаарыстыба хонтуруоллуур. Бу паромнарга тарыыбы СӨ сыана бэлиитикэтигэр судаарыстыбаннай кэмитиэтэ олохтуур. Оттон пассажирдары таһарга тарыыбы таһааччы бэйэтэ олохтуур.

Навигация бүппүтүн кэнниттэн, өрүс тура илигинэ, тарыыбы судаарыстыба хонтуруоллаабат, туоратааччылар бэйэлэрин ороскуоттарыттан көрөн, тарыыбы үрдэтэллэр.

Ол ону маннык быһаараллар:

— суудуналары туһанарга эбии ороскуот ирдэнэр;

— туоратыы бириэмэтэ уһуур, уматык ороскуота үрдүүр;

— суудуналары муустаах кэмҥэ тэхиньиичэскэй өттүнэн бэлэмнииргэ, куттала суох буолууну хааччыйарга, мууһу көйөр аал (ледокол) үлэтигэр эбиллэр ороскуоттар;

— паромнар ахсааннара 13‑тэн 3‑кэ диэри аҕыйаан, туоратар кыах кыччааһына;

— кыһыҥҥы сезон иннинэ флоту өрөмүөннээһиҥҥэ, көрүүгэ-истиигэ ороскуот үрдээһинэ.

СЫЫППАРАЛАР

Билигин
7
“Хивус” сылдьар. Тарыып –
2500 солк.

Кыһыҥҥы суоллар

Оттон муус турдаҕына, өрүһүнэн кыһыҥҥы суоллары аһыахтара. Аан бастаан, ахсынньы саҥатыгар Хатас-Павловскай хайысхатынан эрэгийиэннээҕи суол 3 туоннаҕа диэри уйуктаах массыыналарга аһыллыаҕа диэн Тырааныспар министиэристибэтэ иһитиннэрэр.

Эмиэ бу кэмҥэ Бүлүү өрүһүнэн “Бүлүү” суолга — 10 туоннаҕа диэри, Алдан өрүһүнэн “Халыма” суолга — 10 туоннаҕа диэри, Ленскэй, Мииринэй оройуоннарыгар “Таас Үрэх-Уус-Кут” суоллар аһыллыахтара. Муус халыҥаан истэҕин аайы, массыыналар уйуктара эмиэ эбиллэн иһиэҕэ.

Күн-дьыл туругуттан, муус халыҥыттан көрөн, бу болдьох уларыйан сөп.

САНАА

“Сыананы үрдүттэн быһар табыллыбат”

Прокопий Бубякин, Амма улууһун Эмис нэһилиэгин баһылыга:

— “Паромы Якутии” тэрилтэҕэ сайыҥҥы тарыып “Прадо” массыынаҕа 1600 солкуобай этэ, онтон күһүҥҥү тарыыба 12 тыһ. солк буолар эбит. Мин аахпыппынан, эмискэ 7,5 төгүл үрдүүр. Наһаа маннык улаханнык эбиллэрэ сыыһа дии саныыбын. Тоҕо диэтэр, бу кэмҥэ дьон көллүргээн буолбакка, суһал наадабытыгар айанныыбыт.

Иккиһинэн, сыана ыарааһына туохтан сибээстээҕин нэһилиэнньэ эмиэ өйдүүрүн курдук быһааран биэриэхтээхтэр. Муустаах кэмҥэ паром мууска аалыллан алдьанарын учуоттаан, элбэх сэлээркэни сиир, өр айанныыр буоллаҕына, ол сыанатыттан суоттанан, ыарыахтаах дии саныыбын.

Сыананы үрдүттэн быһар табыллыбат, паромщиктар син туохха эрэ олоҕуран, эбэр буолуохтарын сөп эрээри, наһаа итинник эмискэ үрдүүрэ соччото суох. Холобур, сайыҥҥы өттүгэр 1600 солкуобай, күһүҥҥү өттүгэр 4–5 тыһыынча солкуобай эбитэ буоллар, кэлээччилэргэ-барааччыларга табыгастаах буолуох этэ.

Олох ыаратымыахха наада дииллэрэ эмиэ сыыһа. Урут да истибиккит буолуо, биир паром киэһэ 8 чааска айаннаан баран, нөҥүө күнүгэр 11‑гэ тиийбит түгэнэ баар. Биллэн турар, итиннэ экипаж сырата-сылбата баранар, паром баржата мууска аалыллан, эргэрэр, сэлээркэ бөҕө үрдэриллэр. Оттон муус чараас, суоҕун да кэриэтэ эрдэҕинэ, 7,5 төгүл үрдүүрэ сыыһа уонна норуокка ночооттоох дии саныыбын.

СӨ сыана бэлиитикэтигэр судаарыстыбаннай кэмитиэтин эппиэтэ

“Өрөспүүбүлүкэ иһинээҕи уу суолларыгар навигация бүппүтүн кэннэ, паромунан туоратыы тарыыптарын судаарыстыба хонтуруоллаабат. Бу кэмҥэ тарыыбы туоратааччылар бэйэлэрэ олохтууллар”.

“Са­ха си­рин па­ром­на­ра” тэ­рил­тэ кү­һүҥ­ҥү кэм­ҥэ та­рыып­та­ра:

Чэп­чэ­ки мас­сыы­на­лар­га:

4 миэ­тэ­рэ­ҕэ диэ­ри уһун­наах – 4000 солк.;

4,01-­4,5 м уһун­наах – 8000 солк.;

4,5 м тах­са уһун­наах – 12 000 солк.

Та­һа­ҕас тиэ­йэр мас­сыы­на­лар­га:

6 м диэ­ри уһун­наах  — 25 000 солк.;

6,01-­9 м уһун­наах – 45 000 солк.;

9,01-­12 м уһун­наах – 55 000 солк.;

12 м тах­са уһун­наах – 65 000 солк.

Оп­туо­бус­тар­га – 15 000-­28 000 солк.

Анал тиэ­хи­ни­кэ­ҕэ:

Кы­раан­нар – 45 000-­65 000 солк.;

Ты­раах­тыр­дар – 30 000-­45 000 солк.;

Бульдо­зер­дар – 55 000-­65 000 солк.

МАННА ДАҔАТАН ЭТТЭХХЭ

Былыр алтынньыны Улуу Добдурҕа ыйа диэн ааттыыллара, бу кэмҥэ сир тоҥон, хаар чараас буолан, айанныырга, кэлэргэ-барарга олус табыгастаах кэм этэ. Атынан, табанан уонунан көстөөх сирдэргэ тэлэһийэн сылдьан, бултууллара, таһаҕас таһаллара, урут сылдьыбатах сирдэригэр да тиийэн-түгэнэн хаалаллара. Ол да иһин Лаамы муоратыттан Таймыырга диэри тайаан сытар нэлэмэн киэҥ сири иччилээн, дойду оҥостон олордохторо.

ХААРТЫСКА: ЯСИА.