Саха дьоно фашизмы утары охсуһууга бэлэмин биллэрдэ
II Өрөспүүбүлүкэтээҕи Фашизмы утарыы пуорума киэҥ далааһыннаахтык буолан ааста. Үрдүк таһымнаахтык ыытыллыбыт пуорума Саха сирин олохтоохторун эрэ буолбакка, бырабыыталыстыба чилиэннэрин, байыаннайдары, уопсастыбанньыктары, эспиэрдэри түмтэ. Пуорум чэрчитинэн 21 араас тэрээһин ыытылынна. Ол курдук быыстапкалар, лиэксийэлэр, кэнсиэрдэр уонна «төгүрүк остуоллар» сүрүн сыалларынан фашизмы уонна кини аныгы көстүүлэрин утары охсуһууга күүһү-уоҕу түмүү буолла.
Пленарнай мунньах
II Өрөспүүбүлүкэтээҕи Фашизмы утарыы пуорума пленарнай мунньаҕынан түмүктэннэ. А.Е. Кулаковскай аатынан Култуура уонна духуобунас киинигэр ыы-быччары былаас бэрэстэбиитэллэрэ, бэтэрээннэр, анал байыаннай дьайыы кыттыылаахтара, ыччат уонна уопсастыбаннас актыбыыстара ыҥырыллан, түмүктүүр түһүмэххэ тэрээһин резолюциятын ылыннылар.
Пуоруму түмүктүүр тэрээһин сүрүн дакылаатчытынан Ил Дархан Айсен Николаев буолла. Кини тыл этэригэр, Саха сирин олохтоохторун фашизмы утары сэриилэспит, Кыайыыны ситиспит өбүгэлэрин кэриэстэрин үйэтитиигэ күүстэрин түмэргэ ыҥырда. «Биһиги хас биирдиибит сарсыҥҥыга, Ийэ дойду иннигэр тус эппиэтинэһи сүгэрбитин чуолкайдык өйдүөхтээхпит. Биһиги патриот буолуохтаахпыт, оҕолорбутун үрдүк сиэр-майгы тыыныгар иитиэхтээхпит», – диэн Айсен Николаев бэлиэтээтэ.
Ил Дархан Саха сирин олохтоохторугар, байыастарга, дойдуларын иннигэр бэриниилээх патриоттарга махталын биллэрдэ: «Аҕа дойду сэриитигэр Улуу Кыайыы кэнниттэн 80-ча сыл буолан баран фашизм идеологията эмиэ күөрэйэн кэллэ. Биһиги билигин уопсай дьыала иһин түмсүөхтээхпит уонна фашизмы суох оҥоруохтаахпыт. Бу тургутууну биһиги эрэллээхтик туоруохтаахпыт уонна Кыайыыны хайаан даҕаны ситиһиэхтээхпит. Биһиги норуоппут мэлдьи кыайыылаах-хотуулаах, дьон көҥүлүн туһугар туруулаһар. Сахалар мэлдьи төрөөбүт дойдуларын көмүскүүргэ бастакы кэккэҕэ сылдьаллар. Биһиги хайаан даҕаны кыайыахпыт!» – диэтэ Айсен Николаев.
Айсен Николаев маҥнайгы өрөспүүбүлүкэтээҕи Фашизмы утарыы пуорумун туһунан этэригэр, фашизм ханнык баҕарар көстүүтүн утарар саҥа көлүөнэ ыччаты иитэр сорук туруоруллубутун бэлиэтээтэ.
Пуорум кыттыылаахтарыгар Уһук Илиҥҥэ Арассыыйа бэрэсидьиэнин боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлэ Юрий Трутнев эҕэрдэ тыл эттэ, кини фашизм биир омук атын омуктан үрдүктүк турарын бигэргэтэр идеологията кутталлааҕын бэлиэтээтэ. «Фашизм ХХ үйэҕэ киһи аймахха элбэх эрэйи аҕалбыта. Бу идеологияны утары салгыы анал байыаннай дьайыыга эрэ буолбакка, дьоммут өйүн-санаатын булкуйбаттарын туһугар эмиэ охсуһуохтаахпыт», – диэтэ Юрий Трутнев.
Ыалдьыттар махталлара
Пленарнай мунньахха бары кыттааччылар санааларын истэн баран, Илиҥҥи байыаннай уокурук командующайын байыаннай-бэлитиичэскэй үлэҕэ солбуйааччы, генерал-лейтенант Роман Греков Илиҥҥи байыаннай уокуругу кытта Саха сиригэр үһүс өрөспүүбүлүкэтээҕи Фашизмы утарыы пуорумун ыытар туһунан этии киллэрдэ. «Үрдүкү Главнокомандующай туруорбут соруктара чопчу уонна кэмигэр толоруллуохтара. Өстөөх кыайтарыаҕа, кыайыы биһиэнэ буолуоҕа», – диэтэ.
Оттон Донецкай Норуодунай Өрөспүүбүлүкэ баһылыгын сүбэһитэ Игорь Кимаковскай Саха сирэ Донбасска социальнай эбийиэктэри чөлүгэр түһэриигэ оҥорбут көмөтүн иһин махтанарын эттэ. «Саха сирэ биһиги дьоммутугар олус улахан көмөнү оҥорор, эһиги ыччаккыт ыар дьылҕаламмыт бырааттыы норуоттары өйдүүрэ, көмөлөһөрө сүдү суолталаах», – диэн тоһоҕолоон бэлиэтээтэ уонна саха норуотун кытта бииргэ Арассыыйа сайдарын туһугар үлэлиэхпит диэн Игорь Кимаковскай эттэ.
Бастыҥнары бэлиэтээтилэр
Тэрээһин кэмигэр байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыгар үрдүк наҕараадалары туттардылар. Санатан эттэххэ, бу пуорумҥа анаан кытыннара байыаннай дьайыыттан 25 байыаһы, бэйэбит уолаттарбытын аҕалбыттара.
Илиҥҥи байыаннай уокурук командующайын солбуйааччы генерал-лейтенант Роман Греков байыаннайдар бэриниилээхтэрин, хорсуннарын-хоодуоттарын бэлиэтээтэ. Кини Сэбилэниилээх Күүстэр бөлөхтөрө саха саллааттарынан киэн тутталларын, ханнык даҕаны түгэҥҥэ түһэн биэрбэттэрин, хорсун быһыыны көрдөрөллөрүн эттэ. Үөрүүлээх тэрээһиннэргэ биһиги байыастарбыт хорсун быһыыларын уонна бэриниилээх буолууларын иһин «Хорсун быһыы» уордьанынан уонна «Хорсунун иһин», «Бойобуой үтүөлэрин иһин» мэтээллэринэн, Сибэтиэй Георгий уордьанынан наҕараадаланнылар.
Туһалаах «остуоллар»
Пуорум чэрчитинэн ыытыллыбыт «төгүрүк остуоллар» тиэмэни дириҥник ырытыы былаһааккаларынан буоллулар. РФ Бэрэсидьиэнигэр Саха сирин бастайааннай бэрэстэбиитэлэ Андрей Федотов пуорум 1942 сыллаахха, Аҕа дойду Улуу сэриитэ саҕаламмытыгар Дьокуускайга ыытыллыбыт Фашизмы утары миитини салгыыр историческай силистээх-мутуктаах тэрээһин буоларын тоһоҕолоон эттэ. Олох төһө да тосту уларыйдар, сомоҕолоһуу тыына билигин даҕаны күүстээҕин бэлиэтээтэ.
Оттон генерал-лейтенант Роман Греков «төгүрүк остуолга» анал байыаннай дьайыы зонатыгар баар балаһыанньаны, ону тэҥэ байыаннай сулууспалаахтары уонна кинилэр дьиэ кэргэттэрин өйүүр дьаһаллары ырытыспыттара сөптөөҕүн бэлиэтээтэ. «Биһиги сырдык тыыннарын толук уурбут байыастарбытын үйэтитэргэ уонна кинилэр дьиэ кэргэттэрин өйүүргэ ыччаты кытыннаран туран, үлэбитин күүһүрдүөхтээхпит», – диэтэ.
Иккис «төгүрүк остуолга» дойду үрдүнэн фашизмы утарыы хамсааһынын үөскэтиини ырыттылар. Өрөспүүбүлүкэ ыччат дьыалаларыгар уонна социальнай коммуникацияларга миниистирин эбээһинэһин толорооччу Игорь Юргин тыл этэригэр, неонацизмы утары охсуһууга тус бэйэтин уопутун үллэһиннэ, кини Украина Арассыыйаны абааһы көрөр идеологиятын оскуолаҕа кыра эрдэхтэриттэн соҥнуулларын хараастан туран кэпсээтэ.
Запорожье уобалаһын губернаторын солбуйааччы Сергей Гуляев Саха сирин олохтоохторугар өйөбүллэрин иһин махтанна. Тэрээһиннэргэ пуорум кыттыылаахтарын итиэннэ уопсастыбаннас бэрэстэбиитэллэрин, ол курдук «Офицеры России» уонна да атын структуралар этиилэрин иһиттилэр, фашизмы утары охсуһууга сомоҕолоһуу суолтатын тоһоҕолоон бэлиэтээтилэр.
Пуорумҥа ыччаты патриоттуу иитиини күүһүрдэргэ, историческай өйдөбүлү харыстыырга уонна идеологическай кутталлары утары охсуһарга эттилэр.
Түмүк таҕыста
Онон, пуорум Саха сирин олохтоохторугар фашизмы утары охсуһууга уонна патриотизмы бөҕөргөтүүгэ улахан суолталаах түгэнинэн буолла. Фашизмы утары үлэҕэ саҥа көҕүлээһиннэргэ олук уурулунна, ол туоһутунан резолюция ылыллыыта буолла.
Саҥа докумуоҥҥа пуорум кыттыылаахтара анал байыаннай дьайыы бара турарынан, Үрдүкү Главнокомандующайы, Аармыйаны уонна Флоту өйүүр наадалааҕын тоһоҕолоон бэлиэтээтилэр уонна “Кыайыы туһугар бииргэ!” хамыыһыйа тула түмсэргэ быһаардылар. Пуорум саҥа докумуонугар ыйыллыбытынан, 2025 сылга “Кыайыы – мин сүрэхпэр!” улахан суолталаах тэрээһин ыытыллара былааннанар. Ол чэрчитинэн, патриотическай иитиигэ уонна дойду устуоруйатын үөрэтиигэ туһуламмыт бэтэрээннэр, ыччаттар уонна волонтердар кыттыылаах хас биирдии куоракка, улууска уонна нэһилиэккэ социальнай суолталаах 80 тэрээһини ыытыллыахтаах.
Сообщить об опечатке
Текст, который будет отправлен нашим редакторам: