Саатар-кыбыстар диэн суох буолбут…

Интэриниэт – муҥура суох байҕал. Онтон тугу баҕарар булуохха сөп. Этэргэ дылы, үчүгэйи да, куһаҕаны да – тугу илимнээн ылбыккынан. Сороҕор сиэр-майгы сатарыйыытын түргэтэтэр, тарҕатар да буолуон сөп. Ону туохха көрөбүт?

Социальнай ситимнэринэн сороҕор кылгас видеолар кэлэллэр. Ону көрөн баран, саха ыччатыгар сиэр-майгы сатарыйбыт да эбит диэн сөхтүм, хомойдум, харааһынным…

Онно элбэх киһи көрөн олордоҕуна, быһа эпииргэ тахсан, дьэ, дьаабыланаллар эбит. Атыннык этэр кыах суох. Көрдөрөн олорон, арыгы иһэллэр, итирэн баран арааһы туойаллар, үөхсэллэр, ону-маны кэпсээбитэ буолаллар. Ол кэпсээннэрэ диэн ким ханнык түүҥҥү кулуупка сылдьыбыта, хайдах итирбитэ, кимниин булсубута, утуйбута, охсуспута, о. д.а. буолар эбит.

Аны туран, элбэх киһи көрөн олордоҕуна, букатын кыбыстыбакка, төрүүр-ууһуур уорганнарын көрдөрөллөр, аһаҕастык хоонньоһоллор. Сирэйдэрин да кистээбэттэр, сахалыы кэпсэтэллэр. Ол аата, сахаларга анаан усталлар буоллаҕа. Баҕар, ыччаттар түүн итирэн баран дьаабыланаллар диэххит. Суо-ох, манна туспа “сулустар” бааллар быһыылаах.

Биир дьахтар күрүлүүр күнүс, кыра оҕолоро баалларына, эрин кытта хоонньостулар. Бу оҕолор көрөллөр диэн туттунуу, кыбыстыы диэн суох. “Мэһэйдээмэҥ, барыҥ!” — диир дьахтар, ол “үлэтин” быыһыгар. Ээ, тоҕо да кыбыстыай, аан дойду барыта көрөн олордоҕуна? Онтон аны ким эрэ таһырдьаттан киирдэ, онно мэһэйдэтэн, дьэ, тохтоотулар, дьахтар үөҕүстэ…

Оттон ону көрөн олорооччулар быдьардык үөхсэн суруйаллар, күлүү гыналлар, киһиргэтэллэр, күө-дьаа буолаллар. Сороҕор видеону устан ылан баран социальнай ситимнэринэн тарҕаталлар.

Дьэ, бу тугуй? Саатар быһыы, сиэр-майгы диэн суох буолбут эбит, бу дьоҥҥо. Бу бобуллубут ситимҥэ буолбатах, туспа социальнай платформаҕа буолар эбит.

Стримердэр былаһааккалара

Bigo Live — бу социальнай платформа, манна стримердэр быһа эпииргэ тахсан, дьону кытта кэпсэтэллэр, талааннарын көрдөрөллөр (астыыллар, үҥкүүлүүллэр, ыллыыллар, ону-маны оҥороллор, о. д.а.), быһатын эттэххэ, дьону аралдьыталлар, атын стримердары кытта алтыһаллар.

Көрөөччүлэр сөбүлээтэхтэринэ, виртуальнай бэлэхтэри биэрэллэр. Бу бэлэхтэри кинилэр харчыга атыылаһан ылаллар. Оттон стримердэр ол виртуальнай бэлэҕи харчыга атастаһаллар, онон харчы өлөрөллөр. Аныгылыы тылынан эттэххэ, “монетизация” буолар. Бу сыһыарыы 150‑тан тахса дойдуга үлэлиир, онон сорох сулустар мөлүйүөнүнэн көрөөччүлээх буолуохтарын сөп. Сорох “сулус” ханаалын көрөргөр харчы төлөөн, суруйтараҕын.

Маны таһынан, Bigo Live сыһыарыыга араас күрэстэргэ кыттан, бириистэри ылыахха уонна атын дьону аҕалан суруйтаран, эмиэ харчы өлөрүөххэ сөп. Элбэх сурутааччылаах стримердэр маҕаһыыннар табаардарын эрэкэлээмэлээн, эмиэ харчылаһаллар.

Стример диэн кимий? Бу интэриниэккэ быһа эпииргэ тахсан, көрөөччүлэри кытта алтыһар киһи. Блогердар бэйэлэрин дьарыктарын кэпсииллэр, ыйытыыларга хоруйдууллар, туһалаах видеолары таһаара сатыыллар.

Харчы туһугар…

Ол аата, бу сыһыарыы итинник быдьар дьарыкка анамматах эбит. Ону, кэм буолуо диирбитигэр тиийэбит, биһиги дьоммут сайдар, үүнэр өттүгэр туһаммакка, атын өттүнэн туһана сылдьаллар эбит.

Ити курдук быһыыланан, элбэх көрөөччүнү тардан, виртуальнай бэлэх ылан, ону харчыга эргитэн, “үлэлииллэр”. Ол онон сытыйа байаллара буолуо дии санаабаппын. Дьэ, ол харчы туһуттан, сиэргэ-майгыга баппаттык быһыыланаллар эбит… Маны тэҥэ, “треш-фриктэр” быһыыларын үтүктэллэр.

Дьиҥэ, Саха сирэ кыра буоллаҕа, сахалар аҕыйахпыт. Сирэйдэрин да кистээбэт буоллахтарына, ким кимэ биллэн тахсар ини. Чэ баҕар, элбэх киһи ити сыһыарыыны билбэт. Ол эрээри, онтон устан ылан баран, кылгас видеолары ыыталыыллар, тарҕаталлар. Арай, аймахтара көрдүннэр? Кэлин дьон тарбахтарынан ыйа сылдьыахтара, бу быһыы туох эрэ содуллаах буолуо, оҕолорбутугар хайдах дьайыай диэн толкуйдаабаттар эбит ээ. Дьэ, сиэр-майгы сатарыйыыта диэн бу буоллаҕа.

Тоҕо маннык буоларый?

Кэнники кэмҥэ аһара босхо баран, интэриниэккэ туох барыта аһаҕас. Биир-икки кунуопканы баттаан, порнографияны туох да хааччаҕа суох көрүөххэ сөп. Ол онно туох барыта баар: күүһүнэн өттөйүү, киһи дьоһунун түһэрии, олоҕурбут сиэри-майгыны кэһии, аҥаардастыы содур быһыы… Бу ордук улаатан эрэр оҕолор, ыччаттар өйдөрүгэр-санааларыгар буортулаах.

Өйүн тута илик оҕо (ордук дьиэ кэргэҥҥэ бу өттүнэн иитии тиийбэт буоллаҕына) “бу маннык буолуохтаах эбит” диэн ыраас мууска ылынар, 100 бырыһыан итэҕэйэр, порнографияны нуорма курдук ылынар. Бу мантан кини майгыта, сиэрэ уларыйар, ол кэлин ыал буоллаҕына да, мэһэйдиир буолуохтаах. Буортута диэн, дьэ, ити баар.

Арааһа, арҕааҥҥы дойдулар “Арассыыйа ыччатын сиэр-майгы өттүнэн сатарытан, мөлтөтүөхпүт” диэбит былааннарын сорҕото быһыылаах…

Фриктэр кэмнэрэ

Аҕыйах сыллааҕыта биир дьахтар дьоллоох Дьокуускай килбэйэр киинигэр, болуоссакка ыстаанын устан баран көп этин көрдөрөн, видеоҕа устан таһаарар этэ. Бу миэстэбинэн аатырыам, биллэр киһи буолуом, айахпын ииттиниэм диэхтээтэҕэ. Ол эрээри, уһаабатаҕа, кэнники көстүбэт буолбута.

Бу көстүү блогердар баар буолуохтарыттан киэҥник үөдүйбүтэ. Төһөнөн дьону соһутаҕын, күллэрэҕин, аралдьытаҕын да, элбэх сурутааччыланаҕын, онон блогер харчы өлөрөр.

Дьонтон ойуччу көстөр курдук таҥнар-симэнэр, эттэрин-тириилэрин ойууланар эбэтэр үгүстэри соһутар курдук туттар-хаптар, онон болҕомтону тардар, бэйэлэрин биллэрэ сатыыр дьон баар буолаллар. Маннык дьону фриктэр дииллэр. Фрик (freak) диэн английскай тылтан тылбаастаатахха, «чудак», «придурок», “ураты киһи” диэххэ сөп. Кинилэр нуорманы утараллар, көҥүлгэ тардыһаллар. Сороҕор бу уобарастара ис кыһалҕаларыттан, соҕотохсуйууттан, дьон өйдөөбөтүттэн харыстыыр мааскалара буолуон сөп.

Оттон үгүс дьон бэйэлэрин чуҥкук олохторун аралдьытаары, маннык фриктэри сөбүлүүллэр, киһиргэтэллэр. Былыр төрүөхтэриттэн чиччик оҕолору мунньан цииркэ тэрийэллэрин, харчы төлүү-төлүү көрөллөрө. Эбэтэр, ханнык баҕарар дыбарыаска шут, клоун баар буолара.

Билигин кинилэр оруолларын ити фрик-блогердар ылыналлар. Сороҕор элбэх сурутааччы, элбэх харчы туһуттан сиэри-майгыны кэһэр уобарастаах буолаллар. Ол иһин ити биһиэхэ да көп эти көрдөрөн эбэтэр халыҥ хаас уруһуйданан, биллэ-көстө, харчылаһа сатааччылар бааллар.

Аны туран, ким баҕарар стример буолуон, аатырыан сөп. Ол иһин уйулҕа ыарыһахтар, дьахтарбын дэнэр эр дьон, арыгыһыттар, хаайыылаахтар, о. д.а. блогер буолан, дьону соһутар видеолары устан аатыраллар. Ол видеолара да туох аанньа буолуой?

Кинилэр бары мөлүйүөнүнэн, сүүһүнэн тыһыынча сурутааччылардаахтар. Дьэ, бу маннык блогердар мөлүйүөнүнэн дьон өйүн-санаатын салайа, иитэ-үөрэтэ сылдьаллар.