Пресс-кэмпириэнсийэ: оҕону иитии, үөрэх хаачыстыбата, Өлүөнэ муостата…

Ахсынньы 25 күнүгэр Ил Дархан Айсен Николаев Нам улууһун Нам сэлиэнньэтигэр саҥа аһыллыбыт Култуура уонна духуобунас киинин саалатыгар суруналыыстарга улахан пресс-кэмпириэнсийэ ыытта.

Икки чаастан ордук барбыт пресс-кэмпириэнсийэҕэ Ил Дархан суруналыыстар анал байыаннай дьайыылар, аан дойдуну аймаабыт дьаҥ утары охсуһар миэ­­рэлэр, оскуолалары уонна уһуйааннары тутуу, ыччаты патриотическай иитии, табыгастаах куорат эйгэтин уонна сири-уоту тупсарыы, хамнас үрдээһинин, Арассыыйа Федерациятын Сэбиэтигэр көрсүһүүтүн, бырамыысыланнас сайдыытын туһунан ыйытыыларыгар хоруйдаата.

Үөрэх хаачыстыбатын саҥаттан көрүү

Ил Дархан Айсен Николаев Педагог уонна Аҕа сүбэһит сылыгар өрөспүүбүлүкэ үөрэхтээһинин тиһигин сайыннарыы сүрүн хайысхаларын бэлиэтээтэ. Үөрэх тэрилтэтин салайааччытын сүрүн соругунан үөрэтии саҥа көрүҥүн киллэриини уонна бастыҥ билиини биэриини көҕүлээһин буо­луохтаах диэтэ. Үөрэх хаачыстыбатын үрдэтэр бириэмэ кэллэ диэн эттэ. Кини дойду инникитэ билигин педагогтар илиилэригэр баар, оҕолорбутун саҥа ха­­йысхаларынан үөрэтэр кэммит кэллэ диэн тоһоҕолоон бэлиэтээтэ. Оскуола тутуута тэтимнээхтик барарын бэлиэтээтэ, өскөтүн урут сылга 10 оскуола тутуллар буоллаҕына, быйыл 14 киирбитин, кэлэр сылга 19 тутуллара былааннанарын кэпсээтэ.

Иитии сүрүн миэстэни ылыахтаах

Итини таһынан Айсен Николаев ос­­куола оҕо иитиитинэн дьарыктаныа суохтаах, билии эрэ биэриэхтээх диэн өйдөбүл сыыһатын, оҕо билиилээх эрээри майгы-сигили өттүнэн сүрүн өйдөбүлэ суох буоллаҕына, дьиҥ олохтон тэйбит ыччат тахсыаҕын быһаарда.

Патриотическай иитии боппуруоһа эмиэ таарылынна. Эдэр көлүөнэни патрио­тическай иитии ситэри барбатаҕын дьэ өйдөөтүбүт. Биһиги ыччаппытын патриотизмҥа иитэртэн кыбыстыа суохтаахпыт, ол эбэтэр онон атыттар дьарыктаныахтарын сөбүн, ол биһиэхэ охсуулаах буолуон эттэ.

Анал байыаннай дьайыыларга көмө хонтуруола

Үгүс ыйытыы анал байыаннай дьайыылары кытары сибээстээх буолла. Көмөнү оҥорууну хонтуруоллааһын суруналыыстары улаханнык долгутар. Ил Дархан эппитинэн, өрөспүүбүлүкэ да, федеральнай да таһымҥа хонтуруоллуур-кэтиир уорганнар өттүлэриттэн киирэр үп хайдах туттуллара кытаанахтык хонтуруолланар. Билигин улахан үлэ сэби-сэбиргэли, экипировканы, тиэхиньикэни эбии ыытарбытыгар хаачыс­тыбаҕа улахан болҕомтону ууруохтаахпыт. Дойдуну көмүскүү сылдьар байыастарбытыгар хаачыстыбалаах эрэ табаары атыылаһан тиэрдэрбит наадатын тоһоҕолоон эттэ Айсен Николаев.

Элгэтээҕи чохтоох сир барыһы үрдэтиэ

Суруналыыстар бырамыысыланнас, чуолаан, Элгэтээҕи чохтоох сир туһунан ыйыттылар. Быйылгы сыл түмүгүнэн хос­тооһун 20 мөл. туоннаҕа тиийдэ. Кэлэр сылга былаан быһыытынан 26 мөл. туонна хостонуо диэн Айсен Николаев иһитиннэрдэ. “Эльгауголь” тэрилтэ оҥорон таһаарыытын өссө да үрдэтиэ этэ даҕаны, тырааныспар инфраструктурата атахтыырын бэ­­лиэтээтэ. Ол иһин, “Эльгауголь” акционердара ааспыт сылга Охотскай муораҕа тии­йэр тимир суолу тутарга былааннаабыттар. 2025 с. бүтүүтэ, 2026 с. саҥата тимир суол тутуллан, оҥорон таһаарыы улаатыа диэн Ил Дархан эрэнэрин биллэрдэ. Хампаанньа өссө биир ситиһиитинэн – хостооһун ыытыллар миэс­тэтигэр бастакы байытар фабриканы тутан саҕалаабыта буолар.

Үлэҕэ эппиэтинэс ирдэнэр

Билиҥҥи уустук кэмҥэ үлэ би­­һиэхэ улахан суолталаах. Үлэ сылынан биллэрии сөптөөх быһаарыныы дии саныыбын, хас биирдиибит бэйэтин үлэтигэр эп­­пиэтинэстээхтик сыһыаннаһыахтаах, элбэхтик уонна таһаарыылаахтык үлэлиэхтээх диэн Ил Дархан Айсен Николаев эттэ.

Тыа сирин үлэһит дьонун үтүөлэрин билинэн, бородууксуйаны оҥорон таһаарыыны улаатыннарыыга, инвестициялары тардыыга, табаары эргиниини кэҥэ­тиигэ көмөлөһөр дьаһаллар көрүллүбүттэрин Өрөспүүбүлүкэ Баһылыга бэлиэтээтэ. Ыччаты, оҕону үлэҕэ үөрэтэн, бырамыысыланнаска эрдэттэн тардан бэлэмниир үлэ өссө күүскэ барара наадатын эттэ.

Арктикатааҕы эпос уонна ускуустуба киинэ болдьоҕор тутуллуо

Арктикатааҕы эпос уонна ускуустуба киинэ 2024 сылга диэри тутуллан бүтэрэ былааннанар диэн Ил Дархан Айсен Николаев суруналыыстар ыйытыыларыгар хоруйдаата. Бу киин тутуллуута Арассыыйа култууратын элбэх бөдөҥ диэйэтэллэрин интэриэһиргэтэрин, тоҕо диэтэххэ, аан дойду таһымыгар төрүт култуураны сайыннарарга уонна харыстыырга өрөспүүбүлүкэ бэйэтэ оҥорор соҕотох бырайыага буоларын бэлиэтээтэ.

Баһылык маны сэргэ өрөспүүбүлүкэҕэ төрүт култуураны өйүүр уонна сайыннарар бүтүн систиэмэ оҥоһулларын эттэ. Ол курдук, быйыл Саха сирин куораттарыгар эрэ буолбакка, сэлиэнньэлэргэ эмиэ култуура дыбарыастара тутуллалларын кэпсээтэ.

Өйөөтөхтөрүнэ, иккис болдьоххо туруорунарын эттэ

Кэлэр 2023 сыл балаҕан ыйыгар өрөспүүбүлүкэ Баһылыгын быыбара буолар. Суруналыыстар Айсен Николаевтан иккис болдьоххо кыттар былааннааҕын, суоҕун ыйыттылар. Пресс-кэмпириэнсийэҕэ Ил Дархан өскөтүн дойду Бэрэсидьиэнэ уонна Саха сирин олохтоохторо өйөөтөхтөрүнэ, иккис болдьоххо быыбарга туруорунарын иһитиннэрдэ.

Өлүөнэ муостатын дьылҕата быһаарыллыах курдук   

Соторутааҕыта буолан ааспыт Федерация Сэбиэтин мунньаҕар Өлүөнэ өрүһү туоруур муоста тутуутун өйөөн, РФ Үбүн министиэристибэтин өттүттэн угуллар үп кээмэйин быһаарсыы бара турарын туһунан Айсен Николаев суруналыыс­тарга иһитиннэрдэ. Биһиги туруорсуубут федеральнай үбүлээһин өлүүтэ 50%, өрөспүүбүлүкэ 50 % буолуохтаах диэн, билиҥҥитэ сөптөөх быһаарыныы ылылла илигин кэпсээтэ. Ил Дархан бэлиэтээбитинэн, бу уон сыл устата аан маҥнайгытын Федерация Сэбиэтин уурааҕар Өлүөнэ муостатын тутууну федеральнай үбүлээһин туһунан пуун киирбит. Бу бөдөҥ бырайыак оннуттан хамсыахча буолбута этилиннэ.

Инфекционнай балыыһа аһыллыа

Суруналыыстары инфекционнай балыыһа тутуллуута эмиэ долгутар. Онуоха Ил Дархан Онкология киинин кэнниттэн тутуллара былааннанарын эттэ. Айсен Николаев анал инфекционнай балыыһа тутуута тэтимнээхтик ыытыллан, кэлэр 2023 сылга аһылларыгар эрэнэрин эттэ.