Сүбэһит: Саҕынньаҕы саҥатытабыт

Саха сиригэр кыстыкка киирии хаһан баҕарар олус күүтүүлээх уонна түбүктээх, ороскуоттаах буолар. Кыһыҥҥы таҥаһы-сабы хоппоттон хостоон, ыскааптан таһааран, саха дьоно барахсаттар уһун кыһыны ичигэстик көрсөргө эрдэттэн бэлэмнэнэллэр.

Ол курдук, этэрбэс уллаттаран, саҕынньахтарын тэбээн, сахсыйан, ыраастаан, абырахтаан түбүк бөҕөнү көрсөллөр. Сорохтор кыһыны көрсө саҥа саҕынньахтаналлар, сорохтор эргэлэрин уларыттаран тигэллэр.

Сөпкө харайыахха

Сөпкө харайыллыбыт саҕынньах, бэргэһэ быһыытын-таһаатын уларыппат, тардан хаалбат, кумаламмат. Бэргэһэ, күндү түүлээх саҕынньахтар ыскаапка аһара ыга симиллибэккэ туруохтаахтар. Оттон бэргэһэни туспа хоруопкаҕа уган харайыллар. Хостоот, тута кэтэр соччото суох. Саҕынньах, ордук күндү түүлээхтэн соннор күн аҥаара таһырдьа салгылыахтаахтар. Салгыҥҥа туран түүтэ-өҥө тупсар, быыла көтөр.

Саҕынньаҕы чөлүгэр түһэрии сыаната

Аҕыйах сылтан бэттэх өрөспүүбүлүкэҕэ эргэ саҕынньахтары саҥардыы муодата соһуччу киирбитэ. Ити муода соһуччу киириитин сүрүн төрүөтүнэн, саҕынньах сыаната үрдээбитэ буолбута. Билигин енот эбэтэр нуорка саҕынньахтар сыаналара 100–160 тыһ. солк саҕаланар. Оттон сорох фирменнэй маҕаһыыннарга саҕынньах сыаната 300 тыһ. солк тахса. Бэйэтэ кыра, эргэ массыына сыаната тахсан кэлэр. Оттон кэрэ аҥаардар маанытык, уһун кыһыҥҥа ичигэстик таҥныахтарын баҕараллар. Онон дьахтар таҥаһа-саба эр киһитээҕэр быдан ороскуоттаах буолан тахсар. Өскөтүн, эр киһи пуховик куурканан кыстыыр эбит буоллаҕына, дьахтар мааныга кэтэр саҕынньаҕа, күннээҕигэ кэтэр саҕынньаҕа, иһирдьэ-таһырдьа кэтэр куурката, соно элбэх буолар. Оттон бэргэһэ, этэрбэс туһунан этэ да барыллыбат. Онон ситимнээн үгүс кэрэ аҥаардар бүддьүөтү харыстыыр туһуттан эргэ соннорун саҥардаллар. Сатабыллаах иистэнньэҥнэр саҕынньах моһуонун уларытан, нэктийбит түүлээх өттүгэр саҥа тириини самсыы тутан, киһи билбэт соно оҥорон таһааралларын үгүстүк көрбүтүм. Оттон төһөнөн элбэх киһи тиктэрэр да, өҥө сыаната эмиэ сылтан-сыл ахсын үрдүүр. Икки сыллааҕыта баччаларга эргэ нуорканы саҥардыы 15–45 тыһ. солк иһинэн халбаҥныыр буоллаҕына, билигин бу сыана 20‑тэн саҕаланар буолла.

Нуорка өҥө уларыйар буоллаҕына

Сайыҥҥы өттүгэр түүлээх саҕынньаҕы күн көрбөт, хараҥа, сөрүүн сиргэ харайыахтаахпыт. Өскөтүн, сатаан харайыллыбакка хаалбыт нуорка, енот, нутрия саҕынньахтар өҥнөрө сырдаан эбэтэр түүлэрэ хатан хаалбыт курдук буоллаҕына, ыраас хаарга сытыаран салгылатан, ыраастыыр наада. Маннык туруктаах саҕынньаҕы күүскэ тэбиир сэрэхтээх. Сөрүүҥҥэ сытыахтаах. Ол кэннэ ыты эбэтэр куосканы тарыыр анал тарааҕынан сэрэнэн түүтүн утары тарыахтаахпыт. Тараахха аһара элбэх түү кэлэр буоллаҕына, саҕынньах түүтэ эргэрэ сатаан баран уоттуйбут дэнэр. Онон уоттуйууга тиэрдибэт туһугар кыһаныҥ.

Химчисткэнэн үлүһүйүмэҥ 

Сорох дьон кыстыкка киириэх иннинэ сыл ахсын саҕынньахтарын химчисткэҕэ биэрэн ыраастаталлар. Онно химическэй састаабынан ыраастанар буолан, түүлээҕи биллэ кэбирэтиэн сөп. Ол кэриэтин сыл ахсын саас, кыһыары күһүн түүлээҕи салгылатар, хаарынан ыраастыыр наада. Дыраап соннору, кууркалары туттарыахха сөп. Оттон күндү түүлээх арыы-сыа эрэ буолбут буоллаҕына, биэс сылга биирдэ химчисткэҕэ ыраастатыахха сөп.

Мольтан кыһын эмиэ харыстыыбыт

Өбүгэлэрбит тириини ол-бу үөн булан сиэбэтин диэн олус судургу ньыманы тутталлара. Кинилэр тириини бэйэлэрэ таҥастыыр буолан, эмэҕирбит маһы оргутан онон биһэллэрэ. Маннык тириигэ моль да, таҥаһы сиир араас хомурдуос үөскээбэт. Оттон бэлэм саҕынньаҕы хайдах харыстыыбыт. Ханнык баҕарар хаһаайыстыбаннай маҕаһыыннарга атыыланар мольтан харыстыыр тэриллэр көмөлөһөр кыахтаахтар. Саамай сүрүнэ, маннык пластиналар, бороһуоктар туттуллар болдьохторо 3–6 эрэ ый. Онон сайын атыылаһыллыбыт эмп-томп күһүн хайаан да саҥардыллыахтаах. Маны таһынан, саамай чэпчэки уонна судургу ньыма — лаванда арыытын атыылаһан ону баатаҕа, маарылаҕа биһэн мөһөөччүктээн, таҥас ыскаабыгар ыйыыр олус туһалаах.

Саҥа саҕынньах оннугар

Саҕынньаҕы, ол-бу сыаналаах таҥаһы хаһан даҕаны ыксыы сылдьар кэмҥитигэр атыылаһымаҥ. Саамай кырата биэс сыл кэтиллэрин учуоттаан туран, кирэдьииккэ да атыылаһыахха сөп. Оттон саҕынньаҕы саҥардар, моһуонун уларытар сыалтан саҥа тириини эбэн биэрдэххэ, биллэ тупсарын үгүс иистэнньэҥ бэлиэтиир.

Елена Томская, “Сардаана” фабрика саҕынньах тигэр сыаҕын маастара:

— Саҕынньаҕы саҥардан, тупсаран оҥоруу өҥөтө биһиги фабрикабытыгар баар. Ону таһынан, сайыҥҥы кэмҥэ харайыы өҥөтө эмиэ баар. Билигин дьон эргэ саҕынньахтарын араастаан уларыттараллар. Таҥаһынан тастаан, киллэһиктээн тиктэрэллэр. Оттон атыылаһарга, биллэн турар, элбэх үп-харчы эрэйиллэр эрээри, саҥа саҕынньах хаһан баҕарар үйэлээх. Саҕынньаҕы уон сыл кэтэн баран тупсарыыга, саҥардыыга (реставрацияҕа) биэриэххэ сөп. Нуорка тириитэ биһиги сыахпытыгар атыыга баар, ортотунан, сыаната 7,5 тыһ. солк. Саҕынньаҕы тупсаран саҥардыан баҕарар киһи тугу баҕарарын эрдэттэн быһаарынан, моһуонун ойуулаан тиийэрэ ордук. Биһиги сыахпытыгар билигин тииҥ, нуорка, саһыл, киис тириититтэн саҕынньахтары тигэ сылдьабыт. Биһиги тыйыс тымныыбытыгар дьиҥнээх тирииттэн тигиллибит саҕынньах быдан ордук буолар.

Саҕынньах тимэхтэрин, туттарар күрүчүөктэрин эрдэттэн бөҕөргөтөр, хам тигэр наада. Түһүөхчэ буолан сылдьар эбэтэр сатаан туппат буолбут күрүчүөк, тимэх сотору кэминэн алдьанар. Саҥаттан олору иҥиннэрии саҕынньах тириитин кэбирэтиэн сөп.