Поэзия күнүгэр — Горнайга

«Поэзия киһи саныыр санаатын үрдүк чыпчаала, киһи өйүн өрөгөйө…»  диэбитэ биһиги биир дойдулаахпыт, поэт Семен Данилов.

Хоһоонньут Мария Андреева РФ суруйааччыларын сойууһугар киирбитин төрөөбүт улууһугар чиэстиир үтүө күн П.Д. Аввакумов аатынан киин бибилэтиэкэҕэ үрдүк таһымҥа буолан ааста.

Улуу нуучча суруйааччыта Максим Горькай төрүттээбит Арассыыйа суруйааччыларын сойууһугар XXI үйэҕэ Горнай улууһа үс чилиэннэннэ. Поэт Александр Тарасов, прозаик Николай Александров уонна эдэр ыччаппыт, поэт Мария Андреева. Эдэр киһи РФ суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ буолбута улахан чиэс. Улууспут дьонугар-сэргэтигэр үүнүү-сайдыы  суола бара турарын туоһулуур.

Бу үөрүүлээх күнү кэлэн киэргэппит, үөрүүтүн үрдэппит ыалдьыттарбытынан буоллулар: саха народнай поэта Наталья Харлампьева, поэт, публицист, саха суруйааччыларын сойууһун бэрэссэдээтэлэ, «Чолбон» сурунаал бас эрэдээктэрэ Гаврил Андросов, поэтессалар: Зинаида Архипова, Яна Байгожаева, саха сирин эдэр литератордарын сэбиэтин кыттыылаахтара Римма Крылова, Мария Винокурова, «АйАрт» айар түмсүүлэри көҕүлүүр түмсүү кыттыылаахтара Ньургуйаана Сметанина, Уран Күннэй Саргын кыыһа, Ираида Коркина – Чугдаара, Петр Кычкин – Сайылык Бүөтүр.

Мария Андреева 1984 с. кулун тутар 25 күнүгэр Горнай улууһун Одуну нэһилиэгэр күн сирин көрбүтэ. Маҕарас орто оскуолатын бүтэрбитэ. М.К. Аммосов аатынан Саха Государственнай университетын саха тылын уонна литературатын салаатыгар үөрэнэн, учуутал идэтин ылбыта. 2024 с. ХИФУ «Филология» магистратуратын бүтэрбитэ. Билигин төрөөбүт нэһилиэгэр, үөрэммит оскуолатыгар педагог-бибилэтиэкэринэн, кылаас салайааччытынан уонна «Одуну кыымнара» литературнай куруһуок салайааччытынан айымньылаахтык үлэлии сылдьар.

Саха сирин эдэр суруйааччыларын сүбэ мунньаҕын историята дириҥ ис хоһоонноох. Биир дойдулаахпыт, саха народнай поэта Семен Петрович Данилов саха сирин суруйааччыларын сойууһун салайар кэмигэр эдэр суруйааччыларга улахан кыһамньытын уурара.

1987 сыллаахха, кэм уларыйыытыгар тохтуу сылдьан баран, 2004 сыллаахха Н.И.Харлампьева көҕүлээһининэн, култуура, ыччат министиэристибэлэрин өйөбүлүнэн мунньах сөргүтүллэн, икки сылга биирдэ Саха сирин эдэр суруйааччыларын бииргэ түмэр.

Мария эдэр суруйааччылар ХХ, ХХI, XXII өрөспүүбүлүкэтээҕи сүбэ мунньахтарын уонна Уус Алдан улууһун Суотту нэһилиэгэр ыытыллар айар үөрүйэх өрөспүүбүлүкэтээҕи 2019, 2021, 2023 сс. сэминээрдэрин кыттыылааҕа. Мария Романовна Горнай улууһун эдэр ыччатын «Дьүрүскэн» литературнай түмсүүтүн, саха сирин суруйааччыларын сойууһун эдэр литератордарын сүбэтин чилиэнэ, өрөспүүбүлүкэтээҕи «Талаан түһүлгэтэ» бөлөх көхтөөх кыттааччыта.

Айар үлэнэн оҕо сааһыттан дьарыктанар. Хоһоонноро «Үлэ күүһэ» хаһыакка, «Күрүлгэн» уонна «Чолбон» сурунаалларга, «Чолбон» сурунаал «Сэмсэ» сыһыарыытыгар, «Дьүрүскэн» түмсүү кыттыылаахтарын «Куйаар кыымнара» хомуурунньугар, эдэр ааптардар «Кынаттаах тыллар», «Сааскы ыллыктар», «Айар тыл абылаҥа» хомуурунньуктарыгар тахсыбыттара. Икки кинигэ ааптара: Бастакы тыллыы хоһооннорун хомуурунньуга 2023 сыллаахха күн сирин көрбүтэ. 2024 с. биэс ааптар кинигэтин кэмпилиэгэр Мария Чуумпуга кинигэтэ тахсыбыта. Бүрээт поэта Намжил Нимбуев «Телепатия», Николай Гумилев «Чад күөлэ» хоһооннорун тылбаастаабыта. Кострома эдэр литератордара Мария хоһооннорун бөлөҕүн тылбаастаан социальнай ситимнэргэ тахсыбыта.

Биһиги улууспут бары нэһилиэктэригэр айар дьону түмэр литературнай түмсүүлэр бааллар. Түмсүүлэр олохтоох бибилэтиэкэлэри кытта ыкса сибээстээхтик үлэлииллэр.

Улууспут айар дьонун түмэр уонна көҕүлүүр, улуу суруйааччыларбыт Сэмэн уонна Софрон Даниловтар төрөөбүт алаастарыгар ыытыллар «Бор көмүс күһүнэ» бэстибээл буолар. Поэзия бэстибээлэ 2002 с. Н.И.Харлампьева идеятынан, кииннэммит библиотечнай ситим тэрийиитинэн ыытылллар. Бу бэстибээлгэ улууспут эдэр ааптардара Мария Андреева уонна Василий Тимофеев айар үлэлэрин билсиһиннэрэн, саха биллэр суруйааччыларын кыраҕы харахтарын далыгар киирэн айар эйгэҕэ үктэммиттэрэ буолуо дии саныыбыт уонна ситиһиилэри баҕарабыт.

Мария Павлова

Хаартыскаларга ааптар түһэриитэ