Рассаданы үүннэрии саҕаланна

Сайыммыт кылгас буолан, сылааһы сөбүлүүр оҕуруот үүнээйилэрин, эрдэ ситэр суортарын рассаданан эрэ олортоххо үчүгэй үүнүүнү ылыахха сөп. Саҥа оҕуруотунан дьарыктанан эрэр ыаллар Саха сиригэр үчүгэйдик үөрэтиллибит суортары билэллэрэ улахан туһалаах буолуо дии саныыбын.

Оннук суортарынан буолаллар: Оҕурсу (пленочнай теплицаҕа): Апрельский (ТСХА 98), Зозуля (ТСХА 77), Кукарача (ТСХА 761), Манул (ТСХА 211), Гибрид Сюрприз 66.
Оҕурсу (сылаас кирээдэҕэ, парникка, пленканан сабан үүннэрэргэ): Алтайский ранний 166, Вязниковский 37, Муромский 36, Парус гибрид F 1, Корнишон-Патти.
Помидор (теплицаҕа): Верлиока, Сибирский скороспелый, Белый налив, Перемога.
Помидор (аһаҕас кирээдэҕэ): Грунтовый грибовский, Сибирский скороспелый, Белый налив, Челнок.
Минньигэс биэрэс: Ласточка, Винни-Пух, Богатырь, Крепыш, Калифорнийское чудо.
Баклажан: Фиолетовое чудо F 1, Карликовый ранний 921, Деликатес 163, Донской.
Кабачок: Аэронавт, Грибовская 37, Зебра, Цукеша.
Паттиссон: Диск, Белый 13.
Тыква: Миндальный-35, Волжский серый-92, Алтайская 47, Грибовская кустовая 189.
Арбуз: Огонек, Скороспелый харьковский.
Дыня: Грунтовый грибовский, Колхозница.

Рассаданы үүннэрии бириэмэтэ үүнээйиттэн тутулуктаах. Наһаа уһуннук үүннэриллибит рассада хаачыстыбата мөлтүүр, көһөрөн олорпут кэннэ өр бириэмэ ыарытыйар уонна бытааннык үүнэр. Ол иһин помидор рассадатын муҥутаан 60-70 күн туруоруохха сөп, биэрэһи, баклажаны – 70-80 күн, оҕурсуну, кабачогу, патиссоны, тыкваны – 25-30 күн.
Саха сирин климатын усулуобуйатыгар биэрэс уонна баклажан рассадатын үүннэриини олунньу ый бүтүүтүгэр саҕалыыллар, теплицаҕа үүннэрэр помидор рассадатын – кулун тутар иккис декадатыгар, оттон таһырдьа кирээдэҕэ үүннэрэри — кулун тутар үһүс декадатыгар, оҕурсу, кабачок, патиссон, тыква рассадаларын — ыам ыйын саҥатыгар.
Рассаданы дьиэҕэ үүннэрэргэ 8-10 см үрдүктээх түгэҕэ дьөлөҕөс көһүйэлэри тутталлар. Рассада буора сахсархай буолуохтаах. Табыллан оҥоһуллубут рассада буора, уу куппут кэннэ куурдаҕына кытаатан хаалбат. Оччоҕо рассаданы аһылыгынан уһуннук хааччыйар. Көһүйэлэргэ кутуллар буор булкааһын састааба арааһынай буолуон сөп:
1. Ноһуом кунуһа (перегной) – 50 быр., кырыс эбэтэр оҕуруот буора – 50 быр.

2. Ноһуом кунуһа – 50 быр., кырыс буора – 30 быр., эргэрбит эрбии көөбүлэ – 20 быр.
3. Туорфа – 40 быр., ноһуом кунуһа – 30 быр., кырыс буор – 20 быр., көөнньүбүт ынах сааҕа – 10 быр.
Өскөтүн буор булкааһа олус чиҥиир буоллаҕына, кини састаабыгар өрүс кумаҕын эбэтэр эргэрбит мас көөбүлүн (опилка) эбиэххэ сөп. Оттон наһаа көпсөркөй буоллаҕына,
сибиэһэй ынах сааҕын кыратык ууга суурайан баран куталлар.
Биир биэдэрэ бэлэмнэммит буор булкааһыгар 1-2 ыстакаан оһох күлүн, 10-20-лии грамм азотнай, фосфорнай уонна калийнай уоҕурдуулары булкуйаллар. Помидор, биэрэс, баклажан рассадатын үүннэрэргэ буор, ноһуом кунуһун кээмэйин арыый аччаталлар, оттон фосфорнай уоҕурдуу кээмэйин оҕурсу киэнинээҕэр 2-3 төгүл элбэтэллэр. Оһох күлүн уонна
фосфорнай уоҕурдууну буорга кураанахтыы киллэрэллэр. Ынах сааҕын, азотнай уонна калийнай уоҕурдуулары бастаан ууга суурайаллар, онтон буорга кутан баран үчүгэйдик булкуйаллар. Итинник бэлэмнэммит рассада буора инчэҕэй буолбакка сииктээх эрэ курдук буолуохтаах.
Сиэмэ тахсыытын түргэтэтэр сыалтан олордор сиэмэлэртэн бөдөҥнөрүн талаллар уонна грибковай ыарыылартан көмүскээн, 1 быр. марганцовка суурадаһыныгар 20-30 мүнүүтэ
туталлар. Онтон үчүгэйдик сууйан баран сиэмэлэри илитэллэр, тылыннараллар.
Помидор, биэрэс, баклажан, физалис рассадаларын пикировкалаан үүннэрэллэр. Ол аата ити үүнээйилэр сиэмэлэрин бэлэмнээн баран кыра хоруопкаларга, дьааһыктарга хойуутук ыһаллар уонна сиэмэ бытыгыраан тахсыар диэри пленканан сабаллар. Онтон маҥнайгы дьиҥнээх сэбирдэх үүммүтүн кэннэ көһүйэлэргэ көһөрөллөр.
Итинник көһөрүүнү «пикировка» дэнэр. Көһөрүү оҕурсуга, кабачокка, патиссоҥҥа, тыкваҕа, арбузка, дыняҕа куһаҕаннык дьайыан эмиэ сөп.
Ол иһин тыллыбыт сиэмэлэрин аан маҥнайгыттан көһүйэҕэ ыһаллар.
Рассаданы көһүйэҕэ пикировкалаан баран үчүгэйдик уу куталлар уонна хахха сиргэ уураллар. Рассада силис тардан чөрөйө түспүтүн кэннэ, күн көрөр сиригэр сырдыкка туруораллар. Рассада үүнэр бириэмэтигэр уу куталлар, уоҕурдуунан 2-3 төгүл аһаталлар, буору көбүтэллэр, сөптөөх температураны тутуһаллар, буортулаах үөннэри уонна ыарыылары утары охсуһаллар.
Үүммүт рассаданы олордуох иннинэ 1-2 нэдиэлэ инниттэн сөрүүн салгыҥҥа туталлар. Күнүс дьааһыктаах рассаданы сарыардаттан киэһээҥҥэ диэри таһырдьа таһаараллар. Сатаан үүннэриллибит рассада хойуу силистээх, суон, намыһах уктаах, хараҥа от күөҕэ өҥнөөх, сибэккитэ тылла илик бутоннаах буолар.

«Саха сирэ» хаһыат архыыбыттан