Петр Шамаев: «Дойдум, дьонум туһугар үлэлииргэ бэлэммин!»

Ыччат уонна социальнай коммуникация дьыалаларыгар миниистир Петр Шамаев Украинаҕа байыаннай дьайыыга сылдьан, олунньуга ыарахан эчэйиини ылбыта. Кини байыаннай госпиталларга эмтэнэн, атаҕар туран, соторутааҕыта дойдутугар эргиллибитэ. Бүгүн Петр Витальевич биһиги хаһыаппытыгар байыаннай дьайыыга кыттыытын, төннүүтүн уонна инники былааннарын туһунан кэпсээтэ.

Байыаннай дьайыыга барыы

— Мин, дьиҥэ, байыаннай дьайыыга мобилизация саҕаламмытыгар бара сатаабытым. Бииргэ үөрэммит, уопсастыбаннай үлэнэн дьарыктаммыт уолаттарым, доҕотторум онно барбыттара. Оҕо эрдэхпиттэн кэлэктиипкэ улааппыт, устудьуоннуур кэммэр бөлөхтөргө, түмсүүлэргэ сылдьыбыт буоламмын, доҕотторбор олус тардыһабын. Кэлин улахан быыбардар кэннилэриттэн көҥүл ылан, байыаннай дьайыыга барыахпын наада диэн хантараак баттаспытым. Биллэн турар, чугас дьонум ыараханнык ылыммыттара. Былырыын байыаннай дьайыы буола турар сиригэр балаҕан ыйыгар тиийбитим.

Саллаат олоҕо ыарахан, күн аайы тыыннаах хаалар туһугар, кэтэнэ-манана сылдьаҕын. Ханна да тиийдэргин олорор сиргин оҥосто сатыыгын.

Дойдубар сырыттахпына бастаан «Комдрагмет» тэрилтэ генеральнай дириэктэрэ Александр Егорович Кычкин тус бэйэтэ көмөлөһөн, тепловизордаах «Мавик3» квадрокоптер атыыласпытым уонна онно үөрэммитим. Анараа ону илдьэ барбытым. Тиийээт, сэттэ күн полигоҥҥа эмиэ БПЛА үөрэммиппит, бойобуой үөрүйэхтэри ааспыппыт. Инники кирбиигэ киирээт, үлэлээн барбыппыт. Өстөөх сытар сиригэр чугас киирэн, сэрии сэбинэн хааччыллар суолларын быһаарар сорудахтаах этим.

Инники кирбиигэ

— Билигин байыаннай дьайыы олох атын, мин бастаан атыннык саныыр этим. Урукку курдук өстөөҕү кытары сирэй-сирэйгэ көрсөн киирсии суох. Биһиги хамандыырбыт уонна байыастарбыт үгүстэрэ байыаннай дьайыы саҕаланыаҕыттан сылдьыбыт буоланнар уопуттаах этилэр. Биирдэ «Сахатай» диэн уолу кытары баран иһэн, биир сиргэ тохтоон табахтаары гыммыппыт, соччото суох сир диэн салгыы барбыппыт. Аҕыйах хардыы тэйээппитин кытары, ол сиргэ снаряд кэлэн түспүтэ. Ол курдук кинилэр бүтэйдии билэр, сэрэйэр дьоҕурдара сайдыбыт. Кэлин «Сахатайым» бааһыран соҕотох хаалбытым. Аны дроннарбыт алдьаннахтарына сатаан өрөмүөннээбэт, саҥалар кэллэхтэринэ сатаан бырагыраамалаабат этибит. Оннук сырыттахпытына, үс нэдиэлэ курдук оператор уонна мэхээнньик үөрэҕэр ыыппыттара. Ол кэннэ корректировщик тиийбэтинэн, онно көһөрбүттэрэ. Өстөөх сытар сиригэр олох чугаһаан, сыалын булан баран, үрдүк сиргэ тахсан дрону көтүтэн артиллерия ханна ытарын чопчу ыйан биэрэрбит. Халлаан тымныйдаҕына, дроннарбыт батарыайалара тоҥон, олорон, мөлтөөн хаалан эрэйдиирэ. Аныгы сэрии сэбэ түргэнник сайда, уларыйа турар.

Байыас олоҕо

— Саллаат олоҕо ыарахан, күн аайы тыыннаах хаалар туһугар, кэтэнэ-манана сылдьаҕын. Ханна да тиийдэргин олорор сиргин оҥосто сатыыгын. Сахалар айылҕаҕа чугас буоламмыт, улаханнык ону кыһалҕа оҥостубат этибит. Ханна блиндаж хаһыакка сөбүн, үрдүк сири, мас аннын көрдүүрбүт. Өр кэмҥэ аһаабакка, уу испэккэ сылдьан баран, ону-маны бэристэхтэринэ олус үөрэҕин. Онно киһи кыраттан да үөрэр. Биири кэпсиэм. Мин биир 50‑ча саастаах «Комар» диэн нуучча киһитин кытары билсибитим. Бойобуой сорудаҕы толоро бараары, суолбун-ииспин үөрэтэ, билээри разведчик киһи баар диэбиттэригэр киниэхэ тиийбитим. Бастаан киһим тоҥуйдук көрсүбүтэ, ону киирэн чэйдиэххэ диэн, икки киһи нэһиилэ батар блиндаһыгар киирбиппит. Арай, киһим аһа суох, мин килиэппин таһааран биэрдим. Онуоха киһим сирэйин саптан баран, умса түһэн ытаан барда. Бу киһи хайдах буолла диэн соһуйдум ээ. Онтум килиэп сиэбэтэҕим сыл кэриҥэ буолла диэтэ. Мин өссө сгущенкабын уонна «сникерс» батоммун таһаардым, киһим аһара үөрдэ уонна дьэ аһыллан, ханан киирэрбин-тахсарбын ыйан-кэрдэн биэрдэ. Биһиги эмиэ өр баҕайы аһа суох сыппыппыт, саахар сиэхпитин баҕарарбыт. Уолаттар уот буулдьа быыһынан энергетик сыһан-соһон аҕалбыттара, олус да минньигэс этэ. Олох иһин охсуһуу буоллаҕа. Ол дойду олус сииктээх, аны туран күтэр бөҕө, үрдүгүнэн таах сүүрэ сылдьаллар. Мин саамай тулуйбатым ол, билигин даҕаны муусука, уот холбоон утуйабын.

Бааһырыы…

— Биирдэ бөҕөргөтүллүбүт блиндаж баар, ону бэрэбиэркэлээн кэлиҥ диэн бойобуой сорудахха киирдибит. Тиийэн истэхпитинэ ытыалаһыы саҕаланна, мин боруоҥка-хаспахха ыстанным. Онтум баара, боруоҥка иһигэр бүтүннүү миинэ ииппиттэр эбит. Киһи үктэнэр сирэ суох. Атаҕым анныгар миинэ эстэн эрэрин көрбүтүм, умса баран иһэн иккистээн эстэрим буолуо дии санаабытым. Хата, ыстаммыт күүспүнэн уонна эстии долгунугар оҕустаран боруоҥка иһигэр буолбакка, арыый үөһэнэн инним диэки түспүт этим. Онтон-мантан тардыһан нэһиилэ боруоҥкаттан тахсыбытым. «Момон» диэн позывнойдаах уол 4 килэмиэтиртэн ордук сири сүгэн, ханна эрэ сыылан, ханна эрэ соһон таһаарбыта. Суһаллык госпиталга илдьибиттэрэ. Москва госпиталыгар бэһис күммэр түүн тиийбитим. Онно тута эмтээн, сэниэ киллэрбиттэрэ. Онон иккис күммэр мэйиим эргийдэр даҕаны, олорор буолбутум. Нэдиэлэ курдугунан кэлээскэнэн сылдьыбытым, онтон баттыктанан кыра-кыралаан хааман барбытым. Байыаннай дьайыыга барыам иннинэ 82 кг ыйааһыннах этим, онтон 73 кг буолбутум, бааһыран бараммын 59 кг түспүтүм.

Госпиталга киирбит уолаттарга докумуоннаргытын, ааккытын-суолгутун, төрөөбүт күҥҥүтүн-дьылгытын, паспоргыт дааннайын үчүгэйдик бэрэбиэркэлиэххитин наада диэм этэ. Элбэх уол сахалыы ааттаах, ыспыраапка биэрэллэригэр үгүстүк сыыһа суруйаллар. Холобур, мин ааппар иккитэ сыыһан, кэккэ кыһалҕаны көрүстүм. Байыаннай чааска кэлэргэ-барарга, төлөбүрү ыларга харгыстар үөскүүллэр эбит. Госпиталга наһаа элбэх киһи киирэр, онон докумуон сүтэрэ элбэх. Байыаннай чааска баҕар аһардыахтара, оттон манна, гражданкаҕа докумуонуҥ атын диэн барытыгар иҥнэллэр.

Итэҕэл туһунан

— Сахалар бары аал уоту аһатан, буруо таһааран арчыланаллар, уопсайынан онно бары таҥараҕа итэҕэйэллэр. Атын омуктар эһиги итэҕэлгит, таҥараҕыт күүстээх диэн итэҕэйэллэр. Ааспыт сыл, ахсынньы 31 күнүгэр, дэриэбинэҕэ киирэр сорудах ыллыбыт. Истиэнэ диэн сууллубут хотон дуу, ыскылаат дуу баар, онно «подваллаах», ону көрөн кэлиҥ диэн буолла. Видеоҕа уста-уста хааман истэхпинэ уолаттарым «Тохтоо! Төнүн!», — диэн хаһыытаатылар. Мин тохтуу биэрдим, көрбүтүм, иннибэр противопехотнай миинэ бырахпыттара түһэн иһэн жилкалары тардыбыт эбит. Дьалаҕайбар онно киирэн биэрэ сыспыппын. Өссө биир түгэни кэпсиим. Мария Емельянова икки этиҥ охсубут маһын сыыһын харысхал буоллун диэн биэрбитэ. Ону икки бууппар баар сиэптэрбэр укта сылдьыбытым. Кэлин уҥа атахпар сылдьыбыт маспын «дождевикпар» көһөрбүтүм. Оруобуна ол уҥа атахпын эчэппитим. Кэлин саныыбын ээ, иккиэннэрин бииргэ укта сылдьыбытым буоллар, баҕар эчэйиэм суох этэ диэн.

Инники былаан

— Доруобуйабын чөлүгэр түһэрэн баран дойдум, дьонум туһугар үлэлииргэ бэлэммин. Ил Дарханы кытары көрсөн кэпсэттим, үлэм хайысхатын торумнаан, сыал-сорук туруорда. Уопсайынан, өрөспүүбүлүкэ, дойду олохтоохторо бүттүүн түмсүөн наада диэн баҕа санаабын этиэм этэ. Түмүстэхпитинэ үлэбит-хамнаспыт да таһаарыылаах буолуо. Үлэ, кыайыыны уһансыы — итиннэ барытыгар оруоллаах. Ыччаты түмэн, дойдубут туһугар үлэлиэхпит. Ыччаты тыа сиригэр олохсутар курдук болҕомтону онно ууруохтаахпыт. Ити сахалар эрэ буолбакка, төрүт олохтоох омуктар бары кыһалҕабыт, тылбыт, култуурабыт онно сытар. Ким даҕаны туораттан кэлэн биһигини сайыннарыа суоҕа, барыта бэйэбититтэн, ыччаттарбытыттан тутулуктаах. Үлэлиир киһиэхэ билигин кыах барыта баар. Ыччакка болҕомтону ууран, үлэлииригэр-хамсыырыгар, сайдарыгар кыаҕы биэриэххэ наада. Дойдуларын, норуоттарын туһугар үлэлиир дьоһуннаах дьону бэйэбит иитэн-үөрэтэн, такайан таһаарыахтаахпыт.

ХААРТЫСКА П.В. ШАМАЕВ ТУС АРХЫЫБЫТТАН ТУҺАНЫЛЫННА