Саарба кыыл ахсаана элбиир

Бу күннэргэ  Дьокуускайга өрөспүүбүлүкэтээҕи Булчут күнэ ыытыллар. Онон сибээстээн, Саха сирин күндү түүлээхтэрин ахсааныгар киирсэр киис туһунан “Сонор суола” балаһаҕа кэпсиэхпит. Саха сирин бэргэн булчуттара саарбаны сонордоһоллор, атыылааһын да хамаҕатык барара иһиллэр.

Биллэрин курдук, 19‑с үйэҕэ аһары бултааһын түмүгэр бу кыыл ахсаана аҕыйыы сылдьыбытын 20‑с үйэ бастакы аҥаарыгар уонна иккис аҥаарын саҕаланыытыгар атын эрэгийиэннэртэн киллэрэн уонна көһөрөн үөскэтэн, ахсаанын чөлүгэр түһэрбиттэрэ.

Киис тириитэ таска таһаарыыга сүрүн сырьенан буолар уонна өрөспүүбүлүкэҕэ түүлээх тириитин соҕотуопкатыгар дьоһун суолталаах.

Саха сиригэр киис отонноох сирдээх хараҥа уонна сырдык мутукчалаах ойуурга, кедр мастаах, кэҥсик сыттаах хайа тэллэҕэр үөскүүрэ биллэр. Өрөспүүбүлүкэ сирин-уотун бултуур сирдэригэр бу кыыл үөскүүрүгэр сөптөөх аһылыктаах уонна көмүскүүр усулуобуйата да ордук.

Киис тириитэ таска таһаарыыга сүрүн сырьенан буолар уонна өрөспүүбүлүкэҕэ түүлээх тириитин соҕотуопкатыгар дьоһун суолталаах.

Алдан диэки ахсаана элбээтэ

Бу күндү түүлээҕи СӨ Экологияҕа, айылҕаны туһаныыга уонна ойуур хаһаайыстыбатыгар министиэристибэтэ ахсаанын аахпытын уонна ыытар үлэтин түмүгэр кэнники сылларга ахсаана элбээбитэ биллэр.

Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр кыылы кыһыҥҥы ааҕыы (ЗМУ) чахчытынан бултаммытын таһынан 320,8 тыһ. баар эбит. Ону тэҥэ ааспыт үс сыл устата бу кыыл ахсаана аччаабатаҕа бэлиэтэммит. Бу сылларга ортотунан 283,3 киис баар буоллаҕына, баар нормативтарга олоҕуран тустаах популяцияҕа хоромньуну таһаарбакка эрэ, 112 тыһ. диэри бултуохха сөп.

Тустаах министиэристибэ Булт уонна булт баайын харыстааһыҥҥа департаменын (сал. В. Решетников) кылаабынай исписэлииһэ Лера Евсеева иһитиннэрбитинэн, сүрүннээн кэнники сылларга ыытыллыбыт учуоттуур үлэ түмүгэр киис Алдан зонатыгар (Алдан, Нерюнгри, Уус Маайа оройуоннара) — 71,3 тыһ., Соҕуруу зонаҕа (Ленскэй, Өлүөхүмэ оройуоннара) — 51,5 тыһ. кэриҥэ, Халыма-Индигиир зонатыгар (Абый, Үөһээ Халыма, Муома, Орто Халыма оройуоннара) — 48,2 тыһ., Бүлүү зонатыгар (Үөһээ Бүлүү, Бүлүү, Мииринэй, Ньурба уонна Сунтаар оройуоннара) — 55,9 тыһ. баара бэлиэтэммит. Бу күндү түүлээх Хотугулуу-Арҕаа зонаҕа (Өлөөн, Эдьигээн оройуоннара) балачча тэнийэн үөскээбит. Ол курдук, бу түөлбэҕэ ахсаана быһа холуйан 36,9 тыһ. тэҥнэһэр уонна урукку сыллардааҕар элбээбитэ көстөр.

Ол эрээри Арктика биэс оройуонугар (Аллайыаха, Анаабыр, Булуҥ, Аллараа Халыма, Усуйаана) бу кыылы кыһыҥҥы ааҕыы ньыматынан (ЗМУ) ааҕыы ыытыллыбат буолбут.

Онон, түмэн эттэххэ, өрөспүүбүлүкэҕэ киис ахсаана элбээбит.

Киис өлбүтэ бэлиэтэммэтэх

Лера Семеновна салгыы иһитиннэрбитинэн, дьиҥэ, өрөспүүбүлүкэ муниципальнай тэриллиилэригэр киис ахсаана элбээһин уонна аччааһын өттүгэр хамсыыр диэххэ сөп. Ол курдук, Абый, Алдан, Дьааҥы, Эдьигээн, Кэбээйи, Ленскэй, Мииринэй, Өлүөхүмэ уонна Усуйаана оройуоннарыгар ахсаана эбиллибитэ көстөр.

— Киис үөскүүр-тэнийэр, сылдьар эйгэтигэр ыалдьан эбэтэр атын төрүөтүнэн өлүүтүн үөрэтэ иликтэр. Онон Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай булт хаһаайыстыбатын реестригэр киирбит докумуоннарга олоҕуран эттэххэ, ааспыт 2024 сылга киис өлбүтэ бэлиэтэммэтэх, — диэтэ Л. Евсеева.

Ол эрээри бу кыылларга бөрөлөр, бэдэрдэр, сиэмэх көтөрдөр кытта кутталы үөскэтэллэрин бары булчуттар бэркэ билэн эрдэхтэрэ.

2019 сылга киис ахсаана аччааһынын бу кыыл кедр эриэхэтэ үчүгэйдик үүммүтүн эккирэтэн хайалаах сиргэ көһөн, уустук суолтан-иистэн сылтаан ахсаана ситэ учуоттамматаҕынан быһаарыахха сөп.

Госохотреестр биэрэр чахчытынан, ааспыт сылга Саха сирин булчуттара 45060 кииһи бултаатылар.

ТӨҺӨ СААРБА БААРЫЙ?

*- РНА СС ИБПК эс­пиэр­тэрин сыа­на­бы­лы­нан.

САНАА

Игнат Егоров, илин эҥээр бөрөһүттэрин түмсүүтүн салайааччыта:

— Мин истэрбинэн, тыһы киис тириитин — 4–6 тыһ. солк., атыыр киис тириитин — 7–8 тыһ.солк. туталлар. Улахан толбоннооҕу, кырымахтааҕы, ортотунан, 15000 солк. туппуттара иһиллэр.

БАЛАҺАНЫ ЖЕННИ СТРЮКОВА БЭЛЭМНЭЭТЭ.
ХААР ТЫС КА: HTTPS://ANIMALJOURNAL.RU/ARTICLE/JIVOTNOE_SOBOL.