Прокопий Бубякин: Донбасска – 20 күн

Төннөн кэлбитим кэннэ көрсүбүт дьонум биир киһи курдук “хайа, антах хайдаҕый?” диэн ыйыталлар. Онуоха “этэҥҥэ” диэхпин табыллыбат – сэрииттэн урусхалламмыт, өлүүнү-сүтүүнү көрбүт дьон олорор куораттарыгар билигин ханнык да “этэҥҥэ буолуу” суох. “Куһаҕан” диир эмиэ күчүмэҕэй – онно эмиэ күннээҕи олох баар, салҕанар – тутуу бөҕөтө бара турар, эрэгийиэҥҥэ быстыбат субурҕанан Арассыыйаттан тутуу матырыйаала, ас-үөл киирэ турар. Дьон урукку олохторугар сыыйа төннөн эрэллэр. “Олох салҕанар” эрэ диэххэ сөп.

Украина фронугар уустук кэм бүрүүкээн турар кэмигэр дойдубутугар өйөбүл буолар сыаллаах Донбасска барар волонтердары кытта айаннаатым. Кыргыһыы саҥа бүппүт сиригэр үлэһит илии олох тиийбэт этэ.
Мариуполы ойуулуур буоллахха, киһи аан маҥнай бу куоракка биир да бүтүн түннүк суоҕун бэлиэтии көрөҕүн. Дьокуускайтан улахан куорат. Хараххытыгар оҥорон көрүөххүтүн сөп – Сайсарыттан саҕалаан Мархаҕа диэри тэрилтэ да, дьон олорор дьиэтин да түннүктэрэ бары бытарыйбыттар. Мариуполь – Арассыыйа буойуннара, ДНР, ЛНР норуодунай милииссийэлэрин кытта “Азов” батальон (*Россияҕа бобуулаах) саллааттарын утары икки ый сэриилэһэн кыайбыт, бэриннэрбит сирдэрэ. Олор кэлин “Азовсталь” диэн туспа куорат курдук киэҥ металлургическай кэмбинээт сиригэр-уотугар кириэппэстэнэн олорбуттарын истибиккит, көрбүккүт буолуо.
Иккис боппуруос, “онно тугу гынныгыт?” диэн. Балыыһаҕа дьону тастыбыт, гуманитарнай көмөнү түҥэттибит, бэкээринэттэн килиэби Гуманитарнай кииннэргэ тиэйдибит уо.д.а. Бэйэбит биир спорткомплекска баазаланан олордубут. Волонтер сарсыарда эрдэттэн киэһэ хойукка диэри күн солото суох сылдьар, киэһэ ибили сылайан утуйар аакка барар.
Фроҥҥа саамай чугаһаабыт кэрчигим – Волноваха диэн ынырыктаах кыргыһыы буолбут дэриэбинэтигэр гуманитарнай көмөнү тиксэрии. Москва куорат Южное-Чертаново префектуратын салайааччыта аҕалбыт көмөтүн тиэрдэргэ көрдөспүтүн таспыппыт. Волноваханы Арассыыйа сэриилэрэ нацбаттар бөҕөргөтүнүүлэрин үс өттүттэн тэҥинэн атаакалаан киирэн нэһиилэ босхолообуттар эбит. Бүттэлээх дьиэ ордубатах, олохтоохторо бары көспүттэр, дьиэлэргэ билигин Арассыыйа саллааттара олороллор, “дьиэлэр хаһаайыннарын кытта билсэбит, ыраастык туттабыт” дииллэр.

Балыыһаҕа дьону таһыы

Сүрүн үлэбит Мариуполлааҕы Интенсивнэй эмтээһин балыыһатыгар ыарыһахтары, бааһырбыттары наһыылканан таһыы. Бомбежка кэмигэр бу балыыһа түннүгэ барыта бытарыйбыт, лиибэ алдьаммыт. Сиэстэрэ-хаһаайка Елена Гурель эппитинэн, сэрии кэннэ ыарыһах ахсаана лаппа элбээбит. Реанимация, интенсивнэй терапия отделениелара диэн тугун билэр дьон баар буоллаххытына, сэрэйэн эрдэххит – саамай ыарахан туруктаах ыарыһахтары КТ-га, рентгеҥҥэ илдьии-аҕалыы, арыыйда буолбуттары уопсай палаатаҕа көһөрүү, “скорайынан” киирбиттэри, бааһырбыт байыастары реанимацияҕа таһаарыы – барыта волонтердар үлэбит. Балыыһа үрдүнэн биир да лиип үлэлээбэт. Отделениеларга иккилии эрэ санитар баар, хайдах да кыамматтар. Стеклопакет түннүгү саҥа туруоран бүппүттэр. Тобус-толору палааталар, көрүдүөрдэр. Морга амырыын сыт-сымар. Дьон санаата-оноото манна тыҥаан сылдьар. Үксүгэр махтаналлар гынан баран, биирдэ эбит таһа сылдьар киһиҥ үөҕэн кэбиһиэн сөп, ону тулуйаҕын. Олох аахсыбаккыт диэн эрдэ инструктаж оҥорбуттара.
Сылаас холбоно илик, тутуу бара турар
Мариуполь улахан аҥаарыгар билигин да сылааһы холбуу иликтэр. Онон олорор дьиэлэр бары тымныылар, сииктээхтэр, таһырдьа +3 кыраадыс. Эппитим курдук, тутуу киэҥник бара турар, сотору барыта чөлүгэр түһэрэ буолуо. Санкт-Петербург куорат манна саҥа микро-оройуоннары тутан киллэрдэ. Түүн 23.00-07.00 ч. диэри куоракка комендантскай чаас.

Бердников Мариупольга тиийбит

Мариуполь куорат мэрин солбуйааччытынан биһиги бырабыыталыстыбабытыгар вице-премьердээбит Дмитрий Бердников үлэлиир. Дмитрий Викторовичка сахалар приемҥа киирэ сырыттыбыт. Байыаннай балаһыанньа быһыытынан, киһибит хаки таҥастаах, кэбиниэтин түннүгэ барыта, снайпертан көмүскэнэн, армированнай салапаанынан сыһыарыллыбыт. Саха сириттэн кэлэр көмөнү сыаналыырын биллэрдэ, Арассыыйа волонтердарын үлэтин үрдүктүк сыаналаата. “Взяли, встали, пришли, помогли. Спасибо!” – диэн кылгастык этэн көрсүһүүбүтүн түмүктээтэ. Горнай Атамай нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо буолбут эбит. Атамайдар, ааҕар буоллаххытына, Бердников эһигини олус сылаастык саныыр, эҕэрдэ ыытта.

Чэриктэйдэр тааҥкалара

Бассаап бөлөхтөрүгэр саха байыастара ыыппыт хаартыскалара, видеолара кэллэҕинэ, киһи эрэ барыта сэҥээрэн көрөр. Ол курдук, биир сарсыарда сиирэ-халты аһаат, 08.00 чаас диэки уазикпытынан үлэбитигэр айаннаан истибит. Байыаннай тиэхиньикэ, айаннаан иһэр холуонна сонун буолбатах.

Уазик кэнники олбоҕор олорон утуктуу истэхпинэ, харахпар «ЧЭРИКТЭЙ» диэн улахан буукубаларынан суруллубут тааҥка элэс гынна – үнүр бассаапка көрбүт “Т-80” тааҥкам, сахалар тааҥкалара буоларын тута өйдөөтүм. Суоппарга этэн, эрийэ баттаан тохтоотубут, уолаттарга тиийэн кэллибит. Бары бааллар эбит. Уус Алдан Чэриктэй нэһилиэгин уола Айаал Горохов (аатын этэргэ көҥүллээтэ) передовойга киирээри тааҥкатын өрөмүөннүүр батальоҥҥа оҥорторо аҕалбыт эбит. Кини тааҥкатын таһыгар түспүт хаартыскатын эрдэ соцситимҥэ көрбүт эбиппин. Кинилэри кытта биир дойдулааҕа И.С. уонна Чурапчыттан төрүттээх, Амма күтүөтэ Н.Б. бааллара (ааттарын ыйбаты, хаартыскаларын таһаарбаты көрдөстүлэр).

Саха сирин волонтердара

Арассыыйаттан “Биир ньыгыл Арассыыйа” баартыйа “Эдэр гвардия” хамсааһынан эрэ нөҥүө волонтердуу барыахха сөп. Симиэнэни симиэнэ солбуйан Мариуполь, Мелитополь куораттарга штаб тохтоло суох үлэлиир. “Эдэр гвардия” Уһук Илиннээҕи федеральнай координаторынан саха киһитэ Василий Попов үлэлиир. Мин сырыыбын кини тэрийдэ. Мариупольга 4 симиэнэҕэ хамандыырынан үлэлээтэ. Сэтинньитээҕи симиэнэҕэ Арассыыйа эрэгийиэннэриттэн 32 киһи сырытта. Манна Василий Попов, Николай Цеев (устудьуон), Андрей (устудьуон), Михаил (устудьуон), Роман Зебров (эдэр исписэлиис), Степан Портнягин (Эдьигээн нэһилиэгин баһылыга уонна мин – сахалар сэттиэ буолан волонтердаатыбыт.

Амма саллааттарыгар көмө

Улуустан билигин саллааттарга көмө хамсааһына саҕаламмытын көрө сылдьаргыт буолуо. Бу олус махталлаах дьыала. Мин баар кэммэр Эдьигээн улууһун баһылыга Василий Сорокин, Өлүөхүмэ улууһун баһылыга Николай Харбин сэриигэ наадалаах рациялары, квадрокоптеры аҕалан биир дойдулаахтарыгар туттардылар. Фроҥҥа биир дойдулаахтары булар олус уустук, бастатан туран, ким ханнык чааска баара, чаас ханан турара кистэлэҥ (өстөөх үспүйүөннээһини күүскэ туһанар). Уопсайынан, саллааттар ханнык уобалас сиригэр-уотугар сыталларын бэйэлэрэ да билбэттэр. Сибээс сороҕор хаппат, симка атыылаһар күчүмэҕэй. Онон сахалар бэйэ-бэйэлэрин истиһэн эрэ билсэллэр. Амма улууһа быйыл көмө пуондатын арыйбыта, манна харчы хомуллан саллааттарбыт сулууспалыыр усулуобуйаларын тупсарар көмө оҥоһуллуохтаах. Мариупольга сылдьар биэс биир дойдулаахтарбын (Чакыр, Амма, Бөтүҥ, Абаҕа, Соморсун) булан сибээстэстим. Уолаттар коллиматор, тепловизор көрдөөбүттэрин улуус салалтата уолаттары өйөөн, уопсайа, 280 000 солк. сыаналаах оборудованиены ылла. Москваҕа олорор биир дойдулаахпыт Константин Пахомов маны барытын бу күннэргэ Мариупольга ыытыаҕа. Манна даҕатан, Ил Дархан Айсен Николаев Москва, Ростов уонна Донецкай куораттарга саха саллааттарыгар көмөлөһөр гуманитарнай киини кэмигэр тута тэрийбитин бэлиэтиэм уонна хайҕыам этэ. Манна төгүрүк суукка симиэнэнэн исписэлиистэр үлэлии олороллор. Төлөпүөннэрэ – 89268868604 (Москва. бассаап, телеграм бааллар).

Таможня үлэтэ тохтуу илик

Кыраныыссаҕа күнү-түүнү быһа уочарат – тутуу матырыйаалын, байыаннай сэби тиэммит таһаҕас массыыналара айанныыллар. Донецкай уобалас Арассыыйаҕа киирбитэ эрээри, байыаннай балаһыанньа тохтуу илигинэн, үспүйүөннэр, диверсаннар элбэхтэринэн, урукку Арассыыйа—Украина таможнята тохтуу илик, икки өттүттэн Арассыыйа харабыллара олороллор.

Түмүк оннугар

Донбасска сылдьыбыт киһи биири чиҥник өйдөөн кэлэр – сэрии буолбатах сиригэр олорорбут дьолбут буоларын. Киэһэ аһыыр астаах, нус-хас утуйар оронноох, сарсыарда тыыннаах уһуктар эрэллээх, бүтүн түннүктээх-үөлэстээх, тымныы киирбэт бүтэй дьиэлээх. Саамай кылаабынайа, кэргэниҥ, оҕолоруҥ олохторун, доруобуйаларын туһугар нус-хас сылдьыы. Антах ол суох. Донбасс куораттарыгар билигин бу суох. Онон бу бүгүҥҥү олохпутун сыаналыаҕыҥ, эйэлээхтик олоруоҕуҥ. Донбасс олохтоохторо “эйэлээх олоххо кэлэн эрэбит, “временные трудности переживем” дииллэр. Оннук эрэ буоллун.

Прокопий Бубякин, Амма улууһун Эмис нэһилиэгин баһылыга, “Саха сирэ” хаһыат 2017-2018 сс. кылаабынай эрэдээктэрэ.