Павел Ченянов: “Икки өттүттэн өйдөһөн уһуллубуппут”

…Киинэ саалатыттан тахсан иһэн үгүс көрөөччү “бу эмиэ саха киинэтин дорҕоонноохтук ааттатар улахан үлэ уостан түспэт кэпсэлгэ киирэр буолууһу” диэн бигэ санааҕа кэлбитэ чахчы.

Туох кистэлэ кэлиэй, ат сүүрдүүтүттэн олох ыраах дьон Шаддат, Спид Стар, Данк Шот, Кейн Шугар, Топ Лэди диэн сүүрүүк аттар тустарынан истэн эрэ билэр этибит. Бу киинэ кэнниттэн үгүспүт ат сүүрдүүтүн көтүппэт санааҕа кэллибит диэххэ сөп. Дэлэҕэ да, киинэҕэ Спид Стар кыайыылаах тахсыбытыгар, саала иһэ ытыс тыаһынан хабылла түһүө дуо?

Киинэни көрөн баран, кылаабынай оруолу толорбут Павел Ченяновы олох уруккуттан билэр киһим курдук кэпсэттим. Саха тыйаатырын артыыһа төһө да Бүлүү бөлөх эҥээртэн гостуруолтан сылайан кэллэр, “Итии чэйгэ” кэпсэтэргэ тута сөбүлэстэ.

Уһуннук уһуллуу төрүөтэ

— Павел, киинэни көрөн кэлээт, эйигин хайдах эрэ бу билигин ат сүүрдэн кэлбит курдук ылынан кэпсэтэн эрэбин. Дьиҥэр, уһуллубута ырааппыт эбит дии.

— Киинэ уһуллубута быйыл төрдүс сыла. Ити киинэҕэ судургутук көстөрүнүү, атым үрдүгэр олорон айанныырым кыл түгэнигэр күһүн, кыһын, онтон сайын көстөн ааһарын курдук буолбатах. Итинник аҕыйах сөкүүндэ иһигэр көстөр хартыынаны устарга хас да сыл барбыта. Сүрүн төрүөтэ — дьыл уларыйар кэмин кэтэһии. Аны ат сүүрдүүтэ араас кэмҥэ АГАТУ ипподромугар ыытыллара. Онон киинэҕэ сөп түбэһэр эпизодтары “хабан” ылыы эмиэ наада этэ.

Көстүбэт чаҕылхай оруол

— Эн наһаа түргэнник көтүтэн иһэргин олох бэркэ устубуттар. Ат сүүрдүүтүн тэтимигэр олус барсар.

— Итиннэ үксүгэр көстүбэт оруоллаах мин “дублерум” Геннадий Мордовской уһуллубута. Аты сүүрдүү, араас трюк — барыта киниэнэ. Оттон мин сирэйбин чугаһатан көрдөрүү чааһыгар киинэни устар оператор, ону таҥан оҥорор исписэлиис албастара, ньымалара үгүс буоллаҕа. Артыыс быһыытынан аппын уонна бииргэ оонньуур дьоруойдарбын кытта сыһыаммын арыйбытым.

Мэҥэ Маттата киинэни кытта туох сибээстээҕий?

— Киинэ дьоруойа аты кытта чугастык алтыспыт киһи, саха сүүрүүк атыттан боруода ат ураты өрүттэрин бэлиэтиэҥ буолаарай?

— Мин төрөөбүт дойдум, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Маттатын олохтоохторо ат сүүрдүүтүгэр, нууччалыы эттэххэ, олох фанат дьон. Ол да иһин биһиги оҕо сааспытыттан ат сүүрдүүтүн көрө улааппыт дьоммут. Аны ат сүүрдүүтүгэр Саха АССР үтүөлээх тириэньэрэ Иннокентий Саввич Свинобоев‑Тыыннаахап чугас ыалым этэ. Билигин төрөөбүт дьиэм түннүгүн утары кини өйдөбүнньүгэ турар. Саха ата барахсан син эмиэ хаһаайынын курдук холкута, дьиэмсэҕэ, баар уустуктарга бэриммэтэ, тулуйумтуота сыттаҕа дии. Онно холоотоххо, боруода ат майгыта-сигилитэ кытаанах. Тугу эмэ сөбүлээбэтэ да, тыбыыра сылдьар, хоргуппутун түргэнник аһардыбат, бэрт былдьаһыы баар. Спид Стар олоҕун суола эмиэ мин дойдубар Маттаҕа түмүктэммитэ. Онон ити киинэ Маттаны кытта ыкса сибээстээх буолан тахсар. Араас күрэхтэһиилэргэ кытта үөрүйэх аты мэҥэстии — боростуой көлөттөн спортивнай массыынаҕа олорууга тэҥнээх.

Ирдэбили тута өйдөөбүтэ

— Киинэ дьоруойа ат туһунан, кинини олох үчүгэйдик билэр киһи, сиһилии кэпсиириҥ буоллар.

— Айнцер Гут Мэҥэ Хаҥалас улууһуттан төрүттээх олохтоох атыыр. Кини төрөппүттэрэ — Саха сиригэр аҕалыллыбыт ньиэмэс боруода аттара. Айнцер Гут орто баайыылаах ат. Ол эрээри, нууччалыы эттэххэ, хараахтардаах. Киһи киниттэн тугу ирдиирин тута өйдүүр. Атыҥ эмиэ киһи курдук, тыла эрэ суох, барытын ылынар. Бастаан уопсай тылы буларга эрэйдээх соҕус этэ. Кэлин үөрэнэн, үлэтин, киниттэн туох ирдэнэрин чопчу өйдүүр буолбута. Камераны көрдө да, туттардыын-хаптардыын уларыйар. Үлэбит саҕаланарын өтө билэр этэ. Онон киинэҕэ уһуллар кэммитигэр икки өттүттэн өйдөһөн уһуллубуппут. Киинэҕэ ол чаҕылхайдык көстөр.

Ат сүүрэр болдьоҕо кылгас

— Барахсаны үгүспүт “халбаһыга барыахтаах” диэн “легенданан” ылыммыппыт, оннук да өйдөөн хаалбыппыт. Кырдьык, идэһэҕэ барыахтаах этэ дуо?

— Ат сүүрдүүтүгэр кыттар атыыр 4–5 сылынан “ырыата ылланар”. Ол эбэтэр мөлтөөн, бочуоттаах сынньалаҥҥа атаарыллар. Айнцер Гут өссө да сүүрүө эбитэ буолуо эрээри, сүһүөҕүн эчэппит этэ. Онон көрүүгэ-истиигэ турарын истэн, продюсер Степан Порядин кинини булан ылан, “Спид Стар” киинэ чаҕылхай сулуһунан оҥордо.

Оруолтан аккаастана сылдьыы

— Эн оруолгар наһаа барсаҕын. Хайдах эйигин булан ылбыттарай?

— Миигин анаан булан ылан “жокей оруолугар эйигин көрөбүт” диэбиттэригэр аккаастана сатаабыппын, ылымматахтара. Егор Оконешников Спид Стары сүүрдэригэр 22–23 саастаах уол этэ буоллаҕа. Мин киниттэн уонтан тахса сыл аҕабын. Саас араастаһыыта баара. Ити этиибин ылыныах курдук буолан баран, эмиэ төттөрү кэлэн хаайбыттара. Кастинг оҥорон көрбүттэр да, “эйиэхэ тэҥнэһэри булбатыбыт” диэбиттэрэ. Тыа сиригэр улааппыт, акка сыһыаннаах киһи быһыытынан сөбүлэспитим.

Сүүрүк ат номоҕор эбии-сабыы

— Ити киинэҕэ харчы уксааһыныгар эн дьоруойгар бэрик биэрэ сатааһын, сарсыарда күрэхтэһэ сүүрүөхтээх Спид Стар атаҕын түүн уоран укуоллааһын — баар түбэлтэлэр дуо?

— Уус-уран киинэ буолан баран, тугу баҕарар айыахха, эбэн-сабан биэриэххэ сөп буоллаҕа. Үс төгүл кыайбыт сүүрүүк ат номоҕо айар куттаах киһиэхэ ураты устуоруйа. Онон уус-уран киинэ документальнайтан чыҥха атына итиннэ сытар.

Дьиэ кэргэнинэн — киинэҕэ

— “Спид Стар” (Speed Star, Стремительная звезда, Дьулуруйар сулус) диэн ааттаах-суоллаах сүүрүүк ат туһунан киинэни бэйэҥ көрбүтүҥ дуо?

— Ахсынньыга Москваҕа “Зимний” диэн киинэ бэстибээлигэр кыттыбыппыт. Онно көрбүтүм. Оттон киин куораппытыгар буолар киинэни кэргэммин, икки оҕобун кытта баран көрүөхпүт. Кыыһым киинэҕэ Егор Маринаны кытта билсэр кэмигэр понига олорсо сылдьар оҕолортон биирдэстэрэ. Онон “Спид Старга” биир дьиэ кэргэнтэн икки киһи уһуллан турабыт.

…“Спид Стар” премьерата кулун тутар 27 күнүгэр Дьокуускай куорат уонна улуустар кииннэрин бары сүрүн киинэ тыйаатырдарыгар көстүөҕэ. Онон бу бэртээхэй ат успуордугар анаммыт киинэни көрүҥ, сэргээҥ. Өссө биир саха чаҕылхай киинэтэ саалалары көрөөччүнэн толорор буолла!