Петр Захаров: «Көмө, өйөбүл оҥоһуллар, үлэ салҕанар»

Таатта улууһун Дьохсоҕон нэһилиэгин баһылыга Петр Егорович Захаров санаатын үллэстэр:

— Биһиги нэһилиэктэн уон уол маннык бэбиэскэ тутан сулууспалыы барбыта. Ол иһигэр улууспут тэрилтэлэригэр үлэлии сылдьыбыт итиэннэ атын улуустарга, нэһилиэктэргэ олохсуйбут уолаттарбыт эмиэ ыҥырыллан араас байыаннай чаастарынан сулууспалыы сылдьаллар. Дөрүн-дөрүн да буоллар, ситими быспакка барыларын кытта ыкса сибээһи тутан олоробут. Таатта улууһуттан анал дэлэгээссийэ тиийэн гуманитарнай көмөнү, кэһиибитин, барыбыт алгыһын, үтүө баҕа санаабытын тиксэрэн кэлбиттэрэ. Билигин уолаттар уоппускаҕа кэлэллэрин күүтэбит.
Хас биирдии уолбут саллаат диэн кимин-тугун, кытаанах усулуобуйаҕа хайдах курдук бэлэмнээҕин, араас сатабыллардааҕын көрдөрөн, үтүө аатын ааттата сылдьарынан киэн туттабыт. Нэһилиэк дьоно-сэргэтэ, биир дойдулаахтарбыт өйөбүллэринэн, көмөлөрүнэн матырыйаалынай көмө, мал-сал ылыллан уолаттарбытыгар бара турар. Ону тэҥэ байыастарбыт үлэлии сылдьан сулууспалыы барбыт нэһилиэктэрэ, тэрилтэлэрэ эмиэ өйөбүл-тирэх буолалларыгар махталбын тиэрдэбин.

Нэһилиэкпитигэр уолаттарбытыгар уонна кинилэр дьиэ кэргэттэригэр көмө, өйөбүл өттүгэр үлэ ыытылла турар, тиһиктээхтик салҕанар. Аан бастакы ылыммыт дьаһалбытынан буолар — нэһилиэкпит иһинээҕи ватсап-бөлөхтөргө байыаннай дьайыыга сыһыаннаах олоҕо суох араас усках иһитиннэриилэри биири даҕаны тарҕатар табыллыбат диэн бобор дьаһалы ылыммыппыт. Ол — бэйэ-бэйэни харыстаһар, араас угаайыга киирбэт, өйү-санааны бөҕөргөтөр сыалтан. Ону дьонум-сэргэм барахсаттар өйдүүллэр.
Байыаннай сулууспаҕа ыҥырыллан барбыт уолаттарбыт дьиэ кэргэттэригэр өйөбүл тиһиктээхтик оҥоһуллар: иитэр сүөһүлэригэр отторун, уокка оттор мастарын, иһэр муустарын булууга, идэһэлэниилэригэр тиийэ нэһилиэк дьоно көмөлөстүбүт, көмөлөһөбүт. Манна барытыгар ким да туора турбакка, нэһилиэгим дьоно өйөбүл, тирэх буолбутугар итиэннэ көмөҕө кэлиигэ өрүү бэлэм үтүө майгыларыгар, дьыалаларыгар улаханнык махтанабын. Бары тэрээһиннэргэ, бары хамсааһыннарга этиэх эрэ кэрэх, бары саба түһэн сүүрэн-көтөн көмөлөһөн иһэллэр. Билигин бу сааскы салгын түһэн эрэринэн, дьоммут иһэр ууларыгар муустарын булууска хаһааныыга үлэ бара турар.

Киһи киһиэхэ истиҥ сыһыана, өйөбүлэ олус күүстээх эмп тэҥэ. Киһиэхэ саамай уйан миэстэтэ – ис туруга уонна уйулҕата. Бу өттүгэр эмиэ болҕомто ууруллан, биир дьиэ кэргэн курдук, биир санааҕа кэлэн, үлэни ыытабыт.  Туох баар үөскүүр боппуруостарга бастакынан быһаччы кыттан, тута быһаарыылары ылыныы, үлэ барарын, түмүктээх буоларын ситиһэ олоробут.
Улууспут үрдүнэн сүрдээх үчүгэй хайысхалаах тэрээһиннэр ыытыллаллар. Байыаннай дьайыыга кытта сылдьар дьоммут дьиэ кэргэттэригэр анаан дастабырыанньаны оҥортоон, кинилэр култуура, успуорт уо.д.а. тэрээһиннэригэр босхо сылдьыылара хааччылынна. Дьокуускай куоракка айаҥҥа үлэлиир улууспутугар үс такси сулууспата баарыттан бииригэр, саллаат дьиэ кэргэнин чилиэнэ босхо барыыта-кэлиитэ мэктиэлэнэр. Бу маннык үтүө өйөбүлү оҥорор таксист уолаттарбытыгар сиртэн халлааҥҥа диэри барҕа махталбытын биллэрэбит, хайгыыбыт.
Араас кыһалҕалар үөскүү сырыттылар. Ол курдук, бу уолаттарбыт хамнастара, биир кэмнээх 200 тыһыынча солкуобай кээмэйдээх көмө дьиэ кэргэттэригэр кыайан түспэккэ, балайда ыксыы сылдьыбыппыт. Онно  өрөспүүбүлүкэбит Уһук Илин ФУо үлэлиир Бастайааннай бэрэстэбиитэлистибэтин үлэһиттэрэ туох баар болҕомтолорун, кыһамньыларын ууран, ис сүрэхтэриттэн кыһалланнар үлэлээбиттэригэр Ким Александрович Борисовка, Петр Петрович Бурнашовка, Валерий Николаевич Протопоповка, Диана Иннокентьевна Сыромятниковаҕа уонна бука барыларыгар ис сүрэхпиттэн барҕа махталбын тиэрдэбин. Билигин уолаттар уоппускаларын боппуруостарыгар сүүрэ-көтө, көмөлөһө сылдьаллар. Ростов куоракка байыаннай сулууспалаахтарга гуманитарнай көмөнү, малы тиксэриигэ үлэлиир Сулустаан Заболоцкайга, волонтердарга барыларыгар, биир дойдулаахпыт Вера Душкевичка улахан махталбын тиэрдэбин. Вера Петровна госпиталга кэлэр саллааттары тута көрсөн, туох кыһалҕалаахтарын быһаара охсон, сүүрэ-көтө үлэлии сылдьар.

«Якутия с тобой!» диэн хамсааһыҥҥа кытта сылдьар хас биирдии дьоммут таҥас-сап тиксэн, мал-сал хомуйсан, хара бастакыттан турунуулара улахан көмөлөөх буолла. Уолаттарбытын таҥнар таҥастарыттан саҕалаан бары өттүнэн тэрийэн ыытарга үлэлэһэ олороллор. Бу түмсүү, хамсааһын кыттыылааҕын Ирина Егоровна Саввинаны кытта кэпсэтэн, сорох таҥас кэмпилиэктэрин манна, нэһилиэкпитигэр, иистэнньэҥнэрбит тигэргэ бэлэмнэр. Матырыйаалы киин куораттан ылыахтаахпыт. Билигин кыра да көмө барыта махталлаах дьыала.

Уолаттарбар мэлдьи этэбин, манна биһиги дьоҥҥутугар көмөлөһөбүт, нэһилиэккит дьоно туора турбаттар диэн. Ону уолаттар өйдүүллэр, махтаналлар. Холобур, ийэлэригэр, балтыларыгар Саҥа дьылынан диэн уолаттар ааттарыттан оскуоланы кытта кыттыһан тыыннаах сибэкки дьөрбөтүн, уоллаттартан кэлбит суругу кытта туттарыыбыт ураты долгутуулаах этэ. Манна даҕатан эттэхпинэ, кэнчээри ыччаты дойдуга бэриниилээх буолууга иитиигэ Өксөкүлээх Өлөксөй аатын сүгэр орто оскуолабыт дьоһун үлэни ыытар. Оскуолабытыгар Карбышевскай хамсааһын күүскэ үлэлиир. Оҕолор Ильмень Күөлгэ быйыл эмиэ баран кыттан кэллилэр. Байыаннай патриотическай үлэ, бэтэрээннэри кытта көрсүһүүлэр уо.д.а. утумнаахтык ыытыллаллар. Оҕо кыратыттан дойдутун историятын, олоҕун-дьаһаҕын билэ улаатарыгар болҕомто ууруллар.

Нэһилиэккэ туох баар үлэбит, тэрээһиммит өйү-санааны түмүүгэ, уһугуннарыыга, биир сомоҕо буолууга түмүллэн, онно ананан ыытылла тураллар. Дойдутун таптыыр, бэҕэһээҥҥитин билэр киһи кэскиллээх диэн санаанан салайтарабыт.

Дьоммор туһаайан бары күүһү-күдэҕи, билиини-көрүүнү, сатабылы түмэммит, байыастарбытын өйүөҕүҥ, кинилэр дьиэ кэргэттэригэр бөҕө тирэх буола туруоҕуҥ диэн этэбин.  Иллээх-эйэлээх дьоһун олох иилии эргийдэҕэ буоллун, үтүө санаа үмүөрүстэҕэ буоллун.