Саахымат оонньуута уонна ускуустуба

Саахымат – өй уонна майгы-сигили күрэһэ. Манна успуорт син атын көрүҥнэригэр курдук, эмиэ ким ордук бэлэмнээх кыайар. Ону саахымакка Ил Дарханын Куубагын кыттаалаахтарын киирсиитигэр илэ-чахчы көрдүбүт. Бу улахан күрэхтэһии Саха сиригэр АЛРОСА өйөбүлүнэн номнуо 3-с сылын тэрилиннэ.

Кэлин Ил Дархан Куубага Арассыыйа Куубагын биир суолталаах түһүмэҕэ буолла. Быйыл саха саахыматчыттара Арассыыйа биллэр гроссмейстердарын кытта өссө үрдүк таһымнаахтык кииристилэр. Ону турнир түмүгэ туоһулуур – 10-с кылаас үөрэнээччитэ уон бастыҥ саахыматчыт иһигэр киирдэ.

“Ил Дархан Куубага саахымат дьиҥнээх бырааһынньыга буолла. Тута хас да турнир ыытылынна, дойду араас эрэгийиэннэриттэн кытыннылар. Бэл, Швецияттан кытта кэлэн оонньоотулар.

Саха саахыматчыттара, бэтэрээннэр да, ыччаттар да  бэркэ кытыннылар. Альберт Постников үрдүк таһымнаахтык, ааттаах-суоллаах күрэсчиттэртэн хаалсыбакка  оонньоото. Кинини сэргэ, Дмитрий Донской норуоттар икки ардыларынааҕы таһымнаах гроссмейстер Наталья Погонинаны кытта киирсэн тэҥнэстэ. Ол партия түмүгүнэн, Арина Васильева дьахталларга бастаата. Түргэн саахымакка, блицкэ, классикаҕа буоллун, бастакы миэстэлэри биһиги дьоммут ыллылар. Ол барыта Саха сиригэр саахымат сайдарын туоһулуур”, – диэн Владимир Егоров бэлиэтээтэ.

Быйыл Ил Дархан Куубага кулун тутар 31-муус устар 11 күннэригэр буолла. Тута дойду таһымнаах үс турнир тэрилиннэ: эр дьоҥҥо Арассыыйа Куубагын FONBET түһүмэҕэ уонна блицкэ, рапидка Арассыыйа Гран-Притын түһүмэхтэрэ. Интэриэһинэйэ диэн, блиц Покровскай куоракка буолбута. Онно Арассыыйа 14 эрэгийиэниттэн уонна Швецияттан барыта 109 киһи кэллэ.

Маастардары кытта биир таһымҥа

Арассыыйа Куубагын FONBET түһүмэҕэр дойду 12 субъегыттан уонна Швецияттан барыта 57 саахыматчыт кытынна. Ол иһигэр,  8 гроссмейстер, 3 норуоттар икки ардыларынааҕы маастар уонна 5 ФИДЕ маастара. Онно 6,5 очукуону ылан, призердары эбии көрдөрүүтүнэн баһыйан, Москуба гроссмейстера Вадим Звягинцев бастаата. Үрүҥ көмүс призер – Челябинскайтан Игорь Лысый, боруонса – Кырыымтан Дмитрий Кряквин.

Уопсай түмүккэ 8-с миэстэни ылан, дьон болҕомтотун Дьокуускай 10-с кылаас үөрэнээччитэ Альберт Постников тарта. Кини ситиһиитэ Саха сирин эдэр саахыматчыттара үүнэн-сайдан иһэллэрин туоһулуур. Бу – СӨ Саахымакка федерацията АЛРОСА хампаанньаны кытта элбэх сыллаах кыттыгас үлэлэрин үтүө түмүгэ. Алмаастаах хампаанньа СӨ Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондатын нөҥүө өрөспүүбүлүкэ таһымнаах тэрээһиннэри үбүлүүрэ үтүө үгэс буолла. Онтон сорох тэрээһин эрэгийиэн да, Арассыыйа да таһымнаах буолар кыахтаах.

“Тобуллаҕас өй күрэһин, үктэтиилээх албастары, соһуччу быһаарыныылары уонна өй күүстээх үлэтин көрүөн баҕалаах сыллата элбээн иһэр. Ону бу турнирга атын эрэгийиэннэртэн кэлэр профессионаллар уонна, биллэн турар, өрөспүүбүлүкэбит олохтоохторун интэриэһэ туоһулуур.

Күн бүгүн саахымат Саха сиригэр күрэс национальнай көрүҥэ буолан эрэр, сүгүрүйээччитэ элбии турар. Биһиги дьаныардаахтык дьарыктанар, саахымат үрдүк чыпчаалларын дабайарга дьулуһар биир дойдулаахтарбытынан киэн туттабыт. Быйыл Куубакка элбэх киһи кэллэ. Оттон гроссмейстердары кытта күрэстэһии турнир таһымын өссө үрдэтэр”, – диэн АЛРОСА генеральнай дириэктэрэ Павел Маринычев күрэс кыттыылаахтарыгар эттэ.

Өй күрэһэ

Владимир Егоров кэпсээбитинэн, кэлин Саха сиригэр саахыматы атын биридимиэттэри курдук оскуолаларга эмиэ үөрэтэллэрин туһугар, күрэс уонна өйү сайыннарар үстүрүмүөн быһыытынан тарҕатар, сырдатар буолбуттар. Ол түмүгэр, саахымат композициялара оскуола биридимиэтинэн олимпиадаларын кэккэтигэр киирбит.

Турнир түмүгүнэн кыайыылаахтар ураты оҥоһуулаах куубактары уонна мэтээллэри ылбыттарынан таһынан, Арассыыйа 2025 с. Куубагын финалыгар киирсэри көҥүллүүр очукуолары ыллылар.

“Быйыл Альберт Постников 4–10-с миэстэлэри үллэһиннэ, оттон рапидка 4-с буолла. Маннык оонньооччулардаах күрэхтэһиигэ ити олус үчүгэй көрдөрүү. Кини, оскуола оҕото диэтэххэ, эриэйтинигэр 106 очукуону эптэ. Атын да кыттааччылар үчүгэйдик оонньоотулар. Быйыл Саха сирин юниордара Сочига Арассыыйаҕа бастыыр иһин күрэхтэһиигэ чаҕылхайдык кыттыбыттара. Дьиҥэр, Саха сиригэр саахымат уруккуттан баар эрээри, кэлин Куубак көмөтүнэн уонна АЛРОСА өйөбүлүнэн  күүскэ сайда турар. Оттон онно успуонсар көмө кырата суох оруоллаах.

Бу Куубак ааспыттааҥҥылартан үрдүк таһымнаах, кыттааччы да эбиллэр, хаачыстыба да тупса турар. Күрэхтэһии олус тыҥааһыннаах этэ, бүтэһигэр диэри ким кыайара биллибэккэ турбута. Бастыҥнар ааттара олох наҕараадалааһын эрэ иннинэ ыйдаҥарбыта. Ити барыта турнир хаачыстыбатын туоһулуур”, – диэн турнир сүрүн судьуйата, Арассыыйа таһымнаах судьуйа, норуоттар икки ардыларынааҕы арбитр, РФ күрэс бочуоттаах судьуйата Михаил Крюков эттэ.

Күрэһи, билими, ускуустубаны дьүөрэлээн

Куубакка кыттааччылар бары олус интэриэһинэй, киһи үөрэр, сөҕөр диэн сыаналаатылар. Турнир буолбут да сирэ ураты – Национальнай ойуулуур-дьүһүннүүр түмэл – аан дойду таһымнаах ускуустуба айымньыларын түһүлгэтэ.

“Күрэс таһыма олус үрдүк. Мин барытын сөбүлээтим: турнир буолбут сириттэн саҕалаан,  ураты тыыныгар тиийэ. Түмэлгэ оҥорбуттара олус үчүгэй. Тоҕо диэтэххэ, саахымат күрэһи, билими уонна ускуустубаны – барытын дьүөрэлиир оонньуу көрүҥэ.

Саха сирэ АЛРОСА курдук өйүүр доҕордооҕо олус үчүгэй. Алмаастаах хампаанньа көмөтүнэн үрдүк таһымнаах турнирдар тэриллэллэр. Оттон ол федерация көдьүүстээхтик үлэлиирин уонна АЛРОСА курдук улахан хампаанньа итэҕэлин ыларын туоһулуур”, – диэн Арассыыйа саахымакка федерациятын толоруулаах дириэктэрэ Александр Ткачев эттэ.

Ыччат хаамыыта

Ил Дархан Куубага ыччат дьон гроссмейстердары, маастардары кытта оонньоон таһымын үрдэтэригэр көмөлөһөр. Альберт Постников ону илэ-чахчы көрдөрдө. Кини 4 гроссмейстеры кытта киирсэн, биир эрэ киһиэхэ кыайтарда, атыттары кытта тэҥнэстэ уонна ол түмүгэр 8-с миэстэҕэ тахсан, эдэр киһиэхэ үчүгэй көрдөрүүнү ситистэ. Итини таһынан, кини рапидка 1–4-с миэстэлэри үллэһиннэ.

“8 сааспыттан саахыматтыыбын, СӨ сүүмэрдэммит хамаандатыгар баарбын. Быйыл Сочига обургу оҕолорго Арассыыйаҕа биирдиилээн бастыыр иһин күрэхтэһиигэ кыттыбытым. Ону таһынан, Владивостокка, Соҕурууҥҥу-Сахалинскайга сылдьыбытым. Элбэх күрэхтэһиигэ кыттар буоллахха, киһи оонньуур үөрүйэҕин умнубат”, – диир Альберт.

Күрэхтэһии туонатыгар Мииринэйтэн кэлэ сылдьар 9-с кылаас үөрэнээччитэ Владислав Томскайы көрүстүбүт. Былырыын кинини кытта эмиэ кэпсэтэн турабыт. Владиславы саахыматтыырга аҕата үөрэппит. Онтон сиэттэрэн уол куруһуокка суруйтаран, анаан дьарыктанар буолбут. Хас да төгүл өрөспүүбүлүкэҕэ бастаабыт, Арассыыйаҕа миэстэлэспит. СӨ сүүмэрдэммит хамаандатыгар баар.

“Быйылгы Куубак интэриэһинэй, сэргэх. Сүрүн күрэскэ өссө блиц уонна рапид эбиллибиттэр, элбэх гроссмейтер кэлбит. Дойду бастыҥ саахыматчыттарын кытта оонньууртан киһи эрэ үөрэр. Мин быйыл обургу оҕолорго төрдүс миэстэ буоллум”, – диир.

Дьахталларга Арассыыйа Куубагын FONBET түһүмэҕэр быйыл Саратов уобалаһыттан кэлбит гроссмейстер Наталья Погонинаны кыайан, Дьокуускайтан 11-с кылаас үөрэнээччитэ Арина Васильева бастаата. Арина — классика саахымакка дьахталлар ортолоругар Саха сирин чөмпүйүөнэ. Кини быйыл Арассыыйаҕа бастыыр иһин күрэскэ призер буолбута, блицкэ Уһук Илин күрэхтэһиитигэр кыайбыта.

“2015 с. саахыматтыыбын. Хаһан эрэ ийэм быраатым оонньуурун көрдөрөөрү күрэхтэһиигэ илдьибитэ. Онно биир иитээччи миигин “оонньоон көр” диэбитэ. Түмүгэр, бастакы миэстэ буолбутум. Онтон ыла оонньуубун.

Быйыл Арассыыйа бастыыр иһин күрэхтэһиитигэр уонна Уһук Илин чөмпүйэнээтигэр үһүс миэстэлэри ылбытым. Ил Дархан Куубагар 3-с сылбын кыттабын. Бириистээх миэстэҕэ тиксибиппиттэн олус үөрдүм. Ол гынан баран, өссө үчүгэйдик оонньуохпун сөп этэ дии саныыбын”, — диэн Арина кэпсээтэ.

Бу барыта Пуонда уонна алмаастаах хампаанньа ситиһиилээхтик уонна көдьүүстээхтик бииргэ үлэлииллэрин түмүгэр, Саха сирин олохтоохторун саахымакка интэриэһэ иккистээн уһуктан эрэрин туоһулуур.

Интэриэһинэй чахчы:

АЛРОСА Саха сиригэр саахыматы араас суолунан өйүүр: Мииринэйгэ Култуура уонна успуорт кэлим киинин иһинэн тэриллэр куруһуоктартан уонна күрэстэртэн саҕалаан, Дьокуускайга Саахымат-дуобат киинин саҥардан оҥорор үлэни үбүлээһиҥҥэ тиийэ. Хас да сыл устата “Настроение АЛРОСА” бэстибээлгэ гроссмейстер Сергей Карякин кыттар.

Андрей ШИЛОВ