Петр Макаров: “Алтыс устуудьуйа щепкинецтэрин кэтэһэбит»

Былатыан Ойуунускай аатынан Саха академическай тыйаатыра 117-с театральнай дьылын киэҥ далааһыннаах улахан тэрээһиннэринэн, саҥа премьераларынан түмүктүөҕэ. Бу туһунан тыйаатыр дириэктэрэ, СӨ үтүөлээх артыыһа Петр Тимофеевич Макаровтыын кэпсэттибит.

“ТУЛААЙАХ ОҔО” АРАМААНЫ ЭДЭР ЫЧЧАТ БЫЛДЬАҺЫГЫНАН ААҔАР БУОЛЛА

– Быйыл саас Саха тыйаатырын сыанатыгар Далан “Тулаайах оҕо” арамаанынан улахан испэктээк таһаардыгыт. Көрөөччү хайдах ылынна?

– Саха норуодунай суру­йааччыта Василий Яковлев-Далан төрөөбүтэ 95 сылыгар анаан “Тулаайах оҕо” арамаанынан тыйаатыр сүрүн режиссера Руслан Тараховскай улахан испэктээги туруорда. Элбэх көлүөнэ кутун-сүрүн туппут “Тулаайах оҕо” арамаан испэктээк буолан тахсыбыта бүтүн өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн улахан хамсааһыны оҥордо. Кэнчээри ыччаппытыгар “туман буолан” симэлийбит Саха сирин олохтоох омуктарын – туматтар, тоҥ биистэр, дьирикинэйдэр олохторун көрдөрдүбүт. Көрөөччүнү төрөөбүт тылбыт сүөгэйин-сүмэтин билэригэр, ыччаппыт төрүт өйүн-санаатын уһугуннарарга угу­йар тэрилтэ буоларбыт быһыытынан, куорат бибилэтиэ­кэлэриттэн төлөпүөннээн “Тулаайах оҕо” арамаан кинигэтин саха эдэр ыччата былдьаһыгынан ааҕар буолбутун, долбуурдарга кинигэ бүппүтүн туһунан иһитиннэрбиттэригэр, махталларын биллэрбиттэригэр олус үөрдүбүт. Инникитин “Тулаайах оҕо” испэктээк Саха тыйаатырын репертуарыгар уһун үйэлээх испэктээктэр кэккэлэригэр киириэ диэн эрэнэбит.

НУУЧЧА ТЕАТРАЛЬНАЙ ОСКУОЛАТЫН КҮННЭРЭ

– Саха тыйаатырыгар “Нуучча театральнай оскуолатын күннэрэ. Учуутал эн ааккар сүгүрүйэн…” диэн улахан тэрээһин чэрчитинэн Щепкин училищетын уһу­йааччыларын көрсөөрү олороҕут. Ол туһунан сырдат эрэ.

– М.С. Щепкин аатынан үр­-дү­кү театральнай учили­ще биһиги өрөспүүбүлүкэбит култуурата сайдарыгар, театральнай ускуустубата, саха киинэтэ атаҕар турарыгар улахан өҥөлөөх кыһа буолар. Ол курдук, 1955 с. бастакы саха устуудьуйатын бүтэрэн кэлбит артыыстарбыт Ф.Ф. По-тапов, А. И. Кузьмина, Л.Л. Сер-гучев, Т.И. Мыреева, о.д.а Саха сиригэр бастакы идэтийбит артыыс­тар буолаллар. Иккис көлүөнэ артыыстар З.П. Багы-нанова, С.П. Федотов, М.Е. Ни-колаева, о.д.а 1966 с. дойдуларыгар кэлэн Ньурбатааҕы көһө сылдьар драма тыйаатырын төрүттээбиттэрэ. Онтон үһүс көлүөнэ артыыстар А.С. Борисов, А.П. Николаев, Г.С. Васильев, Е.Н. Степанов, о.д.а. 1974 сыл­лаахха бүтэрэн кэлэн Саха култууратын уонна тыйаатыр ускуустубатын чыпчаалын аан дойду таһымыгар таһаарбыттара. Төрдүс көлүөнэ щепкиннэр 1985 сыллаахха кэлэннэр Геннадий Багынанов, Никита Аржаков Саха киинэтигэр үлэлээн саҕалаабыттара. Төрдүс саха устуудьуйатын бүтэрбит Петр Скрябин билигин Нерюнгритааҕы куукула тыйаатырын дириэктэрэ, Юрий Макаров Ньурба тыйаатырын уус-уран салайааччыта, Петр Баснаев, Елена Сергеева-Румянцева, Надежда Ушницкая билигин Саха тыйаатырыгар таһаарыылаахтык үлэлии сылдьар артыыстарбыт буолаллар. Бэһис көлүөнэ щепкиннэр 2002 сыллаахха бүтэрэн кэлбиппит, үлэбитин куһаҕана суохтук саҕалаатыбыт дии саныыбын. Ол курдук билигин култуура эйгэтигэр таһаарыы­лаахтык үлэлии-хамсыы сылдьабыт: Руслан Тараховскай Саха тыйаатырын сүрүн режиссера, Владимир Охлопков СӨ Үүнэр көлүөнэ тыйаатырын дириэктэрэ, Алексей Егоров-Өркөн “Сахафильм” уонна “Лена” киинэ тыйаатырын дириэктэринэн ананна, Дмитрий Шадрин “Кэскил” диэн киинэни устан, саха киинэтин сайдыытыгар улахан хамсааһыны оҥорбута уонна мин Саха тыйаатырын дириэктэринэн үлэлээбитим төрдүс сылыгар барда.

Үөрэммит кыһабытыгар махтанан, бэс ыйын 23-30 күннэригэр «Нуучча театральнай оскуолатын күннэрэ. Учуутал эн үрдүк ааккар сүгүрүйэн…» диэн Арассыыйа Судаарыстыбаннай академическай Малай тыйаатырын иһинэн М.С. Щепкин аатынан үрдүкү театральнай училище преподавателлэрэ кыттыы­лаах улахан тэрээһин буолуоҕа. Ол курдук киэҥник биллэр улахан артыыстар, уһуйааччылар — Малай тыйаатыртан РФ норуо­дунай артыыската Людмила Титова уонна Максим Филатов, Башкортостан Өрөспүүбүлүкэтин ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ, профессор Наталия Макарова, А.С. Пушкин аатынан Москва драмтыйаатырыттан РФ норуо­дунай артыыската Тамара Лякина, Москватааҕы Моссовет аатынан тыйаатыр артыыската Анна Гарнова, В. Маяковскай аатынан Москва академичес­кай тыйаатырын артыыската Дарья Хорошилова-Аносова уонна Удмуртия Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх артыыһа, профессор Валентин Афонин Саха сиригэр ыалдьыттыахтара.

Улахан тэрээһиммитигэр биир ураты бырайыагы бэлэмниибит. Арассыыйаҕа биллэр-көстөр улахан артыыстар кэлэн хаһан да буолбатах улахан бырайыакка кыттыахтара. Ол курдук режиссер Сергей Потапов туруоруутугар Максим Горькай “Васса Железнова” испэктээкилигэр Арассыыйа Малай тыйаатырын, В.Маяковскай аатынан Москва тыйаатырын, Моссовет театрын уонна Саха тыйаатырын артыыстара икки сас­таабынан бииргэ оонньуох­тара. Испэктээкилгэ Щепкин аатынан училище уһуйааччылара РФ норуодунай артыыс­ката Людмила Титова, Дарья Хорошилова-Аносова, Анна Гарнова, Максим Филатов кыттыахтара.

АЛТЫС УСТУУДЬУЙА ЩЕПКИНЕЦТЭРИН КЭТЭҺЭБИТ

– Быйыл М.С. Щепкин аатынан үрдүкү теат­ральнай училище (институт) алтыс көлүөнэ саха устуудьуйатын оҕолоро кэлэллэр. Көрөөччүгэ ханнык испэктээкиллэри көрдөрүөхтэрэй?

– Щепкин училищетын бүтэрэн кэлэр алтыс саха устуудьуйатын оҕолоро дипломнай испэктээкиллэрин үгэс быһыытынан Саха тыйаатырын икки саалатынан оонньоон көрдөрүөхтэрэ. Ол курдук бэс ыйын 23-28 күннэригэр күндү көрөөччүлэрбитигэр У.Шекспир “Сайыҥҥы түүҥҥэ түүл” (“Сон в летнюю ночь”), Б.Шоу “Сакалаат сал­лаат” (“Шоколадный солдатик”), А.Островскай “Гроза”, Ж-Б Мо­-льер “Дон Жуан или каменный пир”, А.Вампилов “Улахан уол” (“Старший сын”) испэктээкиллэрин оонньуохтара.

Кинилэр үлэлээн-хамсаан бардахтарына, инники “щепкиннэр” курдук култуура эйгэтигэр улахан хамсааһыны оҥоруохтара диэн эрэлбит улахан. Эдэр артыыстар дипломнай испэктээкиллэринэн чугас­тааҕы улуустарынан гастролга турунуохтара.

Саха театрын өрүү өйүүр биһиги Ил Дархаммытыгар А.С. Николаевка, СӨ култуураҕа уонна духуобунай сайдыы­га миниистиригэр Ю.С. Куприя­­новка, Ил Дархан уонна СӨ бы­ра­быы­талыстыбатын дьа­һал­татын салайааччы Г.Н. Ми­-хайловка улахан махталбын тиэр­дэбин.

АНЫГЫ ДРАМАТУРДАРЫ КЫТАРЫ ҮЛЭЛЭҺИИ

– Саха тыйаатыра аныгы драматурдары кы­та­ры үлэтин саҕалаа­та, ол туһунан кэп­сиэҥ дуо?

– Саха академическай тыйаатырын уус-уран салайааччыта Андрей Саввич Борисов “Тыйаатырга аныгы драматургия” диэн бырайыагы саҕалаата, кэлэр театральнай дьылга аныгы драматурдары кытары үлэ барара былааннанар. Бырайыак чэрчитинэн бэс ыйын 10-11 күннэригэр Александр Седалищев пьесатынан, Андрей Борисов туруоруутугар “Таптал сүппүт куората” испэктээк премьерата буолла.

Надежда ИЛЬИНА.